Jakie badania wykonać przy podejrzeniu zakrzepicy

Szybka i precyzyjna diagnostyka zakrzepicy to klucz do uratowania życia pacjenta. Odpowiednie badania pozwalają nie tylko potwierdzić rozpoznanie, ale także ocenić stopień zaawansowania choroby i ryzyko powikłań. Dowiedz się, jakie badania na zakrzepicę są konieczne, jak się do nich przygotować i co oznaczają wyniki.

Badania pierwszego rzutu – co wykonać w pierwszej kolejności?

USG Doppler żył – najważniejsze badanie obrazowe

USG Doppler żył to złoty standard w diagnostyce zakrzepicy żylnej i pierwszie badanie, które powinno być wykonane przy podejrzeniu tej choroby. To nieinwazyjne, bezpieczne i bardzo skuteczne badanie pozwala ocenić przepływ krwi w żyłach oraz wykryć obecność skrzepów. Czułość tego badania w wykrywaniu zakrzepicy żył głębokich sięga 95-99%, co czyni je niezwykle wiarygodnym narzędziem diagnostycznym.

Badanie przebiega w sposób prosty i bezbolesny. Pacjent leży na wznak lub na boku, a lekarz nakłada żel przewodzący na skórę i przesuwa głowicą ultrasonograficzną wzdłuż żył. Całość trwa 15-30 minut i nie wymaga żadnego szczególnego przygotowania. USG Doppler pokazuje obecność zakrzepu w świetle żyły, stopień zwężenia lub niedrożności naczynia, charakterystyki przepływu krwi oraz stan zastawek żylnych.

Podstawowe badania krwi na zakrzepicę

Badania krwi na zakrzepicę obejmują szereg testów laboratoryjnych, które pozwalają ocenić funkcjonowanie układu krzepnięcia i wykryć obecność zakrzepu. D-dimery to najważniejszy marker – fragmenty białek powstające podczas rozpadu skrzepu. Podwyższony poziom D-dimerów powyżej 500 ng/ml może świadczyć o obecności zakrzepicy, choć wynik nie jest specyficzny i wymaga dalszej diagnostyki. D-dimery mogą być podwyższone również po zabiegach operacyjnych, w stanach zapalnych, u osób starszych czy w ciąży.

Morfologia krwi pozwala ocenić liczbę płytek krwi – ich podwyższona liczba może wskazywać na skłonność do nadkrzepliwości. Badanie obejmuje również poziom hemoglobiny, hematokrytu i liczbę krwinek białych, które mogą wskazywać na zaburzenia układu krzepnięcia lub choroby towarzyszące.

Czasy krzepnięcia obejmują najważniejsze parametry:

• APTT (czas częściowej tromboplastyny po aktywacji)
• PT (czas protrombinowy)
• Czas trombinowy

Poziom fibrynogenu – białka uczestniczącego w procesie krzepnięcia, może być podwyższony przy zwiększonym ryzyku zakrzepów. Testy genetyczne na mutacje w genach odpowiadających za skłonność do zakrzepicy, takie jak czynnik V Leiden czy mutacja protrombiny, wykonuje się szczególnie przy podejrzeniu wrodzonych zaburzeń krzepnięcia.

Morfologia krwi sama w sobie nie potwierdzi zakrzepicy, ale wyniki D-dimerów i innych testów krzepnięcia pomagają w diagnostyce oraz wykluczaniu choroby. W przypadku podejrzenia zakrzepicy lekarz zleca odpowiedni pakiet badań dostosowany do sytuacji klinicznej pacjenta. Jakie badania krwi na zakrzepicę są najważniejsze? Przede wszystkim D-dimery, morfologia, czasy krzepnięcia i fibrynogen.

Zaawansowane badania laboratoryjne

Testy krzepnięcia krwi odgrywają kluczową rolę w pełnej diagnostyce zakrzepicy. PT (Czas protrombinowy) i INR oceniają zewnętrzny szlak krzepnięcia. Wartość INR powinna mieścić się w zakresie 0,9-1,2 u zdrowych osób, natomiast u pacjentów przyjmujących warfarynę docelowy INR wynosi 2,0-3,0. APTT (Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji) ocenia wewnętrzny szlak krzepnięcia, a jego prawidłowe wartości to 26-36 sekund. Wydłużony APTT może wskazywać na niedobory czynników krzepnięcia lub działanie heparyny.

Fibrynogen to białko uczestniczące w procesie krzepnięcia, którego prawidłowe stężenie wynosi 200-400 mg/dl. Podwyższone wartości mogą świadczyć o zwiększonym ryzyku zakrzepicy. Markery stanu zapalnego, takie jak CRP (Białko C-reaktywne) i OB (Odczyn Biernackiego), często towarzyszą zakrzepicy w jej ostrej fazie i pomagają w ocenie nasilenia procesu chorobowego.

Badania obrazowe w diagnostyce zakrzepicy

Flebografia kontrastowa, pomimo swojego inwazyjnego charakteru, przez cały czas jest uważana za najdokładniejszą metodę diagnostyki zakrzepicy żylnej. To badanie rentgenowskie z podaniem kontrastu dożylnego wykonuje się w przypadkach wątpliwych lub gdy USG nie daje jednoznacznych wyników. Wymaga przygotowania na czczo, oceny funkcji nerek oraz wykluczenia alergii na kontrast.

Tomografia komputerowa z kontrastem (angio-TK) to szybka metoda diagnostyczna, szczególnie przydatna w wykrywaniu zatorowości płucnej. Pozwala na jednoczesną ocenę naczyń żylnych i płuc w czasie zaledwie 10-15 minut. Rezonans magnetyczny żył to z kolei badanie bez promieniowania jonizującego, szczególnie przydatne w diagnostyce zakrzepicy żył mózgowych, miednicy i jamy brzusznej.

Tabela porównawcza głównych badań diagnostycznych

Badania specjalistyczne i genetyczne

U pacjentów z nawracającą zakrzepicą lub zakrzepicą w młodym wieku konieczne jest wykonanie badań w kierunku trombofilii. Panel ten obejmuje ocenę niedoborów naturalnych antykoagulantów, takich jak antytrombina III, białko C i białko S, a także wykrywanie mutacji genetycznych, między innymi mutacji Leiden czynnika V czy mutacji genu protrombiny G20210A. Badania te pozwalają zidentyfikować pacjentów z wrodzoną skłonnością do zakrzepicy i odpowiednio dostosować leczenie.

Przeciwciała antyfosfolipidowe, w tym antykoagulanty toczniowe i przeciwciała antykardiolipinowe, to kolejna grupa badań ważnych w diagnostyce zespołu antyfosfolipidowego, który zwiększa ryzyko nawracających epizodów zakrzepowych.

Interpretacja wyników i monitorowanie leczenia

Kombinacja wyników sugerująca zakrzepicę obejmuje D-dimery powyżej 500 ng/ml, USG Doppler wykazujące niedrożność żyły, podwyższony CRP i OB oraz charakterystyczne objawy kliniczne. Szczególnie niepokojące są masywne podwyższenia D-dimerów powyżej 2000 ng/ml oraz niedrożność głównych żył widoczna w badaniu ultrasonograficznym.

Monitorowanie skuteczności leczenia opiera się na kontroli INR u pacjentów przyjmujących warfarynę, badaniu aktywności anty-Xa u osób leczonych heparyną oraz kontrolnych badaniach USG oceniających stopień rekanalizacji żył. Zmniejszające się wartości D-dimerów to również dobry prognostycznie wskaźnik skuteczności terapii.

Przygotowanie do badań i aspekty praktyczne

Większość badań krwi na zakrzepicę nie wymaga badania na czczo, co ułatwia ich wykonanie w trybie pilnym. Ważne jest jednak poinformowanie laboranta o przyjmowanych lekach, szczególnie antykoagulantach, oraz o czasie wystąpienia objawów. Badania obrazowe, takie jak USG Doppler, nie wymagają szczególnego przygotowania, podczas gdy TK z kontrastem wymaga oceny funkcji nerek i wykluczenia ciąży u kobiet.

Koszty badań mogą się znacznie różnić w zależności od placówki i sposobu finansowania. Podstawowe badania na zakrzepicę, takie jak USG Doppler czy D-dimery, są refundowane przez NFZ na podstawie skierowania lekarskiego, natomiast bardziej zaawansowane testy genetyczne często wymagają dofinansowania prywatnego.

Szybka diagnostyka zakrzepicy może uratować życie, dlatego przy podejrzeniu tej choroby nie należy zwlekać z wizytą u lekarza i wykonaniem odpowiednich badań. Wczesne rozpoznanie to klucz do skutecznego leczenia i uniknięcia groźnych powikłań, takich jak zatorowość płucna czy zespół pozakrzepowy przewlekły.

Bibliografia

1. Jakie badania wykonać na zakrzepicę?, Diag.pl, 2025.
2. Zakrzepica żył głębokich – objawy, przyczyny i leczenie, Polmed, 2025.
3. Badania krwi na zakrzepicę, Zdrowegeny.pl, 2025.
4. Zakrzepica żył głębokich – co każdy lekarz powinien wiedzieć, Podyplomie.pl, 2025.
5. Dybowska M., Tomkowski W. „Zakrzepica żył głębokich – co każdy lekarz powinien wiedzieć A.D. 2025”, podyplomie.pl, 2025.
6. „Profilaktyka zakrzepicy żylnej: kiedy warto rozpocząć działania zapobiegawcze?”, Centrum Medyczne Terpilowski, 2025.

fot. Yen Phi/unsplash