Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport ujawniający poważne problemy w funkcjonowaniu systemu onkologicznego w Polsce. Wnioski? Nierówności w dostępie do nowoczesnego leczenia, niewystarczające inwestycje w system opieki onkologicznej oraz opóźnienia we wdrażaniu kluczowych rozwiązań. To nie pierwsza taka diagnoza – od lat alarmujemy o tych problemach. Sprawdziliśmy, gdzie nasze analizy pokrywają się z ustaleniami NIK i co to oznacza dla pacjentów onkologicznych.
Brak jasno określonych celów i mierników sukcesu
Już w 2020 roku wskazywaliśmy na problem nieprecyzyjnie sformułowanych celów Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO).1 Pisaliśmy o tym również w naszym opracowaniu: “Realizacja Narodowej Strategii Onkologicznej w latach 2020-2023 okiem organizacji pacjenckiej: 2
“Brak jasno zdefiniowanych celów strategii, w tym celu nadrzędnego (za który przyjęto 5-letnie przeżycia od zakończenia terapii podczas gdy standardem jest mierzenie przeżyć od diagnozy i rozpoczęcia leczenia) oraz metod pomiaru postępów w ich realizacji to tylko niektóre z zarzutów stawianych wobec dokumentu.”
NIK potwierdza te obawy pisząc:
„Nie określono wskaźników oceny jakości opieki onkologicznej wraz z ich wartością docelową, szczegółowego zakresu danych, służących do ich obliczenia, a także kluczowych zaleceń postępowania klinicznego.”
Bez precyzyjnych wskaźników trudno ocenić, w jakim stopniu strategia spełnia swoje założenia i czy rzeczywiście przekłada się na poprawę opieki nad pacjentami onkologicznymi.
Programy profilaktyczne nie przynoszą oczekiwanych efektów
Niska zgłaszalność na badania przesiewowe to kolejny problem, na który zwracaliśmy uwagę:
“Fatalnie przedstawia się sytuacja w obszarze badań przesiewowych. Do końca 2024 r. zaplanowano zwiększenie zgłaszalności na mammografię do 60%, podczas gdy na koniec 2023 roku badaniem objęto niespełna 30% populacji docelowej. Nie zrealizowano również planów wprowadzenia nowych metod badań przesiewowych: testu HPV-DNA w Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy oraz testu FIT, jako alternatywy dla kolonoskopii w programie wykrycia raka jelita grubego. “
NIK: „W latach 2019-2023 działania Ministra Zdrowia zmierzające do zwiększenia zgłaszalności na profilaktyczne badania przesiewowe okazały się nieskuteczne. W latach 2019-2023 nie zwiększono odsetka osób uczestniczących w profilaktycznych badaniach przesiewowych mimo wydatkowania ponad 135,9 mln zł na kampanie społeczne mające na celu podniesienie świadomości społecznej dotyczącej wczesnego wykrywania chorób nowotworowych.”
NIK zaznacza nierówności w dostępie
W latach 2019–2023 system opieki onkologicznej cechował się nierównym dostępem do świadczeń. W zależności od regionu pacjenci mieli różne możliwości leczenia – różnice w finansowaniu świadczeń ambulatoryjnych i szpitalnych na jednego mieszkańca sięgały choćby 50%. To oznacza, iż w niektórych województwach wydawano o połowę mniej na diagnostykę i leczenie onkologiczne na jednego mieszkańca niż w innych. Takie nierówności często decydują o szansach pacjenta na przeżycie.
“W przypadku kadry medycznej różnice liczby lekarzy wybranych specjalności przypadających na 10 tys. mieszkańców sięgały choćby ponad 452%, przy czym w niektórych województwach w ogóle nie było lekarzy o określonej specjalizacji (tj. hematologii i onkologii dziecięcej w woj. opolskim)” czytamy w raporcie NIK.
Wśród celów strategicznych Narodowej Strategii Onkologicznej wskazano m.in. poprawę diagnostyki oraz opracowanie i wdrożenie zmian organizacyjnych, które zapewnią chorym równy dostęp do koordynowanej i kompleksowej opieki zdrowotnej w obszarze onkologii. Tymczasem prawie na półmetku jej realizacji średni czas oczekiwania na pierwszą wizytę u onkologa to 23 dni z kartą DILO i 47 dni w trybie normalnym, czyli bez skierowania. W niektórych województwach czeka się trzykrotnie dłużej niż w innych. Tylko 64% diagnostyki wstępnej i 69% diagnostyki pogłębionej realizowana jest terminowo, co oznacza, iż aż co 3 pacjent ma problem z wykonaniem swoich badań w wyznaczonym standardem czasie.
Co dalej?
Raport NIK uwidacznia najważniejsze niedostatki polskiego systemu onkologicznego, które od lat stanowią barierę w zapewnieniu pacjentom szybkiego i równego dostępu do diagnostyki oraz leczenia. Problemy kadrowe, nierówności regionalne i niewystarczające finansowanie bezpośrednio wpływają na skuteczność terapii i rokowania pacjentów.
Narodowa Strategia Onkologiczna miała stanowić systemową odpowiedź na te wyzwania, jednak jej wdrażanie nie przynosi oczekiwanych efektów. Brak precyzyjnie określonych celów i wskaźników efektywności uniemożliwia skuteczne monitorowanie postępów, a wiele kluczowych działań pozostaje na etapie planów.
Niezbędne są pilne reformy, które poprawią organizację systemu opieki, zwiększą dostępność specjalistycznych świadczeń i usprawnią profilaktykę nowotworową. Jako organizacja pacjencka będziemy przez cały czas monitorować realizację strategii i apelować o konkretne działania, które realnie przełożą się na poprawę sytuacji pacjentów. W onkologii czas jest kluczowym czynnikiem– dalsza bezczynność może kosztować ludzkie życie.
1 https://alivia.org.pl/aktualnosci/zatrwazajaca-jakosc-narodowej-strategii-onkologicznej/
2 https://alivia.org.pl/wp-content/uploads/sites/10/2024/11/Onkofundacja-Alivia_-Realizacja-Narodowej-Strategii-Onkologicznej-w-latach-2020-2023-okiem-organizacji-pacjenckiej.docx-1.pdf
Nowy raport NIK: potwierdzenie naszych obaw – system onkologiczny w kryzysie © Alivia Onkofundacja.
