Mój przyjaciel makiawelista

Makiawelizm – pojęcie rzadko używane, mimo iż opisuje nie tak rzadko występujące zjawisko, zwłaszcza w dzisiejszym świecie pełnym walki o realizacje swych marzeń i celów za wszelką cenę, np. w świecie biznesu, polityki, ale nie tylko. Nie bez powodu jednak świat, w którym gra się „bez zasad”, przyciąga makiawelistów, dla których zasady moralne to coś, czego się nie zauważa.

Czym jest makiawelizm?

Zjawisko opisali Richard Christi i Florence Geis w 1970 roku. Od tego czasu było to dosyć popularne zagadnienie, bo na jego temat napisano aż kilkaset prac badawczych. Naukowcy z całego świata dokładali starań, aby obnażyć prawdziwe oblicze makiawelisty – z pozoru osoby skutecznej, człowieka sukcesu, w rzeczywistości manipulanta.

Typ makiawelisty to przywódca – osoba, która ma wszystko pod kontrolą, potrafi osiągnąć wyznaczony sobie cel, jest zdeterminowana. Problem polega na tym, iż makiaweliści nie postępują w zgodzie z normami moralnymi i nie okazują uczuć w kontaktach z innymi osobami. Z łatwością za to posuwają się do realizacji swoich celów, posługując się manipulacją.

Makiawelista a makiawelistka

Dla badaczy niezwykle ciekawym zagadnieniem jest funkcjonowanie makiawelisty w związkach z innymi ludźmi w relacjach małżeńskich, przyjacielskich, na gruncie zawodowym. Wielu ekspertów skupia się także na osobowości makiawelisty, ale z uwzględnieniem płci tego, kto wykazuje cechy makiawelistyczne. Skupia się na tym między innymi Irena Pilch w swojej publikacji „Osobowość makiawelisty i jego relacje z ludźmi”.

Wielu psychologów zwraca uwagi, iż mężczyzna makiawelista jest społecznie akceptowalny, a cechy mu przypisywane (takie jak zdecydowanie, pewność siebie, a choćby bezwzględność) są w pewnym sensie cechami pożądanymi u ewentualnego kandydata na partnera. W przypadku kobiet jednak jest inaczej, gdyż oczekiwania w stosunku do nich (umiejętność wykazywania się troską o innych, poświecenia się dla rodziny, delikatności), kłóci się z ich własnymi preferencjami.

Co interesujące badania dowodzą, iż kobietom ich makiawelizm nie utrudnia budowania relacji z innymi kobietami, podczas gdy w przypadku mężczyzn, ten typ osobowości w zasadzie uniemożliwia im nawiązywanie przyjaźni w grupie tej samej płci. Stwierdzono też, iż ludzie tworzący bliskie związki prezentują podobny poziom makiawelizmu.

Makiawelistki mają trudności z nawiązaniem relacji?

Zgodnie z badaniami Ireny Pilch, makiaweliści ogólnie mają mniej przyjaciół niż osoby o innych typach osobowości, jednakże u kobiet jest to o wiele bardziej wyraźne. Badania wykazały także, iż kobiety makiawelistki nie są wcale zadowolone, o ile przyjaźnią się z większą grupą osób. Autorka badań wysunęła przypuszczenie, iż starania kobiet o takiej osobowości, aby zwiększyć ilość przyjaciół, skutkują obniżeniem jakości innych związków.

Cel jest najważniejszy!

Charakterystyczną cechą makiawelisty jest skupianie się na konkretnych celach o charakterze (najczęściej) materialnym, choćby w sytuacjach społecznych. To odsuwa ich koncentrację od relacji czy partnera i sprawia, iż osoba taka kieruje się pragnieniem jakiegoś konkretnego zysku. Z tego właśnie powodu naprawdę trudno jest jej stworzyć związek oparty na serdecznych uczuciach. Emocjonalność i delikatność kojarzy się jej negatywnie.

W innym ze swoich artykułów Irena Pilch stwierdza, iż istotnie ludzie częściej przyjaźnią się z osobami podobnymi do siebie – chociaż nie musi to oznaczać, iż makiaweliści lubią nawiązywać przyjaźnie jedynie z innymi makiawelistami. Z drugiej strony można by podejrzewać, iż osoby „chłodne”, z opanowaniem podchodzące do codziennych zadań z pewnością byłyby chętniej akceptowane w swoim otoczeniu przez makiawelistów.

Badania doprowadziły autorkę do wniosku, iż im wyższy jest stopień makiawelizmu u danego mężczyzny, tym niżej ocenił bliskość w stosunku do przyjaciela, a także wsparcie dla przyjaciela i od niego i satysfakcji z przyjaźni oraz atrakcyjność osoby uznawanej za przyjaciela. W przypadku kobiet również im wyższy był stopień makiawelizmu, tym niższe było zaufanie do przyjaciółki, a więcej prób kontrolowania jej i wpływania na jej zachowanie. Ostatecznie jednak w toku badań uznano, iż makiawelizm mężczyzn praktycznie uniemożliwia tworzenie związków przyjacielskich w obrębie tej samej płci, podczas gdy kobietom ten typ osobowości nie przeszkadza w nawiązywaniu takiej relacji, a w konsekwencji umożliwia także pozytywne odbieranie bliskości i odczuwanie satysfakcji.

Dlaczego makiawelistkom jest łatwiej?

Badacze zastanawiają się, czy różnice w łatwości zawierania powyżej opisanych związków przyjacielskich między mężczyznami a kobietami, nie jest skutkiem odmiennych doświadczeń w procesie socjalizacji. Mianowicie, role społeczne przypisane mężczyźnie i kobiecie są inne (wciąż, mimo postępującego przekonania o równości jednej płci w stosunku do drugiej na wielu płaszczyznach).

Kobiety już w trakcie dojrzewania, często wychowywane są tak, aby rozumiały zachowania, które w swojej publikacji Irena Pilch nazywa niemakiawelicznymi (opiekuńczość, umiejętność budowania relacji), a które są kobiecie niezbędne do funkcjonowania w roli matki, żony, koleżanki, tymczasem u mężczyzn w tym samym okresie dokłada się starań, aby makiawielistyczne cechy rozwijać.