Scenariusz zajęć dla osób z głębszą lub głęboką niepełnosprawnością intelektualną
Cele:
- stymulowanie polisensoryczne
- rozwijanie poczucia sprawstwa
- wydłużanie fazy oddechowej, tj. uświadamianie danej osobie fazy wdechu (przez nos) i wydechu (przez usta), podejmując starania, by wydłużać tę drugą fazę
Metody:
- stymulacja polisensoryczna (elementy)
- praktyczne działanie
- elementy muzykoterapii
- elementy metody komunikacji wspomagającej i alternatywnej (w zależności od narzędzi, którymi posługuje się uczeń/uczestnik, prezentowane są najważniejsze symbole obrazkowe, znaki symboliczno-przedmiotowe lub gesty systemu Makaton, np. patrzeć, dmuchać, dotykać, słuchać, malować, odpoczywać, koniec)
Potrzebne materiały:
- laptop/tablet do odtworzenia filmu z obrazami oszronionych szyb do utworu muzycznego Felicjana Andrzejczaka: Zimowy ogród https://www.youtube.com/embed/JxOl6o_InMA
- słoik w zamrażarce
- materiały do pracy plastycznej: białe kartki, dziurkacz, nożyczki, białe piórka, koronki[1], klej, ciemna[2] kartka papieru (najlepiej technicznego), biała farba (gęsta, np. akrylowa)/pasta do zębów
- do przygotowania pomocy do ćwiczeń oddechowych[3]: koszulka foliowa A4, taśma klejąca, nożyczki, rurki do picia napojów (najlepiej w innym kolorze dla podopiecznego i nauczyciela)
Przebieg pracy:
1. Powitanie zgodne z codziennym rytuałem (np. w kole z użyciem świecy lub piosenką na powitanie).
2. Podejmowanie aktywności z wykorzystaniem słoika wyjętego z zamrażalki:
a) dotykanie i odczuwanie zimna słoika wyjętego z zamrażarki
b) obserwowanie i czekanie, aż pod wypływem ciepła pojawi się na szkle szron
c) malowanie na oszronionym słoiku wzorów/odciskanie palców i całych dłoni
d) przyglądanie się efektom swoich działań[4].
3. „Oglądanie” prezentacji przedstawiającej zimowe pejzaże, w tym oszronione szyby, przy zimowym utworze muzycznym.
4. Wykonywanie ćwiczeń oddechowych (wdech nosem, wydech ustami) i utrwalanie schematu ciała z wykorzystaniem uprzednio wyciętych, papierowych, płatków śniegu:
a) rozdmuchanie płatków śniegu przez ucznia (lub naprzemiennie z nauczycielem[5])
b) wskazywanie/nazywanie[6] części ciała, na której znajduje się papierowy płatek śniegu położony/zdmuchnięty przez nauczyciela
c) zdmuchiwanie z dłoni papierowego płatka śniegu (można położyć na krawędzi dłoni, wówczas podopiecznemu łatwiej będzie zdmuchnąć), ewentualne dmuchanie przez słomkę z przybliżonej tacy i obserwowanie jak śnieżki spadną na ciemną kartkę przygotowaną do pracy plastycznej, leżącą przed uczniem/uczestnikiem.
5. Wykonanie pracy plastycznej:
a) wyciskanie przez ucznia/uczestnika papierowych śnieżynek dzięki dziurkacza lub wykonanie z pomocą nauczyciela śnieżynek[7]
b) zamalowywanie przygotowanych wcześniej śnieżynek i odbijanie na ciemnej kartce białych elementów tak, by powstały charakterystyczne wzory, jak na szybie w mroźny dzień
c) nakładanie farby na ciemną podkładkę lub wyciskanie pasty do zębów
d) przenoszenie farby/pasty z podkładki na śnieżynkę dłonią lub przyborami do malowania (pędzel, gąbka)
e) rozprowadzanie farby/pasty po szablonie śnieżki
– odklejanie śnieżynki od ciemnej kartki (częściowo kartka może być odklejona przez nauczyciela, by ułatwić podopiecznemu jej uchwycenie).
6. Poddawanie się stymulacji z wykorzystaniem białych piór:
a) odczuwanie głaskania oraz lekkości, miękkości i delikatności piórek
- zdmuchiwanie pióra z ciemnej tacy/dłoni bezpośrednio ustami lub przez słomkę do picia
- zanurzanie piórka w białej farbie/paście, rozłączanie promieni po obu stronach stosiny piórka (wówczas chorągiewka pióra będzie bardziej przypominała wzory mrozem malowane)
- położenie pióra na ciemnej kartce, odciśnięcie i uniesienie z kartki, do ponownego zanurzenia.
7. Mycie i kremowanie dłoni, wykorzystując elementy masażu przy muzyce relaksacyjnej np. Zima Vivaldiego[8].
8. Współpracowanie z nauczycielem podczas wkładania wyschniętej pracy plastycznej do koszulki A4.
9. Darcie białego papieru (podopieczny może drzeć na większe części, słuchać charakterystycznego dźwięku i doświadczać poczucia sprawstwa, a nauczyciel każdą z tych części zmniejsza do rozmiaru paznokcia małego palca).
10. Wsypanie skrawków papieru do koszulki A4 z wykonaną wcześniej pracą plastyczną (od nieozdobionej strony).
11. Współdziałanie z nauczycielem podczas zaklejania foliowej koszulki taśmą bezbarwną z pozostawionym otworem na słomkę i szczeliną na uchodzące powietrze.
12. Włożenie słomki i wykonanie „burzy śnieżnej”, czyli dmuchając słomkę, podopieczny równocześnie obserwuje poruszanie się/wirowanie białych kawałków papieru i dotyka dłonią foliowej koszulki (odczuwa ruchy powietrza)[9].
13. Pożegnanie zgodne z codziennym rytuałem (gestem, piosenką np. Do widzenia, do miłego zobaczenia).
Instrukcja wykonania śnieżynek:
Kartkę papieru należy złożyć na pół i jeszcze raz na pół. Następnie złożyć kartkę wzdłuż przekątnej powstałego kwadratu, aby powstał trójkąt. Odciąć górną część trójkąta, aby powstał trójkąt równoramienny. Po rozłożeniu powinien powstać ośmiokąt foremny. Następnie należy wyciąć zaznaczony ciemniejszym kolorem obszar.
[1] Najlepiej zastosować koronki z dużymi dziurkami i dość sztywne np. wykrochmalone w 1 litrze zagotowanej wody zmieszanej z 3 łyżeczkami mąki ziemniaczanej (konsystencja kisielu).
[2] Użycie ciemnej kartki wymaga białej farby/pasty do zębów, a wykorzystanie białej – ciemnej (niebieskiej lub granatowej) farby.
[3] Pomoc taką możemy wykonać wykorzystując słoik zamiast koszulki A4. Wówczas potrzebna będzie folia i gumka recepturka do zakrycia otworu słoika.
[4] „Wyjaśnienie”, iż w podobny sposób na skutek działania niskich temperatur na zewnątrz i wilgotnego powietrza w środku, powstają piękne wzory na szybach przy nieszczelnych oknach.
[5] W miarę możliwości wchodzenie z podopiecznym w specyficzny dialog „raz Ty – raz ja”.
[6] W zależności od funkcjonowania podopiecznego, podczas zajęć korzystamy z odpowiednio dobranych do jego potrzeb narzędzi np. obrazki (PCS, piktogramy, symbole Blissa), słowo wspomagane gestem/podpowiedzią manualną.
[7] Instrukcja wykonania śnieżynek znajduje się na końcu niniejszego artykułu.
[8] Krótki odpoczynek, relaks w oczekiwaniu na wyschnięcie pracy plastycznej. Zgodnie z preferencjami ucznia/uczestnika, możemy zamiast Vivaldiego wybrać inne zimowe utwory np. Vladimir Sterzer – „Winter Dreams” https://youtu.be/qEdTBMTLAhM; Stamatis Spanoudakis-Apousies – „Zimowy walc w ogrodzie Róży” https://youtu.be/pdJ7zQYo5IM lub George Winston „December – Full Album” https://youtu.be/f5qGUhWPi6w.
[9] jeżeli podopieczny nie opanował jeszcze umiejętności dmuchania, nauczyciel może wdmuchiwać powietrze w folię, a podopieczny naciskać na nią dłonią, wypychając powietrze ze środka (najlepiej synchronicznie z fazą wydechu ucznia/uczestnika).
Scenariusz zajęć dla osób z głębszą lub głęboką niepełnosprawnością intelektualną opracowała: Justyna Lato-Orłowska – pedagog specjalny, nauczyciel w Zespole Szkół Specjalnych nr 103 w Poznaniu
Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
