Czym jest selen i za co odpowiada?
Selen to pierwiastek chemiczny z grupy niemetali, w naturze występuje rzadko - w niektórych glebach i w wodzie. Dzięki swoim adekwatnościom stanowi niezbędny pierwiastek śladowy z grupy mikroelementów. Mikroelementy to pierwiastki, których nasze organizmy potrzebują w niewielkiej ilości, jednak są nam one niezbędne dla zdrowia i życia.
Selen wchodzi w skład ok. 20 enzymów i białek, a do ich głównych zadań należą:
ochrona przed zniszczeniem komórek,ochrona przed wolnymi rodnikami,synteza DNA.
Nasze zapotrzebowanie na selen zależy od wieku. U dorosłych to ok. 55-70 μg na dobę (zależnie od źródła, z którego zaczerpniemy dane). Ponieważ nie jesteśmy w stanie sami wyprodukować sobie selenu, jesteśmy zmuszeni przyjmować go z pożywieniem lub poprzez suplementację.Reklama
Selen pełni rozmaite funkcje w organizmie, m.in. wpływa na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, ochrania komórki przed stresem oksydacyjnym, bierze udział w utrzymaniu zdrowego krążenia, a także utrudnia zlepianie się krwinek czerwonych.
Badania dowodzą, iż odpowiednia podaż selenu obniża ryzyko niektórych nowotworów i śmierci w przypadku zachorowania na nie. Ponadto selen pełni rolę w procesach odpornościowych, a także wspomaga utrzymanie zdrowia układu nerwowego i zdrowia psychicznego. Odpowiednia podaż selenu może również pomagać w przebiegu astmy i zmniejszać stany zapalne.
Selen - skąd czerpać?
Uzupełnianie diety w selen może odbywać się na drodze spożywania pokarmów bogatych w selen lub suplementacji tego pierwiastka. Do pożywienia szczególnie bogatego w selen należą:
mięso i jego przetwory,mleko i jego przetwory,orzechy brazylijskie,warzywa strączkowe,ryby,owoce morza,ziarna zbóż.
Selen dostępny jest również w formie suplementów diety, zarówno jako samodzielny pierwiastek, jak i w składzie tzw. multiwitamin.
Związki selenu są dobrze wchłaniane, przy czym lepiej przyswaja się selen w postaci organicznej niż nieorganicznej. Średnia przyswajalność selenu z diety wynosi ok. 55-65 proc., natomiast wzrasta w niedoborach tego pierwiastka. Pozytywnie na przyswajalność selenu wpływają: witamina A, witamina C i witamina E, a także białko. Negatywny wpływ na przyswajalność ma z kolei dieta bogata w siarkę i obecność metali ciężkich.
Objawy niedoboru selenu
Gdy ilość selenu spada poniżej krytycznych wartości, nasz organizm może zacząć wykazywać objawy niedoboru selenu. Mogą pojawić się:
osłabione włosy i paznokcie,bóle mięśniowe i kostno-stawowe,nudności i wymioty,zwyrodnienia narządów i tkanek.
Z niedoboru selenu może wystąpić także choroba Keshan, będąca formą kardiomiopatii (choroby mięśnia sercowego), oraz choroba Kashin-Becka, czyli dystrofia chrząstek stawowych. Szczególnie wysoki potencjał na zachorowanie na te choroby mają mieszkańcy Chin, ponieważ ich gleby są ubogie w selen.
Obniżony poziom selenu możemy zaobserwować w przebiegu niektórych chorób, m.in. AIDS, mukowiscydozy, reumatoidalnego zapalenia stawów, depresji, niewydolności nerek czy w niedoborach odporności.
Nadmiar selenu
Nadmiar selenu występuje zwykle rzadko - spowodowany jest najczęściej przedawkowaniem preparatów zawierających selen. Do jego objawów należą:
kruche, łamliwe paznokcie,wypadanie włosów,zapalenie skóry,zaburzenia ze strony układu nerwowego/zdrowia psychicznego, np. depresja, nerwowość,biegunka,uszkodzenie niektórych narządów, np. wątroby czy nerek,próchnica zębów,drętwienie palców rąk i stóp,brak apetytu, czasem prowadzący do poważnych zaburzeń odżywiania.
Co ciekawe, może pojawić się czosnkowy oddech, niemający związku ze spożyciem czosnku, i odczuwanie kwaśnego smaku w ustach.
Kiedy i jak badać poziom selenu?
Wskazaniem do badania poziomu selenu są objawy jego niedoboru bądź nadmiaru, a także choroby, w przebiegu których obserwuje się zmniejszoną ilość selenu, wymienione powyżej. Warto rozważyć oznaczenie poziomu selenu przed rozpoczęciem jego suplementacji, pamiętając o tym, iż może być toksyczny i wywołać efekty uboczne, jeżeli będzie spożywany w nadmiarze.
Poziom selenu oznacza się w osoczu krwi żylnej. Należy pamiętać, aby przed pobraniem być na czczo przez co najmniej 12 godzin. Warto również odstawić preparaty selenu na tydzień-dwa przed oznaczeniem.
Zakresy wartości referencyjnych dla selenu wynoszą:
75-85 ug/L dla mężczyzn poniżej 60. roku życia,110-120 ug/L dla mężczyzn powyżej 60. roku życia,98-108 ug/L dla kobiet.
Nie ma konieczności powtarzania badania poziomu selenu, jeżeli wynik jest prawidłowy. Warto za to powtórzyć badanie:
gdy wynik wyszedł za wysoki,po okresie suplementacji selenu w przypadku jego niedoboru (co najmniej po trzech miesiącach suplementacji).
Źródła:
https://www.healthline.com/nutrition/selenium-benefits#Best-dietary-sources-of-selenium.
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-Consumer/.
https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/selenium/.
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/74852,selen-wlasciwosci-zrodla-pokarmowe.
https://www.cefarm24.pl/czytelnia/produkty/selen-wlasciwosci-i-zrodla-w-diecie-objawy-niedoboru-i-nadmiaru-selenu-w-organizmie/.
https://diag.pl/pacjent/artykuly/nadmiar-i-niedobor-selenu-objawy-przyczyny-i-skutki/.
CZYTAJ TAKŻE:
