Nowotwory wyprzedzają choroby krążenia – w kilku województwach są większym problemem

Określenie oraz ocena głównych problemów oraz czynników ryzyka zdrowotnego była możliwa dzięki aktualnym wynikom badania Global Burden of Disease and Risk Factors Study (GBD). Uwzględnia ono dane o 459 chorobach i czynnikach ryzyka z 204 państw i terytoriów świata. Analiza międzynarodowych danych przedstawiona w cyklu publikacji z 2024 r. wskazała m.in. iż wartość oczekiwanej długości życia obniżyła się w przypadku >84% badanych krajów, w tym w Polsce. Do 2050 r. 60% dorosłych i 31% dzieci będzie miało nadwagę lub otyłość. Ponadto potroi się liczba osób z demencją na świecie, a do 2100 r. choroba niedokrwienna serca przez cały czas będzie stanowić najważniejszą przyczynę utraty zdrowia populacji.

Jak czytamy w Raporcie, badanie GBD dostarcza informacji, które mogą wspierać decydentów w podejmowaniu decyzji i tworzeniu polityki zdrowotnej opartej na wiarygodnych
danych. Poza tym pozwala monitorować efektywność podejmowanych działań i czerpać z doświadczeń krajów, których rozwiązania przynoszą najlepsze efekty w postaci zyskanych lat zdrowia i ograniczenia utraty zdrowia wskutek chorób.

Łódzkie najbardziej obciążone

Do porównań i analizy trendów zdrowotnych w Raporcie wykorzystano wskaźnik DALY (ang. Disability Adjusted Life Years). To wskaźnik utraconych lat życia skorygowanych o niesprawność. Określa miarę utraty zdrowia, wynikającą ze skróconej oczekiwanej długości życia osoby oraz z obniżonej jakości życia spowodowanej przez chorobę lub uraz. Często określany jest jako obciążenie chorobowe. Im wyższy wskaźnik DALY, tym większe obciążenie chorobowe.

Wskaźnik DALY z powodu wszystkich przyczyn w populacji mężczyzn w Polsce osiągnął w 2021 r. wartość 45 307,2 DALY/100 tys. mężczyzn. Jest on wyższy od wartości dla kobiet, która wyniosła 36 176,4 DALY/100 tys. kobiet. Oznacza to, iż mężczyźni zostali ocenieni jako bardziej obciążeni chorobowo niż kobiety. Różnice występują również między województwami. Województwo łódzkie charakteryzowało się najwyższym regionalnym poziomem całościowego obciążenia chorobowego – zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Z kolei najniższy wskaźnik DALY osiągnęło województwo małopolskie.

W 3 województwach to nowotwory są na szczycie

Ciekawych informacji dostarcza porównanie województw według przyczyn obciążenia chorobowego. Jeszcze do niedawna to choroby układu krążenia wiodły prym, o ile chodzi o absencję chorobową i obniżenie jakości życia. Dziś okazuje się, iż dla 3 województw w Polsce główną przyczyną obciążenia zdrowotnego są nowotwory. Te województwa to: kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i warmińsko-mazurskie. Ponadto w przypadku mężczyzn nowotwory wyszły na prowadzenie w województwie łódzkim, a u kobiet w województwach: lubuskim i mazowieckim.

W populacji mężczyzn nowotwory osiągnęły najwyższy wskaźnik DALY w województwie zachodniopomorskim, a w populacji kobiet w województwie lubuskim. Najmniejszym obciążeniem chorobowym spowodowanym przez nowotwory cechowały się województwa: małopolskie i podkarpackie.

Warto też zwrócić uwagę, iż choć w województwie łódzkim nowotwory nie stanowiły głównej przyczyny utraty zdrowia, to zarejestrowano tam jedną z najwyższych w Polsce wartości wskaźnika dla tej grupy chorób – 6 887,74 DALY/100 tys.

• Czytaj również: Szkoły średnie w Polsce będą uczyć, czym jest opieka farmaceutyczna

Spośród województw, gdzie dominują choroby układu krążenia, najwyższy wskaźnik DALY odnotowano dla województwa świętokrzyskiego, a najniższy dla województwa wielkopolskiego.

Używanie tytoniu i wysoki wskaźnik BMI dominującymi czynnikami ryzyka

Jedna z części Raportu obejmuje czynniki ryzyka związane z utratą zdrowia ludności w Polsce i analizę obciążenia według płci i województw. U mężczyzn w skali kraju używanie tytoniu stanowiło dominujący czynnik ryzyka (11,7% całkowitego obciążenia chorobowego). Zaraz za nim znajdowały się używanie alkoholu (8,9%) i wysokie skurczowe ciśnienie krwi (8,4%). Natomiast u kobiet na pierwszym miejscu znajduje się wysoki wskaźnik BMI (7,2% całkowitego obciążenia chorobowego), a za nim wysokie skurczowe ciśnienie krwi (6,2%) i ryzyka żywieniowa (6,1%). Dla kobiet używanie tytoniu jest 5. z kolei czynnikiem ryzyka, z wartościa dla kraju 5,9%. Jak prezentują się wyniki w podziale na województwa?

U mężczyzn używanie tytoniu jest na pierwszym miejscu wśród czynników ryzyka w każdym województwie – z wyjątkiem łódzkiego. Tam większe obciążenie stanowi używanie alkoholu (10,7% dla alkoholu i 10,5% dla tytoniu). Niechlubnym liderem w zakresie tytoniu jest kujawsko-pomorskie z wynikiem 13,3% obciążenia chorobowego. Województwo świętokrzyskie z kolei wyróżnia się wysoką wartością dla czynnika „wysokie skurczowe ciśnienie krwi” – 10,4%. Na szczególną uwagę zasługuje również małopolskie, które osiągnęło najwyższy wskaźnik dla czynników dietetycznych – 9,9%.

U kobiet w każdym województwie głównym czynnikiem ryzyka obciążenia chorobowego był wysoki wskaźnik BMI. Żadno województwo nie wyróżnia się szczególnie w tym zakresie. Najwyższy wskaźnik zanotowano dla świętokrzyskiego i opolskiego – 7,7%. Tutaj również województwo świętokrzyskie przoduje, jeżeli chodzi o wysokie skurczowe ciśnienie krwi (7,3%).

O raporcie

Tak jak w przypadku wcześniejszych raportów przedstawiony obraz stanu zdrowia ludności opiera się na dostępnych w momencie tworzenia raportu danych. Pochodzą one przede wszystkim z rutynowych systemów informacyjnych, w tym zbiorów funkcjonujących w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej. Oprócz ekspertów z NIZP PZH – PIB w przygotowaniu Raportu udział brali również udział eksperci z innych ośrodków naukowych i instytucji. Dzięki temu zakres poruszanych problemów jest szeroki.

W obecnym raporcie, tak jak w poprzednich, wykorzystano też istotne dane pochodzące ze specjalnie zaplanowanego ankietowego badania reprezentatywnej próby losowej dorosłych mieszkańców Polski, przeprowadzonego przez NIZP PZH – PIB w 2025 roku.

Źródło informacji: Raport „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2025”.

©MGR.FARM