Mogą dotyczyć choćby 20 proc. populacji. Objawy to nie tylko bóle brzucha i wzdęcia

Zdjęcie: INTERIA.PL


W dzisiejszych czasach, gdy sklepowe półki wręcz uginają się od produktów "wolnych od", dość trudno nie pogubić się w tym, czy nietolerancje pokarmowe to realny problem, czy moda forsowana przez celebrytów i media społecznościowe. Z jednej strony naukowcy szacują, iż nietolerancje pokarmowe mogą dotyczyć choćby do 20 proc. populacji, co oznacza, iż nie są zjawiskiem marginalnym. Z drugiej ich rozpoznanie bywa trudne, a niekiedy wręcz nadużywane, zwłaszcza w świetle braku jednoznacznych testów diagnostycznych. Popularność diet eliminacyjnych rośnie szybciej niż wiedza na temat samego zjawiska, a samodiagnozy mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc. Czym naprawdę są nietolerancje pokarmowe? Jak się objawiają?


Nietolerancje pokarmowe - co to takiego?


Nietolerancje pokarmowe to zaburzenia polegające na trudności w trawieniu lub metabolizowaniu określonych składników pokarmowych. W przeciwieństwie do alergii nie mają one podłoża immunologicznego, to znaczy, iż organizm nie uruchamia reakcji obronnej, ale nie radzi sobie z przetworzeniem danego składnika. Szacuje się, iż mogą występować u 15-20 proc. populacji.


Objawy nietolerancji pokarmowych


Objawy nietolerancji najczęściej dotyczą przewodu pokarmowego. Wzdęcia, bóle brzucha, biegunki czy uczucie ciężkości to tylko niektóre z potencjalnych nieprawidłowości. Jednak zdarza się, iż nietolerancje dają o sobie znać w mniej oczywisty sposób. Mogą być przyczyną wysypek, migren, bóli mięśni i stawów, a choćby wahań nastroju. Reklama


Co istotne, nasilenie dolegliwości zwykle zależy od ilości spożytego produktu (co jest kolejną cechą odróżniającą je od alergii), dlatego warto uważnie obserwować reakcje organizmu, by potem jak najdokładniej zrelacjonować je lekarzowi.


Rodzaje nietolerancji pokarmowych


Nietolerancje pokarmowe to szerokie i zróżnicowane spektrum zaburzeń, a ich rodzaje mogą zaskoczyć choćby osoby zaznajomione z tematem.
Do najczęstszych należy nietolerancja glutenu (której nie należy mylić z celiakią) i nietolerancja laktozy, czyli problem z trawieniem cukru mlecznego wynikający z niedoboru enzymu laktazy. Często występuje również nietolerancja salicylanów, tj. naturalnych związków obecnych m.in. w owocach, warzywach czy przyprawach, ale także w lekach, takich jak aspiryna. U niektórych osób objawy mogą wywoływać także produkty bogate w FODMAP - fermentujące węglowodany, które u osób z wrażliwym jelitem wywołują wzdęcia, bóle brzucha czy biegunki. Do tej listy warto dodać także reakcje pseudoalergiczne, które przypominają alergię, ale nie angażują układu odpornościowego - ich przyczyną mogą być np. aminy biogenne obecne w serach dojrzewających, czekoladzie czy winie. Osobną kategorię stanowi nietolerancja dodatków do żywności, takich jak konserwanty, barwniki czy wzmacniacze smaku. Choć często pomijane, również one mogą prowadzić do nieprzyjemnych dolegliwości.


Diagnostyka nietolerancji pokarmowych


Rozpoznanie nietolerancji pokarmowych bywa prawdziwym wyzwaniem. Objawy są niespecyficzne, a sama żywność składa się przecież z wielu składników i czasem trudno określić, który z nich odpowiada za dolegliwości. Wiele komercyjnych laboratoriów proponuje badania przeciwciał jako test na nietolerancje pokarmowe, aczkolwiek naukowcy sugerują, iż te mogą być nie do końca wiarygodne.
Warto też pamiętać, iż nie każda eliminacja żywieniowa jest uzasadniona, a popularność niesprawdzonych badań nietolerancji prowadzi niekiedy do wykluczania ważnych pokarmów bez realnej potrzeby, co bywa szczególnie groźne w okresie rozwojowym.


Leczenie nietolerancji pokarmowych


Podstawą leczenia nietolerancji pokarmowych jest odpowiednio dobrana dieta eliminacyjna. W zależności od rodzaju nietolerancji może to oznaczać całkowite wykluczenie problematycznego składnika albo jedynie jego ograniczenie do poziomu, który organizm jest w stanie zaakceptować.
Niestety ma to swoje konsekwencje. Długotrwała dieta eliminacyjna, zwłaszcza obejmująca podstawowe grupy produktów, niesie ryzyko niedoborów pokarmowych i pogorszenia jakości życia, dlatego powinna być prowadzona pod stałą kontrolą specjalisty. Z tego powodu niezmiernie istotne jest nie tylko eliminowanie danego składnika, ale też odpowiednie zastępowanie go - tak, by dostarczyć organizmowi niezbędnych białek, witamin i minerałów.


Szczególnej uwagi wymagają dzieci i niemowlęta z wieloma uczuleniami, u których tolerancja na różne pokarmy może zmieniać się z czasem. Właśnie dlatego tak ważne są okresowe oceny stanu zdrowia i próby rozszerzania diety.


Nietolerancja pokarmowa u dzieci


U dzieci, które są w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju, błędnie zbilansowana dieta eliminacyjna może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi: od zaburzeń wzrastania po niedożywienie. Przykładem może być alergia na białko mleka krowiego, jedna z najczęstszych u najmłodszych. W takich przypadkach stosuje się specjalne mieszanki mlekozastępcze, które zapewniają odpowiednią podaż składników odżywczych. Jednak i tutaj potrzebna jest ostrożność. Niektóre alternatywy (np. mleko sojowe) mogą prowadzić do niedoborów wapnia i witaminy D, a choćby wywołać reakcje alergiczne. Problematyczne bywa także wykluczanie innych powszechnych alergenów, takich jak jaja, orzechy czy pszenica, które często występują jako "ukryte składniki" w produktach przetworzonych.
Należy mieć na uwadze także to, iż ograniczenia żywieniowe mogą utrudniać uczestnictwo w szkolnych posiłkach, wycieczkach czy spotkaniach z rówieśnikami. Dlatego do diety eliminacyjnej należy podchodzić nie tylko jak do kwestii zdrowotnej, ale również potraktować ją jako wyzwanie społeczne i emocjonalne.
Źródła:
Gargano D, Appanna R, Santonicola A, De Bartolomeis F, Stellato C, Cianferoni A, Casolaro V, Iovino P. Food Allergy and Intolerance: A Narrative Review on Nutritional Concerns. Nutrients. 2021.
Sicherer S.H., Warren C.M., Dant C., Gupta R.S., Nadeau K.C. Food allergy from infancy through adulthood. J. Allergy Clin. Immunol. Pract. 2020.
CZYTAJ TAKŻE: