Jejunostomia a gastrostomia – dowiedz się, na czym polegają

Kiedy chory nie może jeść…

Niedożywieni pacjenci trudniej znoszą prowadzone leczenie, rekonwalescencję oraz są bardziej narażeni na wystąpienie działań niepożądanych leków. Dlatego najważniejsze jest, aby otrzymywali odpowiednią ilość pokarmu. Problem pojawia się w sytuacji, gdy nie mogą oni przyjmować go doustnie, na przykład z powodu osłabienia mięśni przełyku. Wtedy lekarze mogą zaproponować rozpoczęcie żywienia drogą dojelitowąbądź pozajelitową.[1]

Czym jest gastrostomia, a czym jejunostomia?

Mówiąc najogólniej, żywienie dojelitowe polega na podaniu mieszanek żywieniowych bezpośrednio do żołądka lub jelit. Gastrostomia i jejunostomia to rodzaje dostępów do przewodu pokarmowego, które umożliwiają długotrwałe żywienie w ten sposób. Gastrostomia polega na wprowadzeniu niewielkiej rurki bezpośrednio do żołądka, przez nacięcie w skórze brzucha. Przez rurkę można podawać płynne lub półpłynne jedzenie.[2] Jejunostomia różni się od gastrostomii miejscem wprowadzenia elastycznej rurki. W tym wypadku wprowadza się ją do środkowej części jelita cienkiego (jelita czczego).[3]

Odwieczne pytanie – jak podać choremu jedzenie?

Mimo iż specjalistyczne mieszanki żywieniowe powstały nieco później, ludzkość od zawsze zastanawiała się, jak podać pokarm osobie, która nie jest w stanie go przełknąć. W starożytnych papirusach czytamy o stosowaniu wlewek doodbytniczych, a w XVI wieku próbowano wkładać rurki do przełyku i podawać nimi mleko. W końcu w 1942 r. pierwszy raz udało się żywić pacjenta poprzez gastrostomię, a 10 lat później pomyślnie zastosowano także jejunostomię.[4]

Kosmiczny pomysł – żywność w postaci gotowych mieszanek

Idea zastosowania odpowiednio dobranych, zmieszanych już składników odżywczych, zamiast typowego posiłku, została zapoczątkowana przez naukowców, chcących zadbać o posiłki dla kosmonautów. najważniejsze było, by pokarmy nie zajmowały dużo miejsca, nie sprawiały trudności w użyciu oraz pokrywały zapotrzebowanie żywieniowe. Pomysł ten przejęli i dopracowali specjaliści, chcący odżywić chorych pacjentów. Już w drugiej połowie XX wieku żywienie gotowymi mieszankami weszło do powszechnego zastosowania w medycynie.[5]

Kiedy jejunostomia, a kiedy gastrostomia? Zalety i wady

Wśród zalet gastrostomii można wymienić niskie ryzyko rozwoju powikłań oraz możliwość podania tą drogą:

• większej ilości pokarmu jednorazowo,
• wody,
• większości leków.[4]

Gastrostomia to preferowana opcja dostępu. Jednak ze względu na wady, takie jak zwiększone ryzyko refluksu i aspiracji treści, nie dla wszystkich metoda ta będzie najlepszym rozwiązaniem. Jejunostomia może być wskazana między innymi u pacjentów:

• ze zwężeniem końcowego odcinka żołądka,
• z dużym ryzykiem zalegania treści pokarmowej w żołądku,
• po operacjach żołądka,
• ze zwiększonym ryzykiem aspiracji pokarmu, refluksu lub wymiotów,
• z oparzeniami górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Główna zaleta jejunostomii to małe ryzyko refluksu i dobry pasaż treści pokarmowej. Nie jest to jednak metoda bez wad. Uzyskanie tego rodzaju dostępu jest bardziej skomplikowane oraz może być gorzej tolerowane przez pacjentów. Nie można także podawać tą drogą czystej wody.[4,5]

Kluczowa kwestia – pielęgnacja

Niezwykle istotną kwestią w żywieniu dojelitowym jest właściwa pielęgnacja drenu, czyli rurki umieszczonej w żołądku lub jelicie. Wygojenie okolic przetoki, a więc otworu, przez którą została założona, trwa około 7-14 dni. W tym czasie należy regularnie zmieniać opatrunek. Cały umieszczony na zewnątrz ciała sprzęt, a więc:

• silikonową płytkę mocującą,
• zacisk mocujący,
• klips,
• dren,

trzeba codziennie myć i odkażać. Wszystkie te czynności osoby chore lub ich opiekunowie mogą wykonywać samodzielnie w domu, po odpowiednim przeszkoleniu. [4]

Żywienie dojelitowe w domu

Żywienie dojelitowe z powodzeniem jest stosowane u pacjentów w warunkach domowych. Świadczenie to może być udzielane jednocześnie ze świadczeniem zespołu długoterminowej opieki domowej dla pacjentów wentylowanych mechanicznie w domu.

Wykaz źródeł

1. Heuschkel R, Duggan Ch.: Enteral feeding: Gastric versus post-pyloric. UpToDate 2024 [dostęp 24.01.2025]
2. MedlinePlus. NIH: Feeding tube insertion – gastrostomy. 2024 [dostęp 24.01.2025]
3. MedlinePlus. NIH. Jejunostomy feeding tube. 2024 [dostęp 24.01.2025]
4. Sobacki J et al.: Standardy żywienia dojelitowego dorosłych pacjentów w warunkach domowych. Via Medica. Gdańsk 2019
5. Rogulska A.: PEG – PEJ, jejunostomia – co to jest i na czym polega ten rodzaj stomii?. Nutricia [dostęp 24.01.2025]