Jaki typ edukacji przygotuje dzieci na zmiany w świecie i zanikanie zawodów z powodu AI?

Sztuczna inteligencja (AI), automatyzacja i globalizacja

Żyjemy w epoce gwałtownych przemian technologicznych, w której sztuczna inteligencja (AI), automatyzacja i globalizacja zmieniają oblicze rynku pracy szybciej niż kiedykolwiek wcześniej w historii. Jeszcze niedawno dzieci w szkołach były przygotowywane do zawodów stabilnych i przewidywalnych – lekarza, prawnika, księgowego czy nauczyciela – tymczasem wiele z tych profesji już dziś ulega redefinicji, a niektóre mogą niemal całkowicie zaniknąć. Jak pokazuje obszerne badanie Pew Research Center, przeprowadzone wśród 1408 ekspertów z różnych dziedzin, edukacja przyszłości nie może opierać się wyłącznie na tradycyjnych modelach przekazywania wiedzy. Musi skupić się na umiejętnościach i kompetencjach, których maszyny nigdy nie zastąpią – takich jak kreatywność, inteligencja emocjonalna, krytyczne myślenie i zdolność do współpracy.

Jak zauważa Mauro Guillén w książce Perennialsi. Megatrendy tworzące społeczeństwo postpokoleniowe, zmieniający się świat wymaga odejścia od schematycznej wizji życia: dzieciństwo – edukacja – praca – emerytura. Zamiast tego powinniśmy myśleć o ciągłym procesie uczenia się i adaptacji, dostosowanym do realiów XXI wieku, w których człowiek może mieć wiele karier i ścieżek zawodowych w ciągu życia.

Sztuczna inteligencja przejmuje zadania powtarzalne i analityczne, ale nie zastąpi tego, co najbardziej ludzkie – umiejętności budowania relacji, rozumienia emocji, tworzenia nowych idei i wizji. Dlatego tak ważne staje się pytanie: czego powinniśmy uczyć dzieci dziś, aby były przygotowane na jutro?

W poniżej spróbujemy odpowiedzieć na najważniejsze pytania:

• jakie zawody mogą zniknąć w erze AI,
• które umiejętności należy rozwijać u dzieci, by były odporne na zmiany,
• jakich treści edukacyjnych powinniśmy uczyć mniej, a na jakie położyć zdecydowanie większy nacisk,
• i wreszcie – jak powinna wyglądać szkoła, aby przygotować młode pokolenia do życia w świecie, którego nie jesteśmy w stanie w pełni przewidzieć.

1. Ewolucja zawodów w erze sztucznej inteligencji

Według badania Pew Research Center z 2017 roku, eksperci przewidują, iż wiele tradycyjnych zawodów — od dermatologów, asystentów ubezpieczeniowych, prawników, dziennikarzy, aż po kierowców i średni managerów — może zostać zastąpionych przez AI i automatyzację Pew Research Centereloncdn.blob.core.windows.net. W świetle tych prognoz szkolnictwo powinno przestać skupiać się jedynie na przygotowaniu do konkretnych zawodów, a zacząć rozwijać kompetencje, które są odporne na automatyzację.

2. Kompetencje ludzkie, których AI nie zastąpi

Pew zauważa, iż edukacja przyszłości powinna rozwijać umiejętności, których AI raczej nie skopiuje – kreatywność, myślenie abstrakcyjne i systemowe, złożoną komunikację, inteligencję społeczną i emocjonalną, zdolność do współpracy i działania w różnorodnych środowiskach eloncdn.blob.core.windows.netPew Research Center. Eksperci wskazują także na:

• krytyczne myślenie,
• rozwój przywództwa,
• projektowe podejście (design thinking),
• rozwiązywanie konfliktów oraz motywowanie i mobilizowanie ludzi eloncdn.blob.core.windows.net.

3. Nauka AI jako najważniejszy element programu edukacyjnego

Odsetek rodziców wspierających naukę odpowiedzialnego wykorzystywania AI w szkołach rośnie – w tej chwili wynosi około 65 % Empik. Daniel Susskind zaleca, by około jedna trzecia czasu szkolnego była poświęcona na naukę efektywnego i etycznego użycia AI, zrozumienia jego ograniczeń i ryzyk Apple+1.

Uczniowie z kolei dostrzegają AI jako cenny zasób: aż 62 % uważa, iż odpowiedzialne korzystanie z AI to kluczowa umiejętność na przyszłość newsweek.com. I choć tylko 26 % nastolatków używało ChatGPT do pracy domowej w 2024 r. (wzrost z 13 % w 2023) Parents, zaufanie do AI jako narzędzia do:

• poszukiwania informacji (54 % uczniów uznaje to za akceptowalne),
• rozwiązywania problemów matematycznych (29 %),
• pisania esejów (tylko 18 %) — jest ograniczone Parents.

4. Pułapka edukacji wspomaganej przez AI

Najnowszy model akademicki ostrzega, iż nadmierna ulga w nauce dzięki AI może zubożyć kompetencje „niepoznawcze”*, jak wytrwałość, które rozwijają się dopiero przez intelektualne wyzwania. To ryzyko wzrasta, gdy edukacja nie reaguje na sygnały rynku pracy arxiv.org+2Empik+2.

*Kompetencje niepoznawcze (znane też jako umiejętności miękkie lub kompetencje społeczne) to zestaw umiejętności, które nie dotyczą bezpośrednio wiedzy czy zdolności umysłowych (np. uczenia się, zapamiętywania), a raczej sposób, w jaki radzimy sobie w życiu społecznym i zawodowym. Obejmują one takie cechy jak komunikacja, empatia, odporność psychiczna, kreatywność czy umiejętność pracy w grupie, które są najważniejsze dla efektywnego funkcjonowania i budowania relacji.

5. Koncepcja „Perennials” — edukacja bez granic wiekowych

Mauro Guillén w książce Perennialsi. Megatrendy tworzące społeczeństwo postpokoleniowe postuluje odejście od sekwencyjnego modelu życia (dzieciństwo → edukacja → praca → emerytura) na rzecz ciągłego rozwoju. W długo żyjącym społeczeństwie edukacja musi być dostępna w każdej fazie życia, wspierać inkluzję międzypokoleniową i adaptację do dynamicznych zmian youtube.com+7bcghendersoninstitute.com+7Apple+7.

Rekomendacje edukacyjne – co warto uczyć, a co przestać?

Co warto rozwijać w edukacji dzieci:

1. Kompetencje „miękkie”: kreatywność, komunikacja, empatia, kooperacja i inteligencja emocjonalna.
2. Myślenie krytyczne i abstrakcyjne — zdolność do refleksji i analizy.
3. Digitalna i AI‑literacja: zrozumienie, jak działa AI, jakie ma ograniczenia, jakie niesie skutki społeczne i etyczne.
4. Samodzielność w uczeniu się: samokształcenie i adaptacyjność — wspierane przez elastyczne modele edukacji, także online, z alternatywnymi certyfikatami eloncdn.blob.core.windows.net.
5. Wytrwałość i umiejętności „niepoznawcze” – – konieczne do radzenia sobie z trudnościami — tam, gdzie AI może osłabić ich rozwój, trzeba je wzmacniać arxiv.org.

Czego warto unikać:

• Nadmiernego polegania na AI do automatycznego rozwiązywania zadań — np. pisania esejów czy gotowe rozwiązania zadań.
• Eliminowania intelektualnych wyzwań — gdy uczeń nie walczy z problemem, nie rozwija wytrwałości.
• Staromodnych modeli edukacji, które kończą się wraz z wiekiem; edukacja musi być elastyczna i ciągła.

Zakończenie

Świat, w którym zanika wiele zawodów przez AI, a granice pokoleniowe się zacierają, wymaga przejścia od tradycyjnego, zamkniętego modelu edukacji do modelu otwartej, wielofazowej, opartej na kompetencjach ludzkich i świadomym wykorzystaniu technologii. Twoja strona, skupiona na edukacji dzieci, może skutecznie promować:

• rozwój umiejętności społeczno-emocjonalnych,
• krytyczne myślenie,
• adaptację do technologii,
• edukację przez całe życie — czyli kompetencje najważniejsze w erze AI.