Nowe oświadczenie ESC z 2025 r. dotyczące zdrowia psychicznego i chorób układu krążenia. ESC podaje praktyczne rekomendacje dotyczące oceny ryzyka, screeningu, organizacji opieki i leczenia. Jest to dokument o wysokiej randze, mający ujednolicić praktykę i uzupełnić obowiązujące wytyczne ESC o komponent zdrowia psychicznego.
Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) – wytyczne
ESC ocenia, iż zaburzenia psychiczne (depresja, lęk, PTSD, SMI – severe mental illness) zwiększają ryzyko rozwoju chorób układu krążenia (CVD). Powodują gorsze rokowanie po zdarzeniach sercowych i niższą adherencję do leczenia. Z drugiej strony, choroby serca wywołują lub nasilają objawy psychiczne poprzez stres przewlekły, ograniczenia funkcjonalne i polifarmakoterapię. Konsensus podkreśla, iż zdrowie psychiczne jest integralnym elementem prewencji i leczenia kardiologicznego.
Autorzy wprost wzywają do „kulturowej zmiany” w systemie opieki: bez rutynowego uwzględniania zdrowia psychicznego nie osiągniemy docelowej kontroli ryzyka sercowo-naczyniowego w populacji.
Zdrowie serca a zdrowie psychiczne. Wskazania ESC
Kiedy oceniać stan zdrowia psychicznego u pacjentów kardiologicznych?
a) Po nowym rozpoznaniu CVD, ostrym zdarzeniu lub zabiegu (także w trakcie hospitalizacji);
b) Kontrolnie (np. raz do roku), aby ocenić zmianę względem początku leczenia;
c) Ad hoc – gdy pojawiają się wskazania kliniczne.
Jak?
Rekomendowany dwustopniowy schemat: szybki przesiew (PHQ-2 / GAD-2 lub Whooley), a w przypadku dodatniego wyniku – rozwinięcie skalą PHQ-9 (depresja) lub GAD-7 (lęk).
Po ostrych zdarzeniach sercowo-naczyniowych i interwencjach (np. OZW, nagła hospitalizacja) rozważaj objawy PTSD; w razie potrzeby kieruj do interwencji psychologicznych (np. CBT o ugruntowanej skuteczności).
Konsensus proponuje model schodkowy, od psychoedukacji i wsparcia stylu życia, przez interwencje psychologiczne (CBT, elementy uważności, zarządzanie stresem), aż po leczenie farmakologiczne i opiekę specjalistyczną dla cięższych przypadków. Zasada: najmniej inwazyjna skuteczna interwencja i eskalacja, gdy efekt niewystarczający.
Psycho-cardio team
Dokument kładzie duży nacisk na opiekę zintegrowaną i komunikację między zespołami: kardiologia, psychiatria/psychologia, lekarz rodzinny, rehabilitacja kardiologiczna, czasem onkologia czy neurologia (w multimorbidzie). Dla pacjentów z SMI (schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, ciężkie depresje) zalecane jest proaktywne włączanie do programów prewencji wtórnej, nadzór metaboliczny i planowanie terapii farmakologicznej pod kątem bezpieczeństwa sercowego.
Prewencja i rehabilitacja kardiologiczna: mental health to „must-have”
Zarządzanie stresem oraz promocja dobrostanu psychicznego mają być stałym komponentem prewencji sercowo-naczyniowej – obok ciśnienia, lipidów czy cukrzycy.
Rehabilitacja kardiologiczna powinna zawierać moduły psychologiczne i wsparcie behawioralne: aktywność fizyczna, sen, odżywianie, zaprzestanie palenia, techniki radzenia sobie ze stresem.
Autorzy zalecają też screening czynników psychospołecznych (samotność, obciążenie opieką, deprywacja socjoekonomiczna), które modulują ryzyko CVD i utrudniają adherencję – z jasno rozrysowanymi mechanizmami łączenia tych czynników z ryzykiem sercowym.
Jak leczyć farmakologicznie?
Antydepresanty i anksjolityki u pacjenta kardiologicznego
- W chorobie wieńcowej i niewydolności serca najczęściej preferuje się SSRI (np. sertralina) ze względu na profil bezpieczeństwa; uważaj na interakcje (np. wydłużenie QT, CYP).
- Unikaj leków o wyraźnym profilu kardiotoksycznym (np. TLPD przy wydłużonym QT, hipotensji, zaburzeniach przewodzenia) – decyzja zawsze po bilansie ryzyka/korzyści.
- Benzodiazepiny – ostrożnie, krótkoterminowo i wyłącznie przy wyraźnych wskazaniach (ryzyko upadków, depresji ośrodka oddechowego, uzależnienia).
(Szczegółowe tabele wyborów leków i interakcji – w oficjalnym zestawie slajdów).
Leki przeciwpsychotyczne – metabolizm i ryzyko sercowe
Konsensus porządkuje metaboliczne i lipidowe „koszty” poszczególnych neuroleptyków. Największe niekorzystne zmiany masy ciała i profilu lipidowo-glikemicznego obserwuje się m.in. przy olanzapinie i klozapinie; bardziej neutralny profil wagi: ziprasidon (ale pamiętaj o QT). To ma praktyczne konsekwencje u pacjentów z wysokim ryzykiem CVD – tu preferujemy leki o niższym obciążeniu metabolicznym i monitorujemy parametry (BMI, obwód talii, glikemia, lipidogram).
Leki wydłużające QT – jak monitorować
ESC podaje konkretne progi i procedury. Zrób 12-odprowadzeniowe EKG (QTc) przed włączeniem leku o potencjale proarytmicznym i po 1, 6 i 12 tygodniach, częściej, gdy QT się wydłuża. Przy QTc >500 ms albo wzroście >60–70 ms od wyjściowego – odstaw lek i przeanalizuj całą farmakoterapię (także inne leki wydłużające QT). Skoryguj elektrolity (K, Mg, Ca), rozważ wrodzony LQTS.
Dokument można znaleźć tutaj.
