Niska jakość leków dostępnych w Afryce stanowi zagrożenie dla mieszkańców i turystów

farmacja.pl 2 tygodni temu

Niska jakość leków niesie za sobą szereg poważnych konsekwencji. Przede wszystkim jest to spore zagrożenie dla zdrowia publicznego. Farmakoterapia preparatami o wątpliwej jakości stwarza realne ryzyko dla życia pacjentów. Niedobory leków w Afryce sprawiają, iż w obliczu dużego zapotrzebowania znacznie prościej wprowadzić na rynek sfałszowane środki farmaceutyczne.

Niska jakość leków to realny problem dla Afryki

Zespół naukowców z etiopskiego Uniwersytetu Bahir Dar przeprowadził analizę [1] obejmującą 27 badań (2014-2024) dotyczących jakości leków na terenie Afryki. Analiza obejmowała 7509 próbek, przy czym aż 1639 z nich nie przeszła co najmniej jednego testu jakościowego. Tym samym blisko 22% próbek zostało uznanych za preparaty sfałszowane lub o niskiej jakości. Autorzy badania zwrócili także uwagę, iż średnia częstość występowania leków o niskim standardzie wynosiła prawie 35%. Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości oszacowało, iż liczba zgonów w Afryce Subsaharyjskiej z powodu stosowania leków niespełniających norm bezpieczeństwa wynosi aż pół miliona rocznie.

Czytaj również: Czy Polska jest liderem w walce z fałszowaniem leków?

Nie będzie przesadą, iż skala tego problemu jest gigantyczna. W latach 2017-2021 w Afryce Zachodniej skonfiskowano ponad 605 ton produktów leczniczych, które oderwano od legalnego łańcucha dostaw. Przeważnie są to leki eksportowane z Belgii, Chin czy Indii. Przemytnicy i ugrupowania terrorystyczne kontrolujące czarny rynek rozprowadzają leki drogą lądową np. autobusami czy ciężarówkami. Ponieważ leki docierają do Afryki głównie drogą morską, to transport lądowy minimalizuje szansę kontroli granicznych.

Claudia Martinez — szefowa działu badawczego organizacji Acces to Medicine Foundation — zwraca uwagę na wadliwość łańcucha dostaw do państw afrykańskich.

– Łańcuchy dostaw farmaceutyków w krajach o niskich i średnich dochodach są skomplikowane, nieefektywne oraz rozdrobnione, ponieważ Afryka jest regionem o ograniczonej liczbie dostawców podstawowych środków leczniczych. Ponadto duża liczba pośredników w dystrybucji zwiększa szansę przedostania się sfałszowanych leków do łańcucha dostaw — wyjaśnia Caludia Martinez.

Które leki fałszuje się najczęściej?

Największy odsetek podrabianych leków stanowią antybiotyki. Aż 712 z 1596 próbek (44,6%) było sfałszowanych. Inne podrabiane leki to:

Leki na nadciśnienie – 249 z 1530 (16,3%)
Środki przeciwmalaryczne – 530 z 3530 (15,6%)
Preparaty przeciwrobacze i przeciwpierwotniakowe – 91 z 150 (60,7%)

Dane dotyczące fałszerstw leków różnią się w zależności od kraju. Na podstawie badania [2] przeprowadzonego w roku 2022 odkryto, iż aż 66,4% z 348 próbek antybiotyków w Ghanie było poniżej norm bezpieczeństwa. Natomiast w Demokratycznej Republice Kongo stwierdzono, iż 26,7% z 90 próbek leków kardiologicznych charakteryzuje niska jakość.

Jak temu zapobiec?

– Musimy wzmocnić łańcuchy dostaw na całym kontynencie, ponieważ to stanowi jeden z najsłabszych punktów w imporcie niezbędnych leków. Dlatego też konieczna jest rozbudowa infrastruktury, udoskonalenie zaplecza logistycznego oraz wdrożenie znacznie lepszych systemów związanych z monitoringiem i nadzorowaniem produktów leczniczych – tłumaczy Claudia Martinez.

Ponadto szefowa działu badawczego Acces to Medicine Foundation zwraca uwagę na dużą rolę firm farmaceutycznych, ponieważ producenci powinni być w ciągłym kontakcie z krajowymi organami ochrony zdrowia i systemami szybkiego ostrzegania WHO. Tylko skoordynowane działanie wielu podmiotów pozwala na szybkie i efektywne wykrywanie podrabianych lub niskiej jakości leków. Co więcej, rzecznik WHO zwraca uwagę, iż konieczne jest zwiększenie świadomości społecznej na temat zakresu i skali potencjalnych szkód. Jako przykład przywołał głośną sprawę sfałszowanego syropu na kaszel, który zawierał w składzie glikol dietylenowy. Efektem fałszerstwa była śmierć aż 456 osób zamieszkujących Argentynę, Bangladesz, Haiti i Nigerię.

Big Pharma czyli bezduszna produkcja leków

Osobną kwestią jest chciwość wielkich korporacji farmaceutycznych. Tim Bierley w artykule [3] opublikowanym na łamach AlJazeera stwierdza, iż dwie firmy sprawują kontrolę nad blisko 75% globalnego rynku insuliny. Tym samym choćby najdrobniejsze opóźnienie w produkcji prowadzi do ograniczenia dostępu do leku niezbędnego dla diabetyków. Autor tekstu wspomina też o sytuacji, w której firma Novo Nordisk zdecydowała się zaprzestać produkcji długodziałających zastrzyków insulinowych. Powodem takiej decyzji była chęć zwiększonego zaangażowania w produkcję leków odchudzających, których nieustannie rosnąca popularność przekłada się na zyski producentów. Pieniądz nie powinien górować nad empatią i człowieczeństwem, które są nierozerwalnie związane z branżą dotyczącej zdrowia i leczenia. Zwłaszcza iż ludzkie życie jest bezcenne i niemożliwe do przeliczenia na jakąkolwiek walutę.

Kolejnym przykładem jest problem ciągle pojawiających się szczepów bakterii lekoopornych. Nowe technologie lekowe rzadko kiedy powstają z myślą o najbiedniejszych krajach, które borykają się z problemem zakupu podstawowych środków farmakologicznych. To jednak nie oznacza, iż Big Pharma ma tworzyć produkty lecznicze wyłącznie dla pacjentów z grubym portfelem. Producenci leków nie powinni zapominać, iż odpowiadają za miliony ludzkich istnień. Zyski ze sprzedaży to jedno, ale zdecydowanie ważniejszym celem jest pomoc światowemu zdrowiu publicznemu. Nikt nie mówi wolontariacie, ale o zwykłej wyrozumiałości dla osób potrzebujących, u których leki stanowią jedyną szansę na przeżycie każdego kolejnego dnia. Dlatego też firmy farmaceutyczne powinny rozważyć np. przygotowywanie partii leków dla państw Trzeciego Świata w cenie przystępnej choćby dla najbiedniejszych mieszkańców.

Źródła: