Nagroda Nobla 2025 z medycyny: Przełom w immunologii, który może zmienić praktykę farmaceutyczną

mgr.farm 3 godzin temu

Układ odpornościowy – nie tylko obrona, ale też kontrola

Układ immunologiczny to nie tylko armia walcząca z wirusami i bakteriami. To także system precyzyjnej kontroli, który musi odróżniać „swoje” od „obcego”. Gdy ta kontrola zawodzi, może dojść do autoagresji – czyli ataku na własne komórki. Właśnie temu zapobiega tolerancja immunologiczna, a jej kluczowym elementem są komórki T regulatorowe (Treg).

Komórki Treg – strażnicy równowagi

W latach 90. XX wieku japoński immunolog Shimon Sakaguchi odkrył, iż wśród limfocytów T istnieje specjalna grupa komórek, które nie atakują, ale hamują reakcje odpornościowe. To właśnie Treg – komórki, które zapobiegają nadmiernej aktywacji układu immunologicznego.

Czytaj również: Kierunek: immunoterapia. Farmaceuci onkologiczni rozmawiają o nowoczesnym leczeniu

Kilka lat później Fred Ramsdell i Mary E. Brunkow odkryli, iż za rozwój i funkcjonowanie Treg odpowiada gen FOXP3. Mutacje w tym genie prowadzą do rzadkiej, ale bardzo ciężkiej choroby autoimmunologicznej – zespołu IPEX, który objawia się już u niemowląt.

– Zrozumienie roli FOXP3 było jak znalezienie klucza do zamka, który przez lata pozostawał tajemnicą. Teraz możemy projektować terapie, które działają precyzyjnie, bez tłumienia całego układu odpornościowego – powiedział Fred Ramsdell w jednym z wywiadów po ogłoszeniu wyników Nagrody Nobla.

Dlaczego to odkrycie jest tak ważne?

Dzięki badaniom nad Treg i FOXP3 naukowcy lepiej rozumieją, jak działa układ odpornościowy — nie tylko w zdrowiu, ale też w chorobie. To otwiera nowe możliwości terapeutyczne, które już dziś są przedmiotem intensywnych badań klinicznych.

Zastosowania kliniczne komórek Treg

Choroby autoimmunologiczne: W takich schorzeniach jak cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), stwardnienie rozsiane (SM) czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nadmierna aktywność układu odpornościowego prowadzi do niszczenia własnych tkanek. Terapie oparte na Treg mają na celu przywrócenie równowagi immunologicznej – poprzez zwiększenie liczby tych komórek lub ich aktywności. realizowane są badania nad terapiami komórkowymi, w których pacjentom podaje się ich własne zmodyfikowane Treg.

Czytaj również: Naukowcy odkryli nową część układu odpornościowego

Onkologia: W kontekście nowotworów komórki Treg mogą działać niekorzystnie – hamując odpowiedź przeciwnowotworową. Dlatego w terapii nowotworowej celem może być osłabienie funkcji Treg, np. poprzez blokowanie FOXP3 lub innych szlaków sygnałowych. Takie podejście może zwiększyć skuteczność immunoterapii, np. inhibitorów punktów kontrolnych (checkpoint inhibitors).

Transplantologia: W przeszczepach narządów i komórek (np. szpiku kostnego) komórki Treg mogą zmniejszać ryzyko odrzutu i wspierać indukcję tolerancji immunologicznej. Badania nad zastosowaniem Treg w terapii zapobiegającej chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) są obiecujące i mogą w przyszłości stać się standardem leczenia.

Alergologia i choroby zapalne: Treg odgrywają rolę w tłumieniu nadmiernych reakcji na nieszkodliwe antygeny, np. pyłki, pokarmy czy mikrobiom. Terapie ukierunkowane na FOXP3 mogą pomóc w leczeniu przewlekłych chorób zapalnych, takich jak astma, atopowe zapalenie skóry czy alergiczny nieżyt nosa.

Czytaj również: Immunosenescencja czyli odporność zmniejsza się wraz z wiekiem…

Co to oznacza dla farmaceutów?

Dla farmaceutów to odkrycie to nie tylko ciekawostka naukowa. To zapowiedź nowych terapii, które będą wymagały:

wiedzy o mechanizmach działania leków immunomodulujących,
monitorowania działań niepożądanych związanych z zaburzeniami równowagi immunologicznej,
edukacji pacjentów – zwłaszcza w kontekście terapii biologicznych i personalizowanych.

Już teraz realizowane są badania nad lekami modulującymi FOXP3 i funkcję Treg. W przyszłości mogą one znaleźć zastosowanie w leczeniu chorób, które dziś są trudne do kontrolowania — zarówno w immunologii, jak i w onkologii.