Jednym z istotnych aspektów antybiotykoterapii jest prawidłowe przyjmowanie leków przez pacjenta. Rolą farmaceuty jest poinformowanie o potencjalnych interakcjach między przyjmowanymi lekami oraz pożywieniem. Poniżej najczęściej występujące interakcje antybiotyków z żywnością.
W przypadku niektórych schorzeń leczenie antybiotykami jest koniecznością. Aby zapobiec ciągle rosnącej oporności bakterii na stosowane antybiotyki, niezwykle istotny jest dobór odpowiedniego leku oraz przyjmowanie go według zaleceń. Niektóre pokarmy mogą dawać istotne dla działania antybiotyku interakcje, co obniża skuteczność leczenia, tym samym zwiększa szanse na nabycie oporności przez bakterie. W związku z tym informacja dla pacjenta, jakich produktów żywnościowych unikać w trakcie leczenia zwiększy jego szanse na pełne wyzdrowienie. Poniżej interakcje z pożywieniem między najczęściej stosowanymi antybiotykami.
Klarytromycyna
Klarytromycyna jest antybiotykiem z grupy makrolidów. Jest wskazana w zakażeniach górnych dróg oddechowych, ucha środkowego, skóry i tkanki podskórnej, kości i zębów, Helicobacter pylori oraz rozsiane zakażenia M. avium, M. intracellulare.
Przeprowadzone badania nie wykazują interakcji z jedzeniem oraz z porą przyjmowania antybiotyku. Spożywanie klarytromycyny po posiłku zwiększa jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym o 25%. Ten wzrost nie powoduje znaczących zmian w działaniu leku, w związku z tym klarytromycynę można przyjmować zarówno na czczo jak i po posiłku.
Fluorochinolony
Mają szerokie spektrum działania bakteriobójczego. Znalazły szczególne zastosowanie w leczeniu bakteryjnych zakażeń płuc i układu moczowo-płciowego. Ze względu na sporą ilość działań niepożądanych, głównie zwiększonym prawdopodobieństwie zapalenia ścięgien zaleca się ostrożne przepisywanie antybiotyków z tej grupy, jednak ostrzeżenia te nie są przestrzegane i antybiotyki z tej grupy często spotkamy na receptach lekarskich.
Cyprofloksacyna i norfloksacyna
Nabiał
Wapń powoduje tworzenie się kompleksu chelatowego z cyprofloksacyną i norfloksacyną, co znacznie zmniejsza ich wchłanianie z przewodu pokarmowego. Co prawda wapń pochodzący z produktów spożywczych wywołuje ten efekt z mniejszym stopniu niż w przypadku spożywania leków zawierających pierwiastek, aczkolwiek przez cały czas powinno się unikać spożywania nabiału jednocześnie z zażywaniem cyprofloksacyny.
Kofeina
Jednoczesne spożywanie kawy razem z cyprofloksacyną może zwiększyć poziom kofeiny w osoczu, co jest szczególnie niebezpieczne w przypadku osób z nadciśnieniem tętniczym. Jest to spowodowane inhibicją enzymu CYP1A2.
Lewofloksacyna
Spożywanie pokarmów łącznie z zażyciem dawki lewofloksacyny powoduje opóźnienie działania leku o godzinę oraz zmniejsza jego maksymalne stężenie we krwi o 25%. W charakterystyce produktu leczniczego nie znajdziemy informacji odnośnie konieczności zachowania odstępu od posiłku, jest to wynikiem tego, iż podane zmiany w stężeniu leku nie wywołują znaczących różnic w efekcie terapeutycznym. Jednak zawsze warto mieć je na uwadze i w miarę możliwości pacjentów zalecić spożywanie lewofloksacyny w odstępie od posiłków.
Tetracykliny
Antybiotyki z tej grupy stosuje się w atypowym zapaleniu płuc, trądziku, zapaleniu miednicy czy zapaleniu jąder. W Polsce najczęściej spotykamy się z doksycykliną.
Nabiał
Wapń zawarty w nabiale zmniejsza wchłanianie tetracyklin. Warto pamiętać o zachowaniu odstępu po spożyciu posiłku bogatego w produkty mleczne.
Ogólne zasady przyjmowania antybiotyków
Zawsze warto wspomnieć pacjentom o uniwersalnych zaleceniach dotyczących przyjmowania leków. Nie zawsze jest to oczywiste dla osób niezwiązanych z zawodem. Tym bardziej należy przypomnieć, że:
- Leki popijamy wodą. Nie kawą, nie sokiem, nie mlekiem, a wodą. Nawet, jeżeli w ulotce nie ma takiej informacji.
- W trakcie terapii, a zwłaszcza zaraz przed lub po zażyciu antybiotyku unikamy spożywania alkoholu.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Źródła:
- Radwan A, Jayyousi R, Shraim N, Zaid AN. Evaluation of food effect on the oral absorption of clarithromycin from immediate release tablet using physiological modelling. Biopharm Drug Dispos. 2019 Apr;40(3-4):121-134. doi: 10.1002/bdd.2176. Epub 2019 Apr 25. PMID: 30891805.
- Cheng KL, Nafziger AN, Peloquin CA, Amsden GW (1998) „Effect of grapefruit juice on clarithromycin pharmacokinetics.” Antimicrob Agents Chemother, 42, p. 927-9
- Postępy Nauk Medycznych 8/2017, s. 434-439, Jacek Borawski, Barbara Łabij-Reduta, Justyna Żółtko, Marcin Kazberuk, Beata Naumnik. Antybiotyki fluorochinolonowe – tradycyjne, niepostrzegane i nowe działania niepożądane
- Radwan A, Zaid AN, Jaradat N, Odeh Y. Food effect: The combined effect of media pH and viscosity on the gastrointestinal absorption of ciprofloxacin tablet. Eur J Pharm Sci. 2017 Apr 1;101:100-106. doi: 10.1016/j.ejps.2017.01.030. Epub 2017 Feb 3. PMID: 28163162.
- M. C. Shutter i H. Akhondi, „Tetracycline”, w StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2022. Dostęp: 3 sierpień 2022. [Online]. Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549905/
