Wyniki badania ARIC wskazują, iż znaczna część przypadków demencji po 80. roku życia może być potencjalnie modyfikowalna poprzez optymalizację kontroli czynników ryzyka naczyniowego w wieku średnim i starszym.
Związek pomiędzy czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego a występowaniem demencji jest coraz lepiej udokumentowany, jednak znaczenie wieku, w jakim te czynniki występują, pozostaje przedmiotem badań.
W opublikowanym niedawno na łamach „JAMA Neurology” badaniu prospektywnym dokonano analizy danych z długoterminowego projektu ARIC (Atherosclerosis Risk in Communities), którego celem była ocena wpływu wybranych czynników naczyniowych na ryzyko demencji w zależności od wieku ich występowania.
Badanie miało charakter kohortowy i objęło 33-letni okres obserwacji – od 1987 do 2020 roku. Analizę danych prowadzono od sierpnia 2023 do grudnia 2024 roku. Skupiono się na trzech modyfikowalnych czynnikach ryzyka naczyniowego: nadciśnieniu tętniczym, cukrzycy oraz aktualnym paleniu tytoniu.
Do analizy włączono trzy grupy wiekowe, w zależności od momentu pomiaru czynników ryzyka: 7731 uczestników w wieku 45–54 lata (odnotowano 801 przypadków demencji do 80. r.ż.), 12 274 uczestników w wieku 55–64 lata (995 przypadków demencji), 6787 uczestników w wieku 65–74 lata (422 przypadki demencji).
Odsetek przypadków demencji w wieku 80 lat, który można przypisać co najmniej jednemu z wymienionych czynników naczyniowych, wzrastał wraz z wiekiem: 21,8% (95% CI: 14,3–29,3%) w grupie 45–54 lata, 26,4% (95% CI: 19,1–33,6%) w grupie 55–64 lata, 44,0% (95% CI: 30,9–57,2%) w grupie 65–74 lata.
W analizach podgrupowych wykazano, iż odsetek przypadków demencji przypisywanych czynnikom ryzyka był wyższy: u osób niebędących nosicielami allelu APOE ε4 (33,3–61,4%), wśród uczestników rasy czarnej (25,5–52,9%), oraz wśród kobiet w wieku ≥55 lat (29,2–51,3%). Jednocześnie tylko 2–8% wszystkich przypadków demencji po 80. r.ż. można było przypisać badanym czynnikom w całej populacji, co wskazuje na złożoność etiologii tego zespołu chorobowego.
Wyniki badania ARIC wskazują, iż znaczna część przypadków demencji po 80. roku życia może być potencjalnie modyfikowalna poprzez optymalizację kontroli czynników ryzyka naczyniowego w wieku średnim i starszym. Choć rola komponentu genetycznego (np. obecność allelu APOE ε4) oraz czynniki społeczno-demograficzne są niewątpliwie istotne, dane sugerują, że interwencje na poziomie zdrowia publicznego – zwłaszcza w zakresie kontroli ciśnienia tętniczego, leczenia cukrzycy i zaprzestania palenia tytoniu – mogą przyczynić się do zmniejszenia obciążenia demencją w starzejącej się populacji.
Potwierdzenie przyczynowo-skutkowego charakteru zaobserwowanych związków wymaga dalszych badań, jednak dostępne dane wzmacniają potrzebę wczesnego podejmowania działań prewencyjnych. Utrzymywanie prawidłowego zdrowia naczyniowego w całym cyklu życia – od wieku średniego – może być istotnym elementem strategii zmniejszania ryzyka rozwoju otępienia w późniejszym wieku.
