Wrzesień uznawany jest za Miesiąc Świadomości Nowotworów Ginekologicznych. Co roku w Polsce nowotwory złośliwe trzonu macicy, jajnika, szyjki macicy, sromu lub pochwy rozpoznawane są u ponad 12 tysięcy kobiet. W świetle tych liczb, istnieje duża potrzeba dyskusji w przestrzeni publicznej na temat profilaktyki, diagnostyki oraz możliwości nowoczesnego leczenia nowotworów ginekologicznych.
I właśnie na ten temat rozmawiamy z dr n. med. Magdaleną Bizoń – ginekolog onkolog – ze Szpitala św. Wincentego LUX MED Onkologia oraz Centrum Chirurgii Robotycznej Grupy LUX MED.
Leczenie z zakresu ginekologii i ginekologii onkologicznej w LUX MED Onkologia jest realizowane przede wszystkim w ramach umów z NFZ – w poradniach ginekologicznych oraz na szpitalnych oddziałach: ginekologii oraz chirurgii onkologicznej (Szpital Św. Wincentego, Szpital św. Elżbiety), a także w poradni onkologicznej i oddziałach onkologicznych (Szpital Fieldorfa, Szpital Szamocka).
W Centrum Chirurgii Robotycznej Grupy LUX MED w ramach NFZ przeprowadzane są operacje robotyczne raka trzonu macicy. Pacjentki z rozpoznanym rakiem endometrium, jajnika, szyjki macicy oraz sromu mogą kontaktować się bezpośrednio z Koordynatorką Leczenia Nowotworów Ginekologicznych pod numerem: 722 218 928 (pon.-pt. w godz. 8:00-15:00).
Leczenie onkologiczne nowotworów ginekologicznych
Pani Doktor, wrzesień został symbolicznie uznany Miesiącem Świadomości Nowotworów Ginekologicznych. Co mówią statystyki na temat nowotworów ginekologicznych?
– Nowotwory ginekologiczne to grupa chorób dotyczących różnych części kobiecego narządu rodnego. W kolejności pod względem zachorowalności są to: rak trzonu macicy (ok. 6,5 tys. zachorowań rocznie), rak jajnika (ok. 3,5 tysiąca), rak szyjki macicy (ok. 2,2 tysiąca), rak sromu (ok. 350 zachorowań rocznie) i rak pochwy (ok. 70 pacjentek rocznie).
Nowotwory ginekologiczne – skąd się biorą, jakie są ich przyczyny?
– Przyczyną każdej choroby nowotworowej jest zainicjowanie procesu namnażania się nieprawidłowych komórek, mających zdolność do szybszego dzielenia się i powstawania nowych oraz tworzenia sieci dodatkowych naczyń krwionośnych dostarczających substancje odżywcze dla komórek guza.
Każda komórka nowotworowa ma budowę histologiczną charakterystyczną dla danego narządu, a pierwotne ognisko choroby zwykle jest ulokowane w tym narządzie, z którego wywodzi się choroba. o ile rozpoznano raka trzonu macicy oznacza to, iż do nieprawidłowego podziału komórek doszło w obrębie błony śluzowej jamy macicy. Rak jajnika rozwija się w jajniku lub niekiedy ma swój początek w jajowodzie. Rak szyjki macicy może pochodzić nie tylko z zewnętrznej części szyjki macicy, ale także z kanału szyjki macicy prowadzącego do jamy macicy.
Najbardziej zagadkowy zawsze bywa rak pochwy, gdzie zmiany zlokalizowane w pochwie mogą być chorobą pierwotną lub mogą być miejscem przerzutu innej choroby nowotworowej.
A jakie są objawy alarmowe, które mogą świadczyć, iż rozwija się nowotwór ginekologiczny?
– Objawy alarmowe choroby nowotworowej zależą od narządu, w którym pierwotnie pojawiła się choroba. Niestety zwykle w praktyce objawy obecne są dopiero w przypadku powiększania się guza. Bardzo często we wczesnych stadiach choroby nowotworowej nie ma jeszcze żadnych objawów, stąd tak ważna jest profilaktyka i coroczna wizyta u ginekologa.
Z drugiej strony warto znać kilka objawów alarmowych, kiedy już nie można zwlekać tylko czym prędzej udać się na konsultację ginekologiczną. Są to: każde krwawienia po menopauzie, nieprawidłowe krwawienia w okresie okołomenopauzalnym, co może sugerować raka trzonu macicy. Wszelkie objawy ze strony przewodu pokarmowego jak wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, uczucie odbijania, uczucie sytości po zjedzeniu niewielkiego posiłku mogą być alarmujące w przypadku raka jajnika.
Profilaktyka raka szyjki macicy powinna zmniejszyć liczbę zachorowań na ten nowotwór, ale niestety dalej obserwujemy pacjentki zgłaszające się z obfitym krwawieniem z dróg rodnych, cuchnącymi upławami czy wodonerczem, czyli objawami alarmującymi raka szyjki macicy. Każdy guz sromu oraz pochwy i mogące towarzyszyć mu krwawienia również powinny być skonsultowane przez ginekologa.
Jak możemy sobie pomóc, aby ograniczyć ryzyko zachorowania na nowotwór?
– Profilaktyka pierwotna to przeciwdziałaniu wystąpienia choroby nowotworowej. Taką możliwość mamy w przypadku raka szyjki macicy dzięki szczepieniom przeciwko wirusowi HPV. Natomiast profilaktyka wtórna polega na przeciwstawianiu się chorobie poprzez badania przesiewowe i wczesne wykrycie zmian również przednowotworowych. Przykładem tego typu działań jest cytologia szyjki macicy, ale również coroczne wykonywanie badania ultrasonograficznego przezpochwowego pozwala na rozpoznanie zmian już we wczesnym ich etapie.
W 2023 roku w Polsce wystartował program powszechnych i darmowych szczepień przeciwko wirusowi HPV wśród dzieci. Jaka jest rola wirusa w kontekście ryzyka zachorowania na nowotwory ginekologiczne?
– Wirus Human Papillomavirus (HPV), czyli wirus brodawczaka ludzkiego to najczęstszy czynnik ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy. Aż w 95% to właśnie ten czynnik inicjuje proces nowotworzenia w szyjce macicy. w tej chwili wyróżniamy już ponad 200 typów wirusa, na które niestety leczenia nie ma, ale badania kliniczne pokazują, iż szczepienia przeciwko wirusom HPV zmniejszają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.
Na przestrzeni lat okazało się, iż wprowadzenie szczepień przeciwko temu wirusowi w populacji australijskiej praktycznie całkowicie wyeliminowało problem raka szyjki macicy w tej populacji. Co ciekawe, badania naukowe pokazują, iż szczepienie podane pacjentkom z już rozpoznaną dysplazją szyjki macicy redukuje ryzyko dalszego rozwoju dysplazji w kierunku raka.
Od 2023 mamy możliwość refundowanych szczepień przeciwko HPV dla dzieci przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej (w wieku od 9 do 14 lat), czyli w najlepszym okresie kiedy jeszcze nie doszło do możliwego kontaktu z wirusem HPV. Pamiętajmy jednak o tym, iż w każdym okresie szczepienie to jest istotne i zmniejsza ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.
Pani Doktor pracuje w ośrodku, który zapewnia interdyscyplinarną opiekę dla pacjentek z nowotworami ginekologicznymi. Co to oznacza w praktyce?
– Ośrodek, w którym pracuję jest ośrodkiem referencyjnym, co oznacza, iż jesteśmy w czołówce placówek wykonujących procedury chirurgiczne w nowotworach ginekologicznych. Dzięki dużej liczbie wykonywanych operacji mamy olbrzymie doświadczenie nie tylko w chirurgii chorób nowotworowych narządu rodnego kobiety, ale też mamy rozwinięte zaplecze diagnostyczne (badania obrazowe) i możliwość wykonywania szerokiego panelu badań molekularnych i genetycznych. Dzięki temu uzyskujemy kompleksowy wynik histopatologiczny i genetyczny, co pozwala na włączanie najnowocześniejszych metod leczenia nowotworów opartych na immunoterapii i leczeniu celowanym.
Jesteśmy kompleksowym ośrodkiem, bo posiadamy również dwa szpitale onkologiczne z leczeniem systemowym oraz współpracujemy z ośrodkami radioterapeutycznymi wspólnie konsultując każdy przypadek.
Coraz częściej podkreśla się znaczenie i rolę badań genetycznych oraz diagnostyki molekularnej w leczeniu nowotworów ginekologicznych. Dlaczego to ważne, aby trafić do szpitala, w którym wykonywane są te procedury?
– Obecnie nauka coraz szybciej rozwija się w każdym aspekcie. Umożliwia to bardzo indywidualne podejście do leczenia każdej pacjentki. Nowa klasyfikacja molekularna w raku trzonu macicy pozwala w określonych przypadkach na włączenie dostarlimabu, czyli immunoterapii. Obecność mutacji BRCA1, BRCA2 lub deficytu rekombinacji homologicznej u pacjentek z zaawansowanym rakiem jajnika to szansa na leczenie podtrzymujące inhibitorami PARP. Rozszerzona diagnostyka immunologiczna raka szyjki macicy daje możliwość na włączenie do leczenia immunoterapii. Warto zatem szukać ośrodków referencyjnych, gdzie oprócz doświadczonego zespołu chirurgicznego i innych specjalistów dostępny jest również rozszerzony wachlarz działań diagnostycznych.
Najnowsze terapie są dostępne w ramach programów lekowych. Opcją na dostęp do innowacyjnych leków są również badania kliniczne. Nie wszystkie ośrodki mają jednak takie możliwości. A jak to wygląda w szpitalach LUX MED Onkologia?
– W ramach LUX MED Onkologia dysponujemy w tej chwili dwoma szpitalami z zapleczem chirurgicznym i dwoma szpitalami onkologicznymi. Pozwala nam to na kompleksowość opieki nad pacjentkami, wielospecjalistyczne konsultacje czego wynikiem jest zindywidualizowane podejście do każdej pacjentki i spersonalizowane leczenie.
Niestety wobec braku refundacji niektórych form leczenia niekiedy koniecznością jest włączenie pacjentki do badania klinicznego, by umożliwić kontynuację jej leczenia. W naszych szpitalach mamy dostęp nie tylko do programów lekowych refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale także do najnowszych terapii w ramach badań klinicznych. Rozwijamy się również naukowo biorąc udział w licznych badaniach naukowych i grantach.
Ostatnie lata przyniosły intensywny rozwój technik małoinwazyjnych oraz chirurgii robotycznej. Przy jakich rozpoznaniach z zakresu ginekologii onkologicznej rekomendowane jest leczenie metodą chirurgii robotycznej?
– Chirurgia robotyczna jest w tej chwili najnowocześniejszą techniką operacyjną. Od 1 sierpnia 2023 roku Narodowy Fundusz Zdrowia włączył do refundowanych procedur operację robotyczną u pacjentek z rozpoznaniem raka trzonu macicy. Ale w tym miejscu warto również wspomnieć, iż zgodnie z rekomendacjami europejskimi możliwa jest także chirurgia robotyczna u pacjentek z rozpoznaniem raka jajnika w przypadku wczesnego stadium choroby lub po chemioterapii neoadjuwantowej u pacjentek z zaawansowanym rakiem jajnika po 3 lub 4 kursach chemioterapii z całkowitą odpowiedzią na leczenie.
Chirurgia robotyczna daje niebywałą precyzję w preparowaniu tkanek przy kilkunastokrotnym powiększeniu (większym niż w przypadku laparoskopii), przestrzennej wizji obrazu dostępnej dla chirurga siedzącego przy konsoli chirurgicznej, co przekłada się na minimalną utratę krwi w trakcie operacji i szybszy okres rekonwalescencji.
Już od kilkunastu lat w Europie Zachodniej i Skandynawii coraz więcej procedur w ginekologii onkologicznej przeprowadzanych jest z użyciem systemu robotycznego z niebywałymi korzyściami dla pacjentek, utrzymaniem dotychczasowej jakości życia i krótszym czasem rekonwalescencji.
Dziękuję bardzo za rozmowę.
Partnerem publikacji jest LUX MED Onkologia – szpitale onkologiczne wyspecjalizowane w leczeniu nowotworów w ramach NFZ. Materiał promocyjny.
Post Miesiąc Świadomości Nowotworów Ginekologicznych pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
