Premenopauza – co to jest i kiedy występuje? W jakim wieku pojawiają się pierwsze objawy?
Premenopauza to – obok menopauzy i postmenopauzy – jeden z 3 etapów wyznaczających proces klimakterium. Okres premenopauzalny rozpoczyna się zwykle około 40. roku życia (dla samej menopauzy średnia wieku w Polsce wynosi około 50-51 lat). To właśnie w tym czasie można już zauważyć pierwsze zmiany hormonalne w organizmie kobiety, a co za tym idzie także typowe objawy1. Następuje proces stopniowego zahamowywania czynności hormonalnej jajników oraz redukcji pęcherzyków jajnikowych, co w późniejszym czasie skutkuje zaburzeniami miesiączkowania aż do całkowitego ustania menstruacji, czyli menopauzy2.
Premenopauza – objawy
Hormony mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, więc kiedy ich wydzielanie zostaje w jakiś sposób zaburzone i zmienione, niesie to ze sobą szerokie konsekwencje. Po 40. roku życia mogą pojawić się już pierwsze objawy premenopauzy. Należą do nich:
- zahamowanie dojrzewania pęcherzyków Graafa,
- zahamowanie owulacji,
- osłabienie czynności ciałka żółtego i jego niewydolność, co skutkuje spadkiem produkcji progesteronu,
- pojawiająca się wtórna niewydolność jajników3,
- spadek produkcji estrogenów i inhibin (hormonów białkowych wytwarzanych w jajnikach),
- wzrost FSH (hormonu folikulotropowego produkowanego w przednim płacie przysadki mózgowej i wpływającego na układ rozrodczy) – głównej oznaki menopauzy,
- spadek produkcji androgenów,
- zaburzenia cyklu miesiączkowego różnego typu (skrócenie, wydłużenie, zmiany w obfitości krwawień),
- objawy naczynioruchowe związane z termoregulacją (uderzenia gorąca, nocne poty),
- bóle głowy,
- bezsenność,
- dolegliwości związane z układem płciowo-moczowym, np. nawracające infekcje, suchość pochwy, nietrzymanie moczu,
- zaburzenia libido,
- zmiany nastroju,
- nerwowość, rozdrażnienie,
- apatia,
- gorsze radzenie sobie ze stresem,
- zmęczenie,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- depresja,
- wypadanie włosów,
- pogorszenie się kondycji skóry, pojawienie się zmarszczek,
- obniżenie aktywności gruczołów potowych i łojowych,
- bóle kostno-stawowe,
- osteopenia,
- osteoporoza,
- zaburzenia metaboliczne,
- przyrost lub wahania masy ciała,
- większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów4.
Premenopauza a plamienia i miesiączka
Zmiany zachodzące w cyklu miesięcznym są jednym z najbardziej charakterystycznych objawów zwiastujących wejście w okres premenopauzalny. Rozchwiana gospodarka hormonalna może skutkować pojawieniem się plamień międzymiesiączkowych, które są związane z niedoborem progesteronu lub brakiem owulacji. Ponadto krwawienia mogą wyglądać inaczej niż do tej pory. Typowymi zmianami będą:
- nieregularność cyklu miesiączkowego – miesiączka może pojawiać się zarówno wcześniej, jak i być opóźniona,
- intensywność – krwawienie może być bardziej skąpe lub obfite,
- wydłużenie lub skrócenie miesiączki,
- cykle bezowulacyjne z plamieniami.
Normą będą w tym okresie sporadyczne, niewielkie plamienia, które nie powodują dyskomfortu oraz współwystępują z innymi typowymi objawami premenopauzy, np. uderzeniami gorąca, zaburzeniami snu, wahaniami nastroju itd. Wszelkie zmiany w cyklu miesięcznym warto jednak skonsultować z ginekologiem, który może zalecić dalsze badania lub zaproponować wsparcie w okresie premenopauzy. Należy też zgłosić się do lekarza, jeżeli plamienia są bardzo obfite, występują po stosunku, są ciągłe lub nasilają się, towarzyszy im ból, osłabienie, zawroty głowy.
Zdrowie w okresie premenopauzy – profilaktyka i badania
W okresie premenopauzalnym jednym z elementów dbania o siebie powinny być badania. Warto wybrać się do ginekologa, by skonsultować ewentualne zmiany hormonalne i objawy premenopauzy oraz ocenić ryzyko chorób. Kobiety po 40. roku życia powinny otrzymać skierowanie na badania przesiewowe w kierunku nowotworów takich jak rak szyjki macicy, sutka, jelita grubego, a także osteoporozy, chorób serca, tarczycy, cukrzycy i chorób psychicznych. Należy też wykonać cytologię, badanie ginekologiczne, badanie ultrasonograficzne narządów płciowych, mammografię (przed 50. rokiem życia zaleca się ją robić co 2 lata). Oprócz tego mogą okazać się przydatne badania krwi: morfologia, poziom cholesterolu, glukozy, trójglicerydów oraz próby wątrobowe.
Jak dbać o siebie w okresie premenopauzy? Wsparcie przy dokuczliwych objawach
W okresie premenopauzalnym mogą już pojawić się objawy charakterystyczne dla menopauzy, które znacznie wpływają na komfort, a często też na jakość życia. Przedłużający się stan zmęczenia i osłabienia utrudnia codzienne obowiązki i nie pozwala w pełni cieszyć się dotychczasowymi aktywnościami. Mogą pojawić się też zmiany w wyglądzie, rzutujące na samoocenę: suchość i pogorszenie elastyczności skóry, przyrost wagi, wypadanie włosów. Do tego dochodzą wahania nastroju, a regenerację i relaks utrudniają zaburzenia snu i uciążliwe uderzenia gorąca i nocne poty.
Na wszystkie te objawy dostępny jest lek oparty na naturalnym, przebadanym składniku. Remifemin® zawiera wyciąg z pluskwicy groniastej – rośliny, która była przedmiotem licznych badań dotyczących łagodzenia objawów menopauzy. Badania kliniczne potwierdziły wysoką skuteczność tego preparatu. Może on stanowić istotny element dbania o siebie w okresie premenopauzy.
Dieta i aktywność fizyczna w okresie premenopauzy
W okresie premenopauzalnym kobieta powinna w szczególności zadbać o swoje zdrowie, wprowadzając odpowiednią dietę i aktywność fizyczną oraz rezygnując z używek i nałogów (picia alkoholu, palenia papierosów). Badania wskazują nawet, iż jest to ostatni dzwonek na zmianę nawyków na zdrowsze5. Najbardziej zalecana jest dieta śródziemnomorska ze zdrowymi źródłami białka, tłuszczów, warzywami i owocami, produktami pełnoziarnistymi. W diecie warto uwzględnić też produkty z fitoestrogenami, np. soję, tofu, tempeh, siemię lniane, sezam, ciecierzycę oraz kwasami Omega-3, np. tłuste ryby morskie, owoce morza, siemię lniane, orzechy włoskie, olej rzepakowy. Należy też zwrócić uwagę na podaż witamin i składników mineralnych: witamin A, B6, C, D, E, kwasu foliowego, wapnia, magnezu oraz beta-karotenu.6
Ogromne znaczenie dla zdrowia, lepszej kondycji i samopoczucia będzie też miała aktywność fizyczna. Siedzący tryb życia zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych. Wprowadzenie treningów cardio i siłowych będzie wspierać utrzymanie pełnej sprawności fizycznej i zapobiegnie zanikowi mięśni. Ponadto badania wykazały, iż kobiety, które uprawiają sport 3 razy w tygodniu lepiej znoszą okres menopauzy7. Najlepiej więc znaleźć swój własny sposób na codzienny ruch, czyli poszukać takiej aktywności, która będzie sprawiać przyjemność. Mogą to być spacery, jazda na rowerze, pływanie, taniec, zajęcia grupowe w klubach fitness. Aktywny tryb życia spowoduje, iż o wiele chętniej sięgać będziemy po inne sposoby dbania o zdrowie, kondycję i sylwetkę.
Jak radzić sobie z premenopauzą? Wsparcie psychiczne i relaks
Uprawianie ulubionej aktywności fizycznej to sposób na zmniejszenie stresu, który w okresie premenopauzalnym o wiele trudniej jest znieść. Może pojawić się uczucie przemęczenia, apatii, które doprowadzi do zniechęcenia i unikania ruchu lub oddawania się dotychczasowemu hobby. W takich sytuacjach może pomóc nie tylko sport i spacery, ale też różnego rodzaju techniki relaksacyjne polecane w okresie okołomenopauzalnym. Dobrze sprawdzą się ćwiczenia oddechowe, medytacja, mindfullness czy łagodne formy ruchu takie jak joga i stretching. warto zadbać o jakościowy czas dla siebie wypełniony dbaniem o relacje, ciało i umysł czy rozwój.
Lepiej unikać przesiadywania przed ekranem czy scrollowania, a wybrać hobby, relaks lub po prostu sen. To od niego będzie zależało nie tylko samopoczucie, ale też zdrowie. Objawem premenopauzy może być jednak bezsenność. W takim wypadku można spróbować medytacji, technik relaksacji, np. Jacobsona oraz wprowadzić wieczorne rytuały wyciszające (np. aromaterapia, czas z książką, automasaż, herbata z melisą, kąpiel). Sypialnia powinna być chłodna i dobrze zaciemniona.
Kiedy wkracza się w okres premenopauzalny, szczególnie ważna jest też akceptacja zmian, jakie następują. Warto mieć świadomość, iż to nie zmierzch kobiecości, a nowy etap odkrywania jej dojrzalszej wersji. Istotna więc będzie praca nad samooceną, wsparcie bliskich oraz znalezienie pomysłu na samorealizację. Pomocne mogą być również grupy wsparcia, kręgi kobiet czy czas spędzony z kobietami o takich samych zainteresowaniach oraz doświadczeniach.
Bibliografia:
- Wiśniewska Alicja, Napierała Marek, Pezala Małgorzata, Zukow Walery. The effect of physical activity on psychomotor women menopausal. Pedagogy and Psychology of Sport. 2015;1(1):41-58. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.44541 apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/PPS/article/view/12218, data wejścia 19.08.2025;
- Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak, Tomasz Stetkiewicz, Rola ginekologa w okresie pre- i okołomenopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2007; 2: 63–69, termedia.pl/Journal/-4/pdf-8078-1?filename=rola%20ginekologa.pdf;rola, data wejścia 19.08.2025;
- pacjent.gov.pl/aktualnosc/klimakterium-i-menopauza, data wejścia 19.08.2025;
- diag.pl/pacjent/artykuly/premenopauza-czym-jest-kogo-dotyczy-jak-ja-zdiagnozowac/, data wejścia 19.08.2025.
1 Na podstawie: Wiśniewska Alicja, Napierała Marek, Pezala Małgorzata, Zukow Walery. The effect of physical activity on psychomotor women menopausal. Pedagogy and Psychology of Sport. 2015;1(1):41-58. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.44541 apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/PPS/article/view/12218, data wejścia 19.08.2025.
2 Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak, Tomasz Stetkiewicz, Rola ginekologa w okresie pre- i okołomenopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2007; 2: 63–69, termedia.pl/Journal/-4/pdf-8078-1?filename=rola%20ginekologa.pdf;rola, data wejścia 19.08.2025
3 Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak, Tomasz Stetkiewicz, Rola ginekologa w okresie pre- i okołomenopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2007; 2: 63–69, termedia.pl/Journal/-4/pdf-8078-1?filename=rola%20ginekologa.pdf;rola, data wejścia 19.08.2025.
4 Tamże.
5 Tamże.
6 Tamże.
7 Tamże.
