Jak prowadzić TUS w grupie mieszanej?

Neurotypowe i neuroróżnorodne dzieci razem — praktyczny przewodnik dla nauczycieli i terapeutów

W wielu szkołach i placówkach TUS (Trening Umiejętności Społecznych) prowadzi się dziś w grupach, w których są dzieci neurotypowe oraz neuroróżnorodne — w spektrum autyzmu, z ADHD, z trudnościami emocjonalnymi czy językowymi.
To może być ogromnym potencjałem, ale również wyzwaniem.

Bo każde z tych dzieci ma inny sposób odbierania świata, a więc:

• inaczej komunikuje potrzeby,
• inaczej rozpoznaje emocje,
• inaczej reaguje na bodźce,
• inaczej wchodzi w relacje.

Jeżeli grupa jest prowadzona bez świadomości tych różnic — może pojawić się chaos, rywalizacja, wycofywanie lub frustracja.

Ale jeżeli prowadzący rozumie dynamikę neurotypowo–neuroróżnorodną, TUS staje się miejscem:

• bezpiecznego kontaktu,
• wzajemnego uczenia się,
• budowania elastyczności i empatii,
• rozumienia siebie i drugiego człowieka.

Grupa mieszana nie jest przeszkodą.
Grupa mieszana jest szansą.
Warunkiem jest odpowiednie prowadzenie.

👉 Przeczytaj:

🌱 Różne mózgi — różne sposoby doświadczania świata

Poniżej proste, nie-medykalizujące porównanie:

To nie trudności. To różnice w działaniu układu nerwowego.

🧩 Dlaczego dzieci w spektrum potrzebują przewidywalności?

Bo przewidywalność to:

• mniej bodźców do interpretowania,
• mniej niewiadomych,
• mniej stresu.

Dlatego TUS w grupie mieszanej wymaga stałej struktury:

🔹 Struktura zajęć (szablon stały):

1. Powitanie + rytuał regulacyjny (3 min)
2. Przypomnienie zasad (1 min)
3. Ćwiczenie tematyczne (10–12 min)
4. Ćwiczenie w parze lub małej grupie (8–10 min)
5. Podsumowanie + „Co zabieram?” (3 min)

Stały rytm obniża napięcie → otwiera przestrzeń na współpracę.

🚫 Najczęstsze błędy prowadzących TUS (i jak je naprawić)

👉 Przeczytaj:

🎭 3 Scenariusze ćwiczeń TUS (NOWE, praktyczne)

Ćwiczenie 1: „Emocja w ruchu”

Cel: rozpoznawanie emocji bez presji słów

Instrukcja:

1. Prowadzący wybiera słowo: radość, napięcie, złość, spokój.
2. Dzieci pokazują emocję ruchem (bez mówienia).
3. Następnie każde dziecko mówi jedno słowo, które pasuje do ruchu.

Dlaczego to działa?
Najpierw ciało, potem język → zgodne z neuropsychologią.

Ćwiczenie 2: „Moja granica – twój wybór”

Cel: uczenie proszenia, odmowy i negocjowania.

Instrukcja:

1. Dwoje dzieci stoi naprzeciw siebie.
2. Jedno mówi: „Potrzebuję… (np. miejsca / ciszy / przerwy)”
3. Drugie odpowiada:
   • „OK” lub
   • proponuje zamianę („Za minutę”, „Zróbmy to inaczej”)

Uczymy:

• komunikacji bez konfliktu
• poszanowania różnic

Ćwiczenie 3: „Dokończ historię w moim tempie”

Cel: rozwijanie naprzemienności i empatii.

Instrukcja:

1. Prowadzący zaczyna: „Pewnego dnia w szkole…”
2. Każde dziecko dopowiada 1 zdanie, ale grupa czeka na tempo mówiącego.
3. Nie oceniamy treści → istotny jest rytm relacji.

Efekt:

• zwalniamy presję
• wzmacniamy uważność na drugiego człowieka

📝 Checklista obserwacyjna (dla prowadzącego)

Zaznacz po zajęciach:

• ☐ dziecko potrafi zaczekać 2–5 sekund na reakcję partnera
• ☐ użyło ruchu/gestu do wyrażenia emocji
• ☐ zareagowało na sygnał „stop” lub „pauza”
• ☐ potrafiło poprosić o przerwę
• ☐ podjęło współpracę w parze / grupie

To jest realny postęp, a nie „czy powiedziało poprawnie ładne zdanie”.

👉 Przeczytaj również:

❓ FAQ – Najczęściej zadawane pytania o TUS w grupie mieszanej

Czy dzieci neurotypowe i neuroróżnorodne mogą dobrze pracować razem na TUS?

Tak — pod warunkiem, iż zajęcia mają strukturę, jasne zasady i przewidywalny rytm.
Grupa mieszana działa świetnie, jeżeli prowadzący nie porównuje dzieci, ale pozwala im działać w swoim tempie.

Co zrobić, gdy jedno dziecko dominuje, a inne się wycofuje?

To sygnał, iż grupa potrzebuje regulatora napięcia — czyli dorosłego, który:

• spowalnia tempo,
• dzieli zadania na krótsze kroki,
• daje przestrzeń do pauzy lub przerwy sensorycznej.

Nie wyrównujemy „na siłę”. Tworzymy równowagę przez prowadzenie.

Jak zachęcić dzieci, które nie chcą mówić podczas zajęć?

Nie zachęcamy słowami, zachęcamy doświadczeniem:

Zamiast:

„Powiedz, co czujesz.”
Użyj:
„Pokaż, jak ta emocja porusza się w ciele.”

Ruch → reguluje → otwiera → dopiero potem pojawia się słowo.

Czy TUS powinien skupiać się na rozmowie o emocjach?

Nie zawsze.
Dla wielu dzieci rozmowa jest za trudna na start.

Dlatego zaczynamy od:

• doświadczenia (ruch, gest, rytm),
• obserwacji,
• modelowania zachowania,
• wspólnego działania.

Dopiero później nazywanie.

Jak oceniać postępy bez testów i presji?

Najlepiej dzięki obserwacji funkcjonalnej, np.:

• Czy dziecko potrafi zaczekać chwilę na swoją kolej?
• Czy sygnalizuje przerwę, zamiast wybuchać?
• Czy potrafi wejść w parę lub małą grupę?

Małe kroki = realny postęp.

📌 Powiązane artykuły

• Jak rozwijać empatię i zrozumienie u dzieci neurotypowych wobec rówieśników z ASD?
• Jak powiedzieć to spokojnie – scenariusz zajęć TUS dla młodzieży ze spektrum autyzmu
• Jakie terapie są najskuteczniejsze dla dzieci z ASD i zespołem Aspergera?
• Gotowość społeczno-emocjonalna u dziecka ze spektrum autyzmu – jak ją rozwijać?

🌿 Podsumowanie

• Grupa mieszana w TUS to szansa na uczenie różnorodności.
• Kluczem jest bezpieczeństwo, przewidywalność i tempo.
• Zamiast „mów” → pokaż.
• Zamiast „musisz się dopasować” → spotkajmy się w połowie drogi.

TUS działa wtedy, gdy dzieci czują się widziane.

📌 Subskrybuj

💡 Chcesz więcej scenariuszy dla uczniów ze spektrum autyzmu?
👉 Zajrzyj do eBooków, Pakietów lekcyjnych, scenariuszy zajęć rewalidacyjnych, terapeutycznych, Arkuszy i innych narzędzi na autyzmwszkole.com

🧩 Subskrypcja 6 zł / Premium 10 zł – wspierasz rozwój strony i otrzymujesz nowe materiały co tydzień!

👉 Przeczytaj również: