Jak poprawić opiekę nad pacjentami z niewydolnością serca

Cały ciężar rozpoznania i opieki nad chorymi z niewydolnością serca spada na szpitale. Liczne hospitalizacje to zdecydowanie wyższe koszty opieki w porównaniu z modelem, w którym niewydolność serca jest leczona w większym stopniu ambulatoryjnie. Dlatego – jak wskazują eksperci – konieczne są zmiany organizacyjne.

„Niewydolność serca w Polsce 2014-2021” – to raport przygotowany przez ekspertów Asocjacji Niewydolności Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego i analityków Ministerstwa Zdrowia. Opracowanie jest kontynuacją oceny sytuacji pacjentów z niewydolnością serca w Polsce z poprzednich lat, prowadzoną na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. Niewydolność serca (NS) dotyczy w Polsce szacunkowo ok. 1 mln osób. Roczna liczba zgonów z jej powodu przekracza w tej chwili w naszym kraju 140 tys. Jest to najczęstsza przyczyna zgonów wśród chorób układu krążenia. Choroba charakteryzuje się znacznym obniżeniem jakości życia. Przeważnie istnieje ona w powiązaniu z innymi jednostkami chorobowymi. Polski pacjent z NS najczęściej jest osobą starszą, średnio w wieku 75 lat – zaledwie 9 proc. stanowią osoby poniżej 60. roku życia.

Hospitalizacje w niewydolności serca zwykle świadczą o progresji choroby, można powiedzieć, iż są wykładnikiem jej zaawansowania. Polska jest krajem o bardzo wysokim wskaźniku hospitalizacji. “W przypadku chorych co najmniej dwukrotnie w ciągu roku hospitalizowanych z powodu niewydolności serca lub raz hospitalizowanych możliwie jak najszybciej oczekiwane 5-letnie przeżycie wynosi co najwyżej 33 proc. Natomiast od momentu wystąpienia drugiej hospitalizacji możliwie jak najszybciej 5-letnie przeżycie pozostało niższe i wynosi zaledwie 25 proc. – zauważyła podczas konferencji prezentującej raport prof. Małgorzata Lelonek, kierownik Zakładu Kardiologii Nieinwazyjnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, przewodnicząca Asocjacji Niewydolności Serca PTK.

Liczne hospitalizacje oznaczają zdecydowanie wyższe koszty opieki w porównaniu z modelem, w którym niewydolność serca jest leczona w większym stopniu ambulatoryjnie. W 2019 r. łączny koszt leczenia niewydolności serca wyniósł ponad 1,6 mld zł. Jak wynika z analizowanych w raporcie ANS i PTK danych, w ciągu zaledwie pięciu lat koszt leczenia szpitalnego tego schorzenia w roku kalendarzowym wzrósł o 116 proc.
W latach 2014-2019 rozpoznanie NS głównie odbywało się w warunkach szpitalnych. Coraz mniej chorych otrzymuje rozpoznanie w ramach POZ – odnotowano spadek z 44 proc. w 2014 do 29 proc. w roku 2019, a w ramach AOS jedynie 12-15 proc. “Mamy zatem sytuację, iż cały ciężar rozpoznania i leczenia niewydolności serca odbywa się w warunkach szpitalnych. Zatem potrzebne są modele opieki, zwłaszcza dla tych chorych, którzy stanowią największe obciążenie dla systemu, czyli trafiających na ponowne hospitalizacje. W związku z tym proponujemy stworzenie standardów dla ścieżek diagnostyczno-terapeutycznych, koordynację i zintegrowany model opieki dla tej grupy chorych. Konieczne jest także zapewnienie dostępu do innowacyjnych terapii – zarówno farmakologicznych jak i pozafarmakologicznych, rozwiązań telemedycznych, rehabilitacyjnych, o udokumentowanym bardzo korzystnym wpływie na rokowanie pacjenta z niewydolnością serca” – mówiła prof. Lelonek.

Rekomendacje ekspertów

Na podstawie wniosków z nowego raportu eksperci zdefiniowali najważniejsze cele w obszarze niewydolności serca: poprawę efektów zdrowotnych związanych z przeżywalnością, redukcję ryzyka hospitalizacji z powodu niewydolności serca oraz poprawę jakości życia pacjentów.
W najnowszym opracowaniu eksperci Asocjacji Niewydolności Serca PTK wskazują, iż niezbędny jest model opieki koordynowanej, przeznaczony dla chorych z zaawansowaną niewydolności serca, po wypisie ze szpitala z powodu zaostrzenia choroby. Chory z zaawansowaną niewydolnością serca nie może być traktowany tak, jak pozostali pacjenci z tą chorobą. Model uwzględnia kompleksowość opieki, łącząc elementy opieki ambulatoryjnej, farmakoterapii, leczenia inwazyjnego oraz rehabilitacji. Proponowany model ma zapewniać skoordynowaną wielodyscyplinarną i ciągłą opiekę, uwzględniającą zaangażowanie samego pacjenta w leczenie oraz umożliwiającą uzyskanie adekwatnych świadczeń we adekwatnym czasie. Eksperci precyzują: adekwatna terapia to terapia efektywna i bezpieczna.

W odniesieniu do najnowszych wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w obszarze kardiologii eksperci Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego wymienili technologie, których status refundacyjny w Polsce/dostępność powinny zostać możliwie jak najszybciej zoptymalizowane: flozyny, ARNI, werycyguat, stymulacja bezelektrodowa, kamizelka defibrylująca, LVAD, system leczenia niedomykalności zastawki mitralnej, przeszczepienie serca. W wybranych technologiach w tej chwili prowadzony jest proces administracyjny nakierowany na objęcie refundacją poszczególnych rozwiązań lub procedurą świadczeń gwarantowanych.

“Dane zawarte w raporcie pozwalają bardzo precyzyjnie prześledzić ścieżkę pacjenta z niewydolnością serca w polskim systemie opieki zdrowotnej. A z punktu widzenia zdrowia publicznego mówimy o bardzo dużej populacji. 1 mln chorych, to już problem o charakterze populacyjnym, który stanowi wyzwanie organizacyjne dla systemu ochrony zdrowia, ale jest również istotnym ciężarem finansowym” – oceniła dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego, dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, recenzentka raportu. Podkreśliła również, iż ponieważ niewydolność serca charakteryzuje się bardzo wysokim wzrastającym wskaźnikiem śmiertelności, te dane powinny mobilizować do szybkiego działania – „Gdy mówimy o wskaźniku, który powinien być jednym z kluczowych dla definiowania priorytetów w polityce zdrowotnej to zawsze takowym wskaźnikiem jest śmiertelność. Czyli państwo powinno podjąć natychmiastowe działania, które pozwolą ograniczyć śmiertelność tam ,gdzie współczesna medycyna daje narzędzia i tworzy okoliczności do tego, żeby sobie z tym parametrem poradzić”.

Raport „Niewydolność serca w Polsce 2014-2021” jest dostępny pod adresem: https://www.niewydolnosc-serca.pl/doc/ANS_raport_01.09_.pdf.