💬 Jak mówić o swoich potrzebach? – Asertywność i samoregulacja dla młodzieży z ASD

🌿 Wprowadzenie

Każdy z nas ma potrzeby – chcemy, żeby inni nas rozumieli, szanowali nasze granice i słuchali, gdy coś jest dla nas ważne.
Dla młodzieży ze spektrum autyzmu mówienie o swoich potrzebach bywa jednak trudne.
Nie dlatego, iż ich nie znają – ale dlatego, iż często boją się reakcji otoczenia, konfliktu lub niezrozumienia.

Asertywność nie oznacza bycia głośnym ani dominującym.
To umiejętność mówienia o sobie w sposób spokojny, konkretny i bez lęku.

🧠 Co to znaczy być asertywnym?

Asertywność to zdolność do wyrażania swoich myśli, emocji i potrzeb z poszanowaniem siebie i innych.

Nie chodzi o to, żeby zawsze mieć rację, ale żeby móc powiedzieć:

„Tego potrzebuję.”
„Nie czuję się z tym dobrze.”
„Proszę, zróbmy to inaczej.”

🔎 Dlaczego to takie trudne w ASD?

Młodzież ze spektrum autyzmu często:

• ma większą wrażliwość emocjonalną,
• nie zawsze rozpoznaje sygnały społeczne (np. ton głosu, mimikę),
• obawia się konfliktu lub odrzucenia,
• unika rozmów, by nie popełnić błędu lub nie urazić innych.

Dlatego nauka komunikowania potrzeb wymaga czasu, ćwiczeń i wsparcia – najlepiej w bezpiecznym środowisku: w szkole, w grupie TUS lub w relacji z terapeutą.

👉 Przeczytaj:

💬 5 kroków, które pomagają mówić o swoich potrzebach

1️⃣ Zauważ, co czujesz i czego potrzebujesz

To pierwszy krok samoregulacji. Zanim coś powiesz – zatrzymaj się.
Zadaj sobie pytania:

• „Czy jestem zmęczony?”
• „Czy potrzebuję przerwy?”
• „Czy coś mnie złości lub przytłacza?”

Świadomość emocji = mniejszy chaos w głowie.

2️⃣ Powiedz jasno i prosto – unikaj domyślania się

Nie każdy wie, co masz na myśli, dopóki tego nie powiesz.
Przykłady komunikatów:

• „Potrzebuję kilku minut ciszy.”
• „Nie lubię, gdy ktoś mnie dotyka bez zapytania.”
• „Chciałbym pracować sam.”

To nie narzekanie – to jasne wyrażenie granicy.

3️⃣ Mów spokojnie, ale stanowczo

Asertywność to równowaga między spokojem a pewnością siebie.
Pomaga, gdy używasz „komunikatów JA”:

„Czuję się źle, gdy ktoś przerywa mi w połowie zdania.”
„Potrzebuję, żebyś mówił do mnie wolniej.”

To forma, która nie atakuje drugiej osoby, a jednocześnie pokazuje Twoją perspektywę.

4️⃣ Oddychaj i zatrzymaj się, gdy czujesz napięcie (Self-Reg)

Kiedy czujesz, iż zaraz wybuchniesz lub zamilkniesz – spróbuj krótkiego ćwiczenia:

Wdech 4 sekundy → Pauza 2 → Wydech 6 sekund.

To sposób na uspokojenie układu nerwowego. Dopiero wtedy mów.

5️⃣ Ucz się poprzez małe próby / sytuacje

Nie musisz od razu mówić o trudnych sprawach.
Zacznij od prostych:

• „Nie chcę dziś grać.”
• „Chciałbym inną ławkę.”
• „Proszę, powiedz to jeszcze raz.”

Każda taka sytuacja to ćwiczenie odwagi i jasnej komunikacji.

👉 Przeczytaj:

🧩 Ćwiczenie: Moje granice i potrzeby

Poproś uczniów, by dokończyli zdania (na kartce lub w rozmowie):

1. „Lubię, gdy…”
2. „Nie lubię, gdy…”
3. „Czuję się spokojnie, gdy…”
4. „Denerwuję się, gdy…”
5. „Chciałbym, żeby inni…”

👉 To ćwiczenie możesz wykorzystać na zajęciach TUS, rewalidacyjnych lub podczas godziny wychowawczej.
Pozwala młodzieży uświadomić sobie swoje potrzeby i mówić o nich w bezpieczny sposób.

💡 Dla nauczyciela lub terapeuty:

• reaguj z uważnością, nie z oceną („Rozumiem, iż to dla Ciebie trudne.”),
• wzmacniaj, gdy uczeń potrafi powiedzieć o sobie,
• nigdy nie karz za komunikację — choćby jeżeli jest niezgrabna.

Każdy komunikat to krok do większej samoświadomości i samoregulacji.

🌱 Zakończenie: Asertywność to nie bunt, to dojrzałość

Mówienie o swoich potrzebach nie jest egoizmem.
To sposób, by żyć w zgodzie ze sobą i z innymi, bez tłumienia emocji i napięć.
Z czasem komunikowanie granic staje się naturalne — jak oddychanie.

✅ Dołącz do nas i zyskaj więcej!

📌 Subskrypcja 6 zł – dostęp do wybranych materiałów, artykułów i inspiracji dla nauczycieli,terapeutów i rodziców.
🌟 Subskrypcja PREMIUM 10 zł – pełny dostęp do nowych materiałów, scenariuszy, narzędzi w tym arkuszy pracy i innych tematów zebranych w górnych zakładkach tematycznych.

📚 Czytaj eBooki, pobieraj Pakiety lekcyjne i korzystaj z gotowych scenariuszy zajęć i terapii, które oszczędzają Twój czas i wspierają rozwój uczniów.

👉 Czytaj aktualne, codzienne, wolne artykuły na autyzmwszkole.com i buduj swoją bazę materiałów krok po kroku!

👉 Przeczytaj: