Naukowcy dokładnie policzyli pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit w Polsce. W 2020 roku było nas blisko 97 tysięcy: 73,2 tys. z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i 23,6 tys. z chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Do tej pory w Polsce kilka było analiz dotyczących epidemiologii nieswoistych zapaleń jelit (NZJ): choroby Leśniowskiego-Crohna (ch.L-C) i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Celem badania, którego wyniki opublikowano w styczniu 2022 roku, było oszacowanie częstości występowania NZJ i zachorowalności na te choroby w naszym kraju.
Zagraniczne dane wskazują na stabilną lub zmniejszającą się zachorowalność w Ameryce Północnej i Europie oraz rosnącą w nowo uprzemysłowionych krajach. O ile jednak w krajach zamożnych przeprowadzono wiele analiz tego problemu, to w państwach o niższym poziomie społeczno-ekonomicznym kilka jest badań populacyjnych, które opisują epidemiologię NZJ. Podobnie było w Polsce.
Badanie z lat 2012-2014 wykazało, iż w Polsce na NZJ chorowało 157 na 100 tys. osób. Co więcej, analiza liczby hospitalizacji z powodu NZJ w latach 1991-1996 i 2003-2007 wykazała, iż zarówno w przypadku ch.L-C, jak i WZJG liczba pacjentów rosła z każdym rokiem, chociaż ogólnokrajowe dane z tego okresu nie są dostępne.
Autorzy omawianej analizy policzyli pacjentów korzystając z prowadzonej od 2009 roku przez Narodowy Fundusz Zdrowia elektronicznej bazy danych, w której zarejestrowane są hospitalizacje, badania specjalistyczne, porady lekarskie oraz leki wydane na receptę. W badaniu uwzględniono dane dotyczące świadczeń i leków na receptę z lat 2009-2020. Pozwoliło to na obserwację trendów epidemiologicznych, czyli zmian zachorowalności następujących w czasie.
Na podstawie danych z NFZ w 2020 r. w Polsce zidentyfikowano 96 809 pacjentów z NZJ: 23 574 z chorobą Leśniowskiego-Crohna (w tym 1730 dzieci i młodzieży w wieku 0-19 lat) oraz 73 235 pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (w tym 2064 w wieku 0-19 lat). Oznaczało to, iż jeden na około 400 mieszkańców kraju był dotknięty NZJ.
Choroba Leśniowskiego-Crohna
Częstość występowania choroby Leśniowskiego-Crohna w 2020 roku sięgnęła 61,6 na 100 tys. mieszkańców, była nieco wyższa u mężczyzn, niż u kobiet i najwyższa w grupie wiekowej 20-29 lat, osiągając 101,1 pacjentów na 100 tys. osób w tym wieku. Na rysunku przedstawiono, jak zmieniała się chorobowość (czyli liczba chorych na ch.L-C przypadających na 100 tys. mieszkańców) na przestrzeni poprzedniej dekady. Chorobowość znacząco rosła z roku na rok, chociaż tempo wzrostu w latach 2012-2015 było wyższe, niż w latach 2015-2018.
Zapadalność, czyli liczba nowo zarejestrowanych przypadków danej choroby na rok, w przypadku ch.L-C w 2018 roku wynosiła 4,7 na 100 tys. i była wyższa u mężczyzn (4,9), niż u kobiet (4,5 na 100 tys.). Najwyższą zapadalność obserwowano w grupie wiekowej 20-29 lat, i wynosiła ona 8,2 przypadków na 100 tys., a wśród nastolatków (10-19 lat) była tylko nieznacznie niższa (7,2 na 100 tys.). Po stopniowym spadku zachorowalności w 4., 5. i 6. dekadzie życia kolejny wzrost zaobserwowano w grupie wiekowej 60-69 lat (3,9 na 100 tys.).
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
W 2020 roku częstość występowania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wynosiła 191,4 na 100 tys. i była znacznie wyższa u mężczyzn (201,4), niż u kobiet (182,0), osiągając maksimum w grupie w wieku 60-69 lat (275 pacjentów na 100 tys.). Wzrost częstości występowania WZJG był obserwowany każdego roku we wszystkich grupach wiekowych, ale największy wzrost zanotowano u osób najstarszych (60+), natomiast najmniejszy wśród najmłodszych (w wieku 0-20 lat).
Zapadalność na WZJG w 2018 roku wynosiła 12,5 na 100 tys. (13,7 u mężczyzn i 11,4 u kobiet) i była najwyższa w grupie wiekowej 20-29 lat, osiągając 16,4 przypadków na 100 tys. Co ciekawe, druga najbardziej ryzykowna dekada życia, biorąc pod uwagę częstość zachorowania, to wiek 60-69 lat (15,8 na 100 tys.). U dzieci (0-9 lat) zachorowalność wynosiła 1,6, zaś u nastolatków (10-19 lat) 9,5 na 100 tys. osób w danym wieku.
Autorzy badania zwrócili uwagę na różnice między pacjentami z NZJ w Polsce i na świecie. Na przykład w Polsce rozpowszechnienie WZJG i ch.L-C jest wyższe wśród mężczyzn, niż u kobiet, podczas gdy na świecie kobiety z NZJ przeważają nad mężczyznami.
– Powyższe dane udało się pozyskać i opracować dzięki współpracy z analitykami z Departamentu Strategii i Analiz Ministerstwa Zdrowia. O ile liczba zidentyfikowanych przez nas pacjentów z ch.L-C jest bliska wcześniejszym szacunkom, to liczba pacjentów z WZJG jest wyższa, niż do tej pory sądzono. Nasze dane nie obejmują osób, w przypadku których diagnostyka i poradnictwo specjalistyczne miały miejsce poza ośrodkami NFZ, więc prawdopodobnie faktyczna liczba chorych pozostało większa – komentuje prof. Edyta Zagórowicz. – O ile wśród osób starszych i w średnim wieku częstość WZJG znacznie przeważa nad ch.L-C, to u młodzieży ch.L-C jest niemal tak samo częsta, jak WZJG, co wskazuje na zmianę dotychczasowych trendów. Sądzimy, iż nasze dane będą przydatne przy planowaniu różnorodnych działań terapeutycznych w zakresie gastroenterologii. Spodziewamy się także, iż zainteresują pacjentów i pomogą w dalszym zjednoczeniu wszystkich zainteresowanych poprawą dostępu do leczenia i jakości leczenia nieswoistych zapaleń jelit w Polsce – dodaje prof. Zagórowicz.
Badanie zainicjowali prof. Edyta Zagórowicz i prof. Jarosław Reguła, a jego autorami są Edyta Zagórowicz, Dorota Walkiewicz, Piotr Kucha, Jakub Perwieniec, Michał Maluchnik, Paulina Wieszczy i Jarosław Reguła.
hoł
Źródło: Nationwide data on epidemiology of inflammatory bowel disease in Poland between 2009 and 2020, Edyta Zagórowicz, Dorota Walkiewicz, Piotr Kucha, Jakub Perwieniec, Michał Maluchnik, Paulina Wieszczy, Jarosław Reguła
https://www.mp.pl/paim/issue/article/16194/
styczeń 2022 r.
