Dokąd zmierza polityka ograniczania palenia tytoniu w Polsce i jak poprawić dostęp do leczenia uzależnienia od nikotyny? Interdyscyplinarna debata zebrała wnioski i rekomendacje dla zdrowia publicznego

Uczestnicy:
• prof. Dominika Dudek – kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych UJ CM, b. prezes PTP
• prof. Bartosz Wielgomas – prezes Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego
• dr n. med. Marek Wiśniewski – konsultant krajowy w dziedzinie toksykologii
Komentarz: Prof. Piotr Gałecki – konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii; prof. Agata Szulc – prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
Moderator: red. Michał Dobrołowicz

Leczenie chorób wywołanych paleniem tytoniu stanowi znaczący udział w kosztach systemu ochrony zdrowia w Polsce. Jednocześnie leczenie pierwotnej przyczyny tych chorób, czyli uzależnienia od nikotyny nie było dotąd traktowane przez resort zdrowia priorytetowo. W związku z dużymi różnicami w rozwiązaniach antytytoniowych pomiędzy krajami europejskimi, rozpoczętym nowym rokiem szkolnym, powszechnym używaniem e-papierosów w szkołach oraz wciąż wysokim odsetkiem osób palących tradycyjne papierosy w Polsce, agencja komunikacji medycznej Unique Work zaprosiła do debaty kluczowych ekspertów w dziedzinie psychiatrii i toksykologii w celu znalezienia odpowiedzi na pytanie: czy znacząca i trwała redukcja liczby palaczy w Polsce jest w ogóle możliwa

Najważniejsze tezy:

• Powołanie pełnomocnika rządu ds. zdrowia publicznego.
• Zwiększenie dostępności leczenia uzależnienia (poradnie, refundacja, NRT w szpitalach).
• Ograniczanie inicjacji wśród młodzieży; wzmocnienie kontroli sprzedaży i ekspozycji.
• Standaryzacja i stały nadzór toksykologiczny; publikacja wyników tych badań
• Edukacja zdrowotna oraz odpowiednia polityka fiskalna.

Zmiany regulacyjne w 2025 r. – ocena ekspertów

Pozytywnie oceniono kierunek zmian (akcyza, ograniczenia dostępności części wyrobów), wskazując potrzebę dalszych usprawnień i równowagi między ograniczaniem inicjacji a dostępem do leczenia dla osób uzależnionych.

Kluczowe bariery systemowe

• Brak poradni antynikotynowych i ograniczona refundacja terapii.
• Brak standardowego dostępu do NRT w szpitalach.
• Niewystarczająca edukacja zdrowotna w szkołach.
• Duża dostępność i ekspozycja e-papierosów wśród nieletnich; potrzeba skuteczniejszej kontroli rynku.
• Brak koordynacji międzyresortowej (MZ, MF, MEN, MSWiA, Inspekcja Handlowa).

Rola substytucji i ograniczania szkód

Nikotyna bez rakotwórczych składników dymu jest mniej szkodliwa niż dym tytoniowy, ale nie pozbawiona ryzyka. U osób silnie uzależnionych substytucja (np. preparaty doustne, rozwiązania bezdymne) może być pomostem do abstynencji; konieczne są standardy i nadzór.

Nadzór nad rynkiem i badania produktów

Potrzebne wzmocnienie kontroli laboratoryjnej i transparentna publikacja wyników niezależnych badań.

Przykład międzynarodowy – Szwecja

Połączenie edukacji, narzędzi fiskalnych i kontroli nad produktami wsparło ograniczanie palenia; wyroby substytucyjne powinny przechodzić badania i standaryzację.

Strategia ograniczania palenia – inicjatywy eksperckie

PTP przekazało projekt Narodowej Strategii Ograniczania Palenia Tytoniu i Używania Wyrobów Nikotynowych do KPRM; dokument analizuje MZ. Podkreślono konieczność koordynacji na poziomie rządowym.

Rekomendacje (podsumowanie)

• Ustanowienie pełnomocnika rządu ds. zdrowia publicznego.
• Lepszy dostęp do leczenia uzależnienia (poradnie, refundacja, NRT w szpitalach).
• Ograniczanie inicjacji wśród młodzieży i kontrola rynku.
• Standaryzacja i stały nadzór toksykologiczny; publikacja wyników tych badań.
• Edukacja zdrowotna i odpowiednia polityka fiskalna.

Debatę można obejrzeć tutaj.