Ochrona skóry w ranach niegojących się

Rany niegojące się, takie jak owrzodzenia żylne, odleżyny czy rany cukrzycowe, są jednym z poważniejszych wyzwań w medycynie, zarówno dla pacjentów, jak i dla personelu medycznego. Ich leczenie wymaga multidyscyplinarnego podejścia, a jednym z bardzo istotnych elementów terapii jest ochrona skóry wokół rany. Choć głównym celem jest zamknięcie rany, nie można ignorować kondycji skóry otaczającej zmianę – jest ona narażona na szereg negatywnych czynników, takich jak wysięk, podrażnienia, maceracja czy działanie opatrunków.

Odpowiednia pielęgnacja skóry nie tylko wspomaga procesy gojenia, ale również zapobiega powikłaniom i poprawia komfort pacjenta. W tym artykule przedstawiono szczegółowe omówienie strategii ochrony skóry wokół ran niegojących się.

Dlaczego ochrona skóry wokół ran jest tak ważna?

Skóra wokół ran przewlekłych pełni niezwykle istotną rolę w procesie gojenia. Jest to swoista „linia obrony” organizmu przed infekcjami i uszkodzeniami mechanicznymi, ale jednocześnie jest szczególnie narażona na negatywne skutki terapii i choroby podstawowej. Wysięk z rany może powodować macerację skóry, co prowadzi do jej rozmiękczenia, osłabienia bariery ochronnej oraz zwiększenia ryzyka wtórnych infekcji. Z kolei brak odpowiedniego nawilżenia może skutkować nadmierną suchością, łuszczeniem się skóry, a choćby pęknięciami, co również utrudnia proces gojenia i zwiększa ryzyko infekcji.

Problemy skóry wokół ran niegojących się

W zależności od rodzaju rany i jej lokalizacji, można wyróżnić kilka typowych problemów, które dotyczą skóry wokół rany:

• maceracja skóry – wywołana nadmiernym kontaktem z wilgocią, np. wysiękiem,
• suchość i łuszczenie się skóry – wynikające z uszkodzenia bariery hydrolipidowej,
• podrażnienia i reakcje alergiczne – spowodowane stosowaniem opatrunków lub preparatów niewłaściwie dobranych do stanu skóry,
• uszkodzenia mechaniczne – wynikające z nieodpowiedniego obchodzenia się z raną lub jej opatrunkiem,
• stany zapalne – wywołane infekcjami lub przewlekłym podrażnieniem.

Każdy z tych problemów wymaga indywidualnego podejścia i zastosowania odpowiednich preparatów ochronnych.

Strategie ochrony skóry. Od nawilżenia po preparaty barierowe

W terapii ran przewlekłych jednym z najważniejszych elementów postępowania jest stosowanie preparatów ochronnych, które pomagają utrzymać skórę w optymalnym stanie i zapobiegać jej uszkodzeniom. Rodzaj preparatu powinien być dostosowany do aktualnego stanu skóry oraz specyficznych potrzeb pacjenta.

Wśród preparatów przeznaczonych do ochrony skóry wyróżnia się:

– emolienty – preparaty wielozadaniowe, które nawilżają, zmiękczają i chronią skórę. Ich stosowanie jest zalecane w wielu sytuacjach, szczególnie w przypadku skóry suchej i łuszczącej się;

– preparaty wysuszające sączące zmiany, zawierające cynk – w przypadku sączących się zmian skórnych konieczne może być zastosowanie preparatów wysuszających, które ograniczają wilgoć i wspomagają proces regeneracji;

– preparaty barierowe – są szczególnie przydatne w przypadku skóry narażonej na kontakt z wysiękiem. Tworzą one warstwę ochronną, która zapobiega maceracji i chroni skórę przed działaniem substancji drażniących. W przypadku zmacerowanej skóry preparaty barierowe powinny być aplikowane dwa razy dziennie;

– preparaty natłuszczające – natłuszczanie skóry jest szczególnie istotne w przypadku jej niedokrwienia. Skóra niedokrwiona jest cienka, pergaminowa, a jej zdolność regeneracji jest ograniczona. Preparaty natłuszczające pomagają wzmocnić warstwę ochronną skóry i poprawić jej elastyczność. Zaleca się ich stosowanie dwa razy dziennie,

– preparaty zmiękczające skórę i zmiany hiperkeratotyczne.

Zalecenia dotyczące pielęgnacji skóry w zależności od jej stanu

Każdy rodzaj skóry wymaga indywidualnego podejścia, dlatego ważne jest rozpoznanie jej aktualnego stanu i dostosowanie terapii:

• sucha skóra – należy stosować emolienty 4–6 razy dziennie oraz maści natłuszczające 2 razy dziennie,
• skóra niedokrwiona – zaleca się nawilżanie i natłuszczanie 2 razy dziennie,

skóra uszkodzona i ze stanem zapalnym – stosuje się maści z cynkiem raz dziennie oraz okłady z antyseptyków 3–4 razy dziennie,

• skóra bliznowata – wymagane jest stosowanie maści z mocznikiem (<10%) lub silikon w żelu raz dziennie,
• skóra zmacerowana – należy aplikować maści barierowe 2 razy dziennie oraz emolienty 4–6 razy dziennie.

Wyzwania i przyszłość ochrony skóry w ranach przewlekłych

Chociaż istnieje wiele preparatów wspomagających pielęgnację skóry, w literaturze naukowej przez cały czas brakuje ujednoliconych wytycznych dotyczących ich stosowania. W praktyce klinicznej zalecenia często opierają się na doświadczeniu lekarzy i pielęgniarek, co może prowadzić do różnic w podejściu terapeutycznym. Dalsze badania są potrzebne, aby dokładniej określić, które preparaty są najbardziej skuteczne w określonych sytuacjach i jak często powinny być stosowane.

Podsumowanie

Ochrona skóry wokół ran niegojących się jest niezbędnym elementem terapii. Regularne stosowanie odpowiednich preparatów, takich jak emolienty, kremy barierowe i maści nawilżające, pozwala minimalizować ryzyko powikłań i wspierać procesy regeneracyjne. Wybór preparatów powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stanu skóry, co wymaga wiedzy, doświadczenia i systematyczności. Wprowadzenie ujednoliconych wytycznych dotyczących ochrony skóry mogłoby znacząco poprawić efektywność terapii ran przewlekłych, a także komfort pacjentów.

Bibliografia

1. Interdyscyplinarna grupa ekspertów: E. Szkiler, M. Kucharzewski, G. Krasowski, M. Bartoszewicz, T. Banasiewicz et al., „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się. Update 2024”, Forum Leczenia Ran 2024;5(1):1-34
2. M. Kucharzewski, et al. „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się.” Leczenie Ran3 (2020).
3. E. Szkiler, „Rany nowotworowe skóry–objawy i postępowanie miejscowe.” Nursing in Anaesthesiology & Intensive Care2 (2021).