Nietolerancja glutenu czy FODMAP? Aż 92% osób diagnozuje się błędnie!

Celiakia, nietolerancja glutenu, a może FODMAP? Jak odróżnić?

Wielu pacjentów z problemami trawiennymi błędnie przypisuje swoje objawy nietolerancji glutenu. Tymczasem przyczyną może być zespół jelita drażliwego (IBS) lub wrażliwość na FODMAP. Różnice są najważniejsze dla adekwatnego leczenia.

Celiakia – choroba autoimmunologiczna, nie moda

Czym jest celiakia?

• Mechanizm: autoimmunologiczna reakcja na gluten
• Uszkodzenia: atrofia kosmków jelita cienkiego
• Genetyka: HLA-DQ2/DQ8
• Leczenie: dożywotnia dieta bezglutenowa

Objawy celiakii:

Jelitowe:

• Przewlekła biegunka
• Wzdęcia
• Bóle brzucha
• Tłuste, cuchnące stolce
• Utrata wagi

Pozajelitowe:

• Anemia
• Osteoporoza
• Bezpłodność
• Zmęczenie
• Mgła mózgowa

Skórne i neurologiczne:

• Opryszczka skórna (dermatitis herpetiformis)
• Mrowienie, depresja, problemy z koncentracją

NCGS – nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Czym jest NCGS?

• Częstość: 0.5–13% populacji
• Mechanizm: nie do końca poznany (nie autoimmunologiczny)
• Brak uszkodzeń: kosmki jelitowe są prawidłowe
• Objawy: podobne do IBS + zmęczenie, mgła mózgowa

Ważne: W NCGS brak typowych zmian w badaniu histopatologicznym.

Norsa Pharma Hepaset PRO 60vkaps-KLIKNIJ TUTAJ

IBS i FODMAP – często mylone z nietolerancją glutenu

Co to jest IBS?

Zespół jelita drażliwego to zaburzenie czynnościowe jelit dotykające 10–15% populacji.

Czym są FODMAP?

FODMAP to fermentujące węglowodany:
Fermentable
Oligosaccharides
Disaccharides
Monosaccharides
And
Polyols

Jak działają?

• Słabo wchłaniają się w jelicie cienkim
• Fermentują → gazy
• Powodują zatrzymanie wody → wzdęcia, bóle brzucha, biegunki

Tabela porównawcza: Celiakia vs NCGS vs IBS/FODMAP

CechaCeliakiaNCGSIBS/FODMAP

Częstość	1% populacji	0.5–13%	10–15%
Mechanizm	Autoimmunologiczny	Niejasny	Czynnościowy
Testy krwi	Pozytywne	Negatywne	Negatywne
Biopsja	Atrofia kosmków	Prawidłowa	Prawidłowa
Leczenie	Dieta bezglutenowa	Redukcja glutenu	Dieta FODMAP
Ryzyko powikłań	Wysokie	Niskie	Niskie

Dlaczego 92% osób błędnie diagnozuje się z celiakią?

1. Podobieństwo objawów

Wspólne objawy (IBS vs celiakia):

• Bóle brzucha po posiłkach
• Wzdęcia
• Biegunki lub zaparcia
• Zmęczenie
• Uczucie niepełnego wypróżnienia

Objawy różnicujące:

• Celiakia: utrata wagi, anemia, niedobory
• IBS/FODMAP: objawy tylko po wybranych produktach

2. Autodiagnoza na podstawie internetu

• Blogi bez podstaw naukowych: 67% zawiera błędne informacje
• Fora i social media: mit “gluten szkodzi każdemu”
• Marketing produktów bezglutenowych: wpływa na przekonania konsumenckie

3. Efekt placebo i psychologiczne wnioski

• Dostępność produktów bezglutenowych = łatwa eliminacja
• Poprawa samopoczucia → błędne przekonanie o nietolerancji
• Niepotrzebne ograniczenia → ryzyko niedoborów + wyższe koszty

4. Brak wiedzy wśród lekarzy

Badania 2024 – lekarze POZ w Polsce:

• 43% nie odróżnia celiakii od NCGS
• 67% nie zna protokołu diagnostyki
• 78% nie zna diety FODMAP
• Tylko 12% kieruje na odpowiednie testy

Aliness Liver Regeneration Complex 90kaps-KLIKNIJ TUTAJ

Jak prawidłowo zdiagnozować celiakię?

Krok 1: Lista objawów – checklista celiakii

Masz 3+ objawy z różnych kategorii? Skonsultuj się z gastroenterologiem.

Objawy jelitowe:

• Przewlekła biegunka
• Wzdęcia
• Bóle brzucha
• Tłuste stolce
• Utrata wagi

Objawy pozajelitowe:

• Anemia
• Afty
• Chroniczne zmęczenie
• Bóle stawów
• Problemy hormonalne

Krok 2: Testy laboratoryjne

Panel serologiczny:

• Anti-tTG IgA
• Anti-DGP IgG
• Całkowite IgA
• Anti-EMA IgA
• HLA-DQ2/DQ8 – do wykluczenia genetycznego

Gdzie wykonać?

• NFZ: na skierowanie
• Prywatnie: 150–300 zł
• Domowe testy: niewiarygodne

Krok 3: Biopsja jelita cienkiego

Złoty standard diagnozy:

• Endoskopia z pobraniem wycinka
• Klasyfikacja Marsha – Marsh 3 = celiakia

Krok 4: Odpowiedź na dietę

Protokół eliminacyjny:

• Czas: 6–12 miesięcy
• Dieta: <20 ppm glutenu
• Monitorowanie: objawy + przeciwciała
• Biopsja kontrolna po 12–24 miesiącach

Dieta FODMAP – Kiedy to Nie Gluten Jest Problemem

FODMAP czy Gluten? Jak Ustalić Prawdziwą Przyczynę Dolegliwości?

Dieta FODMAP może pomóc aż 70% osób z objawami przypominającymi nietolerancję glutenu. Jak odróżnić problemy z glutenem od nietolerancji FODMAP? Sprawdź, kiedy warto zastosować protokół diety FODMAP i jak prawidłowo przeprowadzić diagnostykę.

Co to Są FODMAP? Szczegółowy Przegląd

FODMAP to fermentujące węglowodany o krótkim łańcuchu, które mogą powodować objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Lista FODMAP – Główne Kategorie:

Oligosacharydy

• Fruktany: pszenica, żyto, cebula, czosnek, kapusta
• Galaktooligosacharydy (GOS): rośliny strączkowe, niektóre orzechy

Disacharydy

• Laktoza: mleko, jogurt, lody, świeże sery

Monosacharydy

• Fruktoza w nadmiarze: jabłka, gruszki, mango, miód

Poliole

• Sorbitol: śliwki, brzoskwinie, produkty light
• Mannitol: kalafior, grzyby, słodziki

Jak Działa FODMAP w Jelitach?

Słabe Wchłanianie

• FODMAP nie wchłaniają się w jelicie cienkim
• Przechodzą do jelita grubego w niezmienionej formie
• Powodują zatrzymanie wody

Fermentacja

• Bakterie fermentują FODMAP
• Powstają gazy: wodór, metan, CO₂
• Tworzą się krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe

Objawy

• Wzdęcia, bóle brzucha
• Biegunki lub zaparcia
• Nadmierne rozdęcie jelita

Aliness Enzyme Complex Pro 90kaps-KLIKNIJ TUTAJ

Protokół Diety FODMAP – Trzy Fazy

Faza 1: Eliminacja (2–6 tygodni)

Produkty do Unikania:

• Zboża: pszenica, żyto, jęczmień
• Warzywa: cebula, czosnek, brokuły, kapusta
• Owoce: jabłka, gruszki, śliwki
• Nabiał: mleko, jogurt, sery
• Słodziki: sorbitol, mannitol, ksylitol

Produkty Dozwolone:

• Zboża: ryż, owies, quinoa, gryka
• Warzywa: marchew, ziemniaki, szpinak, pomidory
• Owoce: banany, kiwi, pomarańcze, winogrona
• Białko: mięso, ryby, jaja, tofu
• Tłuszcze: oliwa, masło, awokado

Faza 2: Reintrodukcja (6–10 tygodni)

Testowanie poszczególnych grup FODMAP co 7 dni:

• Tydzień 1-2: fruktany (np. cebula)
• Tydzień 3-4: laktoza (np. mleko)
• Tydzień 5-6: fruktoza (np. miód)
• Tydzień 7-8: poliole (np. śliwki)
• Tydzień 9-10: GOS (np. soczewica)

Protokół:

• Dzień 1: mała porcja
• Dzień 2: średnia (jeśli brak objawów)
• Dzień 3: duża
• Dni 4–7: powrót do diety eliminacyjnej

Faza 3: Personalizacja (długoterminowa)

• Wprowadzenie tolerowanych produktów
• Unikanie wyłącznie problematycznych FODMAP
• Retest co 6–12 miesięcy

Dieta Bezglutenowa vs FODMAP – Porównanie

AspektDieta BezglutenowaDieta FODMAP

Cel	Eliminacja glutenu	Redukcja FODMAP
Czas trwania	Dożywotnia (celiakia)	Etapowy protokół
Produkty pszeniczne	Całkowicie zabronione	Częściowo dozwolone
Cebula, czosnek	Dozwolone	Zabronione w fazie 1
Nabiał	Dozwolony	Ograniczony (laktoza)
Koszt	Wysoki	Umiarkowany

Skuteczność Diety FODMAP – Co Mówią Badania?

Badania Kliniczne (Monash University, 2024)

• 76% pacjentów z IBS odczuło znaczną poprawę
• Redukcja objawów o 50–70%
• 68% utrzymuje efekty po personalizacji

Porównanie z Dietą Bezglutenową:

• Dieta FODMAP: skuteczna u 76% pacjentów z IBS
• Dieta bezglutenowa: tylko u 8% pacjentów z IBS

Błędne Diagnozy – Najczęstsze Pomyłki

1. Eliminacja Glutenu Bez Badań

• 78% osób eliminuje gluten bez diagnostyki
• Może prowadzić do fałszywie negatywnych wyników testów

2. Mylenie Poprawy z Diagnozą

• Poprawa po odstawieniu glutenu nie oznacza nietolerancji
• Może wynikać z efektu placebo lub redukcji FODMAP

3. Ignorowanie Negatywnych Testów

• Możliwe inne przyczyny: IBS, nietolerancja laktozy, SIBO

4. Mylenie Alergii z Nietolerancją

CechaAlergiaNietolerancja

Mechanizm	IgE	Opóźniona
Czas reakcji	Minuty	Godziny–dni
Objawy	Pokrzywka, obrzęk	Objawy trawienne

5. Zaufanie do Testów IgG4

• Testy IgG4 nie są wiarygodne
• Wysokie poziomy mogą świadczyć o tolerancji, nie problemie

6. Diagnoza na Podstawie Rodziny

• Genetyczne ryzyko ≠ diagnoza
• 85–90% członków rodziny osoby z celiakią nie rozwinie choroby

7. Demonizowanie Glutenu

• Gluten jest nieszkodliwy dla większości ludzi
• Dieta bezglutenowa bez wskazań może być uboga w błonnik i witaminy

Skutki Błędnych Diagnoz

Zdrowotne:

• Niedobory (błonnik, wit. B, żelazo)
• Niezdiagnozowane schorzenia

Społeczne:

• Izolacja podczas posiłków
• Stres i obsesja na punkcie składu produktów

Ekonomiczne:

• Produkty bezglutenowe 2–3x droższe
• Niepotrzebne testy i suplementy

Jak Unikać Błędnych Diagnoz?

1. Nie Eliminuj Glutenu Przed Badaniami

• Minimum 6 tygodni normalnej diety z glutenem

2. Stosuj Tylko Wiarygodne Testy

• Testy serologiczne (transglutaminaza tkankowa, EMA)
• Unikaj testów IgG4

3. Konsultuj się z Lekarzem

• Gastroenterolog / internista
• Nie interpretuj wyników samodzielnie

4. Weź pod Uwagę Inne Przyczyny Objawów

• IBS i dieta FODMAP
• Nietolerancja laktozy
• Przerost bakteryjny (SIBO)

5. Monitoruj Efekty Diety

• Prowadź dziennik objawów
• Regularnie konsultuj się z dietetykiem
• Weryfikuj diagnozę co 6–12 miesięcy