Czym jest odra i jakie są jej przyczyny?
Odra to ostra wirusowa dziecięca choroba zakaźna (wywołana wirusem z grupy Paramyxoviridae), która przenosi się drogą kropelkową. Zachorować można w każdym wieku, ale najwięcej przypadków dotyczy niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia (okres pomiędzy zanikiem odporności nabytej od matki, a czasem przyjęcia szczepionki), a także dzieci i młodzieży do 15. roku życia, którym nie podano dawki przypominającej. Wśród dorosłych najbardziej narażone na zachorowanie są osoby niezaszczepione oraz o obniżonej odporności (np. zakażeni wirusem HIV lub będący w trakcie terapii onkologicznej). Reklama
Jak można się zarazić odrą?
drogą kropelkową - w szczególności poprzez kichanie i kaszel. Badania wykazały, iż wysokie stężenie wirusa utrzymuje się choćby 2 godziny po tym, jak przebywała w nim zakażona osoba; przez dotknięcie wydzieliny z dróg oddechowych chorej osoby (np. zanieczyszczonych przedmiotów) i przeniesienie jej na śluzówki jamy ustnej czy oka; przez kontakt z moczem zakażonej osoby.
Szacuje się, iż po kontakcie z osobą chorą na odrę, zachoruje aż 90% osób nieodpornych na wirusa. Statystycznie jedna zakażona osoba jest w stanie zarazić choćby 20 kolejnych. Okres inkubacji (czas od kontaktu z patogenem do pojawienia się pierwszych objawów) wynosi od 8 do 12 dni. Charakterystyczna wysypka może pojawić się później (8-18 dni). Największa zakaźność występuje na 5 dni przed pojawieniem się wysypki oraz 4 dni od czasu jej wystąpienia.
Objawy odry
Wirus odry atakuje błony śluzowe dróg oddechowych i jamy ustnej oraz spojówki oczu.
Pierwsze objawy odry (okres nieżytowy choroby):
wysoka gorączka - 39-41°C; suchy, męczący kaszel; katar; ból głowy, gardła i mięśni; zapalenie spojówek; światłowstręt; po 3-4 dniach pojawiają się wykwity na błonach śluzowych policzków. Są to białe plamki otoczone czerwoną obwódką (plamki Koplika); biegunka, jadłowstręt (rzadziej).
Kolejne objawy (okres wysypkowy):
pojawia się charakterystyczna wysypka: plamki i grudki o czerwono-fioletowej barwie i nieregularnych kształtach; wysypka w pierwszej kolejności występuje na nieowłosionych częściach głowy: na czole i za uszami; następnie wysypka “przenosi się" na tułów i kończyny; wysypce wciąż towarzyszy wysoka gorączka.
Objawy okresu zdrowienia:
gorączka ustępuje; wysypka przyjmuje kolor brunatny, stopniowo się złuszcza; wciąż może być obecny kaszel i katar (objawy poinfekcyjne).
Powikłania odry
Na powikłania odry najbardziej narażone są małe dzieci do 5. roku życia, osoby z niedoborami odporności, seniorzy, a także kobiety w ciąży. U dorosłych obserwuje się nieco cięższy przebieg choroby i gorsze samopoczucie, możliwe są np. drgawki.
Do najczęstszych powikłań zalicza się:
zapalenie płuc; zapalenie ucha środkowego; zapalenie mięśnia sercowego; wtórne zakażenie bakteryjne.
Szczególnie groźne są neurologiczne powikłania odry:
zapalenie mózgu (w 25% przypadków zostawia trwałe uszkodzenia neurologiczne, takie jak niedowłady); podostre zapalenie mózgu (może rozwijać się choćby kilkanaście lat po zachorowaniu, prowadzi do trwałych zaburzeń neurologicznych i śmierci; pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego i ślepota.
Powikłania odry u kobiet w ciąży:
poronienie; przedwczesny poród; niska masa urodzeniowa dziecka.
Odra a upośledzenie odporności
Wieloletnie badania naukowców z USA i Holandii wykazały, iż wirus odry "kasuje" pamięć układu immunologicznego. W ciągu kilku pierwszych dni zakażenia atakuje od 20 do 70% limfocytów B i T, które odpowiadają za eliminację patogenów, które układ odpornościowy zwalczył w przeszłości. Oznacza to, iż nasz organizm zapomina o przebytych wcześniej infekcjach i jest na nie ponownie narażony. Lekarze określają to "amnezją" układu odpornościowego, która może trwać choćby 3 lata po przebytym zakażeniu odrą. Ustalono też, iż szczepienie przeciwko odrze chroni przed upośledzeniem odporności, choćby jeżeli mieliśmy później kontakt z wirusem.
Leczenie odry
Leczenie odry ma charakter objawowy. Chorym podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz przeciwkaszlowe. Niezbędny jest odpoczynek i nawadnianie organizmu. Pomocna może być suplementacja witaminą A. W przypadku nadkażeń bakteryjnych konieczne jest włączenie antybiotykoterapii.
Szczepienia przeciwko odrze - schemat
Najskuteczniejszą formą ochrony przed odrą są szczepienia. w tej chwili wykonuje się szczepienia w postaci skojarzonej - przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) lub przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej (MMRV). Zawierają one żywe osłabione wirusy, które nie są w stanie wywołać zakażenia u osoby szczepionej ani innej z otoczenia. Szczepionka jest bezpłatna, a schemat wygląda następująco:
1. dawka: 13.-15. miesiąc życia; 2. dawka: 6. lub 10 rok życia.
Dwie dawki szczepionki zapewniają 98-99% skuteczność, odporność utrzymuje się do końca życia. U dorosłych z osłabioną odpornością zaleca się jednak konsultację z lekarzem i ewentualne przyjmowanie dawki przypominającej co 10 lat.
Czytaj także:
Źródła:
https://szczepienia.pzh.gov.pl/odra-prowadzi-do-wieloletniego-oslabienia-ukladu-immunologicznego/
http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra/
Częścik A., Trzcińska A., Siennicka J., Wirus odry - reakcje odpornościowe związane z naturalnym zakażeniem oraz odpowiedzią poszczepienną, "Postępy Mikrobiologii" 2011
