Naukowcy z Uniwersytetu Gdańskiego pracują nad immunoterapią na raka płuca. Projekt jest w całości finansowany z unijnego programu „Horyzont Europa”, jego budżet to blisko 1,5 mln euro.
Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi Uniwersytetu Gdańskiego (ICCVS UG) zostało wybrane do udziału w ogólnoeuropejskiej kampanii Science4EU, która promuje europejskie osiągnięcia badawcze i działania Unii Europejskiej wspierające rozwój nauki – podało biuro prasowe UG.
– Prowadzony przez ICCVS projekt Canvas ma na celu lepsze zrozumienie wykorzystania modeli in vitro i modeli zwierzęcych w projektowaniu skutecznej immunoterapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca (NSCLC), który jest najczęściej występującym nowotworem płuca na świecie – podano w komunikacie.
Wyjaśniono, iż celem projektu CANVAS jest dostarczenie informacji, które posłużą do opracowania terapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca.
– NSCLC stanowi około 85 proc. przypadków raka płuca na świecie. Każdego roku zapadają na niego ponad 2 miliony osób, w tym ponad 300 tys. w Europie. Średnio 80 proc. zdiagnozowanych chorych umiera w ciągu pięciu lat – przekazano.
Podkreślono, iż głównym zadaniem projektu jest szczegółowe scharakteryzowanie modeli in vitro i in vivo tego nowotworu, aby wybrać taki, który będzie najlepiej odtwarzał cechy nowotworu obecnego w organizmie pacjenta.
Wiedza ta ma umożliwić opracowanie skutecznej terapii, która dzięki swej precyzji będzie miała minimalne skutki uboczne.
Część badawcza projektu zakończyła się we wrześniu 2025 r. Wyniki zostaną opublikowane w najbliższych miesiącach.
Cytowana w komunikacie kierowniczka projektu, dyrektorka ICCVS UG, prof. Natalia Marek-Trzonkowska powiedziała, iż najważniejszym rezultatem badań jest lepsze zrozumienie modeli nowotworów.
– Dowiedzieliśmy się, jak bardzo guz zmienia się po przeniesieniu do hodowli in vitro lub do organizmu zwierząt doświadczalnych. Potrafimy to też sprawdzić i ocenić – powiedziała.
Dodała, iż wiele badań nad nowymi terapiami przeciwnowotworowymi zakończyło się sukcesem w warunkach in vitro. – Wiele terapii było skutecznych w doświadczeniach na zwierzętach. Nie udało się jednak uzyskać podobnych wyników w badaniach z udziałem pacjentów. Dlatego właśnie opracowaliśmy ten projekt – wyjaśniła.
Podkreśliła, iż projekt Canvas umożliwił naukowcom odkrycie unikalnych cech raka, które są charakterystyczne dla guza po resekcji, a także utrzymują się w modelach nowotworowych.
– Modele są wykorzystywane przez naukowców do badania bezpieczeństwa i skuteczności metod leczenia. Niezwykle ważne jest testowanie terapii w modelu, który maksymalnie przypomina rzeczywisty cel. W naszych badaniach narzędziem terapeutycznym są limfocyty T pacjenta, które namnażamy w laboratorium oraz aktywujemy w obecności komórek nowotworowych – powiedziała.
Zaznaczyła, iż w przypadku tego typu terapii konieczne jest, aby komórki terapeutyczne rozpoznawały adekwatny cel. Dodała, iż poprzednie badania nad terapiami limfocytami T były mniej precyzyjne, a naukowcy nie byli świadomi, jak bardzo model różni się od pierwotnego guza.
– Projekt Canvas uzupełnia tę lukę. Jesteśmy przekonani, iż nasze wyniki będą przydatne do opracowywania terapii i szczepionek skierowanych również przeciwko innym nowotworom – stwierdziła naukowczyni.
W komunikacie podano, iż w immunoterapii nowotworów dotychczas stosowano głównie genetycznie modyfikowane komórki zwane CAR-T. Podejście opracowywane przez ICCVS wykorzystuje w pełni naturalne limfocyty T, które są w stanie namierzać unikalne antygeny nowotworowe nie tylko obecne na powierzchni nowotworu, ale także ukryte wewnątrz komórek nowotworowych; antygeny takie nie są widoczne dla komórek CAR-T.
Prof. Natalia Marek-Trzonkowska podkreśliła, iż ta terapia daje szansę na w pełni selektywne leczenie nowotworu, bez skutków ubocznych.
– Wykorzystujemy naturalne limfocyty T, co oznacza, iż po wyeliminowaniu nowotworu większość komórek terapeutycznych zginie, ale pewna ich część pozostanie w organizmie jako tzw. komórki pamięci. Te ostatnie będą patrolować organizm i zwalczać nowotwór w przypadku jego wznowy – powiedziała.
Zapewniła, iż praca naukowców nie zakończy się na wygenerowaniu limfocytów T zwalczających nowotwór.
– Zdajemy sobie sprawę, iż nowotwór jest trudnym przeciwnikiem i będzie próbował stłumić komórki, które wykorzystamy w terapii. Dlatego jednocześnie pracujemy nad strategią przeprogramowania środowiska nowotworowego, które jest wrogie komórkom terapeutycznym. Nieustannie poszerzamy naszą wiedzę na temat biologii nowotworów oraz interakcji między komórkami nowotworowymi a komórkami odpornościowymi. Im lepiej rozumiemy naszego wroga, tym bliżej jesteśmy jego pokonania lub unieszkodliwienia – powiedziała.
Instytucją koordynującą projekt jest Uniwersytet Gdański. Partnerami badawczymi są Uniwersytet Tor Vergata (Unitov) w Rzymie oraz Alternative Energies and Atomic Energy Commission (CEA) z Francji.
W komunikacie podano, iż Uniwersytet Tor Vergata dysponuje bogatym doświadczeniem w zakresie modeli zwierzęcych. Zespół z CEA koncentruje się na bioinformatyce i analizie dużych zbiorów danych, w tym danych genomowych i transkryptomicznych. Z kolei zespół ICCVS wnosi doświadczenie w opracowywaniu i prowadzeniu terapii klinicznych z użyciem limfocytów T.
Pierwsza faza badań klinicznych, podczas której terapia zostanie wykorzystana na ludziach, jest planowana już w ciągu najbliższych dwóch lat.
„Horyzont Europa” to program ramowy Unii Europejskiej na rzecz badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027, który z budżetem ponad 93 miliardów euro wspiera rozwój nauki, technologii i innowacji. Koncentruje się na wspieraniu projektów badawczych, rozwijaniu innowacyjnych rozwiązań oraz stymulowaniu kluczowych transformacji, takich jak zielona i cyfrowa rewolucja. Ma się to przyczynić do wzrostu konkurencyjności Europy i jej dobrobytu. (PAP)
