Niedobór żelaza – jak leczyć anemię?
Żelazo pełni wiele istotnych funkcji w naszym ciele. Jego niedobory powodują objawy, które utrudniają codzienne działanie. Jak rozpoznaje się anemię? Co warto jeść, aby dostarczać organizmowi odpowiednią ilość żelaza?
Spis treści
- Dlaczego żelazo jest tak ważne?
- Objawy wskazujące na niedobór żelaza
- Niedobór żelaza w badaniach krwi
- Przyczyny niedoboru żelaza
- Co jeść przy niedoborze żelaza?
- Jak zwiększyć wchłanianie żelaza?
- Leczenie anemii
- Żelazo na receptę
- Żelazo bez recepty
Dlaczego żelazo jest tak ważne?
Żelazo jest potrzebne, aby organizm mógł rosnąć, rozwijać się i prawidłowo funkcjonować. Przede wszystkim jest ono niezbędne, aby czerwone krwinki krwi mogły transportować tlen do wszystkich tkanek organizmu, a jak wiadomo – bez tlenu nie ma życia.[1]
Objawy wskazujące na niedobór żelaza
Jeżeli przez krótki czas nie będziemy przyjmować wystarczającej ilości żelaza, możemy nie odczuć żadnych objawów. Dzieje się tak, ponieważ nasz organizm magazynuje żelazo. Jednak z czasem te zapasy także się kończą.[2] Długotrwały niedobór żelaza może doprowadzić do niedokrwistości (anemii). Wśród symptomów wskazujących na jej wystąpienie warto wymienić:
- zmęczenie,
- bladość cery,
- kołatanie serca,
- wypadanie włosów,[3]
- problemy z koncentracją,
- częste infekcje.[4]
Niedobór żelaza w badaniach krwi
Objawy anemii nie są typowe tylko dla tej choroby i mogą świadczyć o wielu innych problemach zdrowotnych. Z tego powodu, diagnostyka jest tak ważna przed rozpoczęciem leczenia. o ile lekarz po przeprowadzeniu wywiadu podejrzewa u nas anemię, zleci nam badania krwi. Podstawowym z nich jest morfologia krwi. Podczas analizy wyników medyk zwraca uwagę na wiele parametrów, jednak jednym z najważniejszych jest poziom hemoglobiny (białka transportującego tlen). W czasie diagnostyki istotne jest także sprawdzenie, ile mamy żelaza w organizmie. Wskaźnikiem, który to umożliwia, jest ferrytyna (białko magazynujące żelazo), ponieważ pokazuje ona całkowite zapasy tego pierwiastka w naszym ciele.[5] Warto pamiętać, iż prawidłowe zakresy parametrów mogą być odmienne między płciami, a także między różnymi laboratoriami, dlatego nie porównujmy swoich wyników ze znajomymi, a zostawmy to specjalistom.
Przyczyny niedoboru żelaza
Przyczyn niedoboru żelaza może być wiele i nie zawsze jesteśmy w stanie od razu zlokalizować powód u danej osoby. Wśród nich wymienia się m.in.:
- dietę ubogą w żelazo,
- choroby powodujące, iż żelazo nie wchłania się prawidłowo, np. celiakię,
- utratę krwi w czasie porodu,
- silne krwawienia miesiączkowe,
- krwawienia z przewodu pokarmowego.[6]
Co ciekawe, nie zawsze możemy zauważyć krew ubywającą przez przewód pokarmowy. Istnieje coś takiego jak krew utajona. Oznacza to, iż znajduje się ona w kale, ale w takiej ilości, iż nie widzimy jej gołym okiem, a wykrywa się ją w badaniach. Może się ona pojawiać m.in. w różnych chorobach jelit, np. przy ich owrzodzeniach. Wydaje się, iż taki niewielki ubytek krwi nie jest dla nas istotny. Jednak o ile krwawienie jest regularne, staje się ono poważnym źródłem utraty żelaza i może prowadzić do anemii.[7]
Co jeść przy niedoborze żelaza?
W pożywieniu znajdziemy 2 rodzaje żelaza: hemowe i niehemowe. Różnią się one budową oraz stopniem przyswajania. Lepiej wchłania się żelazo hemowe.[8] Pochodzi ono z produktów odzwierzęcych, takich jak:
- wątroba,
- mięso,
- ryby.
Drugi rodzaj, czyli żelazo niehemowe, znajdziemy w produktach roślinnych, np. w:
- soczewicy,
- fasoli,
- orzechach.[9]
Jak zwiększyć wchłanianie żelaza?
Na wchłanianie żelaza wpływa wiele czynników. W szczególności dotyczy to żelaza roślinnego. Pozytywnie na przyswajanie żelaza oddziałuje witamina C.[8] Jej źródła to np.:
- cytrusy,
- papryka,
- brokuły.[10]
Z drugiej strony, wiele rzeczy, które jemy lub pijemy, zmniejsza wchłanianie żelaza. Wśród nich wymienia się herbatę czy też produkty bogate w wapń.[9]
Leczenie anemii
Kiedy mamy zdiagnozowany niedobór żelaza, oczywiście w pierwszej kolejności warto się przyjrzeć temu, co jemy i czy nasza dieta dostarcza nam wystarczającą ilość tego składnika. Po analizie wyników krwi lekarz może zalecić nam dodatkowe przyjmowanie żelaza.
Żelazo na receptę
Mamy kilka preparatów z żelazem, które dostaniemy wyłącznie na receptę. Lekarz dobiera dawkowanie i czas trwania kuracji indywidualnie do potrzeb pacjenta, dlatego należy stosować się do jego zaleceń. Leki powinno się przyjmować przed posiłkiem, ale kiedy nasz układ pokarmowy źle na nie reaguje, np. w postaci bólu brzucha, można to robić w czasie posiłku.[11]
Żelazo bez recepty
Na rynku dostępnych jest także wiele preparatów żelaza w postaci leków bez recepty i suplementów diety. Jednak zanim po nie sięgniemy, warto wykonać badania i skonsultować wyniki z lekarzem, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza wpływa niekorzystnie na nasz organizm. Przyjmowanie zbyt wysokich dawek może prowadzić m.in. do wymiotów, biegunek czy choćby uszkodzenia wątroby.[12] Preparatów żelaza, zarówno bez recepty, jak i na receptę, nie powinno się przyjmować mniej niż 1 godzinę przed lub 2 godziny po spożyciu:
- kawy,
- herbaty,
- mleka i jego przetworów,
- produktów zawierających błonnik.
Wszystkie te produkty zmniejszają jego przyswajanie.[13]
Wykaz źródeł
[1] NIH – National Institutes of Health – Office of Dietary Supplements: Iron – Fact Sheet for Health Professionals.2022. [Dostęp: 09.02.23]
[2] NIH – National Institutes of Health – Office of Dietary Supplements: Iron – Fact Sheet for Consumers.2022. [Dostęp: 09.02.23]
[3] NHS inform: Iron deficiency anaemia. 2023. [Dostęp: 09.02.23]
[4] Helathdirect.gov.au: Iron deficiency. 2021. [Dostęp: 09.02.23]
[5] Hus I., Mastalerz-Migas A. Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości. Lekarz POZ. 2022. 8(1), 12-17.
[6] NIH – National Heart, Lung and Blood Institute: Iron – Deficiency Anemia. 2022. [Dostęp: 09.02.23]
[7] MedlinePlus: Fecal Occult Blood Test (FOBT). 2022. [Dostęp: 09.02.23]
[8] Ems T, St Lucia K, Huecker MR. Biochemistry, Iron Absorption. In: StatPearls [Internet]. 2022. [Dostęp: 12.02.23]
[9] Harvard T.H. Chan: The Nutrition Source – Iron. [Dostęp: 09.02.23]
[10] NHS: Vitamin C. 2020. [Dostęp: 09.02.23]
[11] Charakterystyka Produktu Leczniczego: Sorbifer Durules, 100 mg Fe(II) + 60 mg, tabletki o przedłużonym uwalnianiu. Pozwolenie numer: 18165.
[12] Yuen HW, Becker W. Iron Toxicity. In: StatPearls [Internet]. 2022 [Dostęp: 13.02.23] Internet: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459224/
[13] Charakterystyka Produktu Leczniczego: Ascofer 23,2mg jonów żelaza (II), tabletki drażowane. Pozwolenie numer: R/3253.
Zdrowa Huta
Nasz adres ul. W.Sieroszewskiego 3, 31-914 Kraków
511 456 418
[email protected]
Rejestracja odbywa się telefonicznie lub przez zakładkę e-rejestracja na stornie internetowej.
Nie prowadzimy rejestracji za pośrednictwem poczty e-mail.