Zastosowanie inozytolu powoduje poprawę jakości oocytów, zmniejszenie dawek gonadotropin stosowanych do stymulacji jajeczkowania, poprawę jakości embrionów oraz większą liczbę ciąż po transferze w przypadku IVF (zapłodnienia in vitro). Co ważne, inozytol jest bardzo bezpieczną substancją i dopiero przy podaniu 16 g na dobę (czyli dawce wielokrotnie przekraczającej dzienną podaż) pojawiają się skutki uboczne.
Inozytol (podobnie jak ksylitol, sorbitol czy mannitol) jest alkoholem cukrowym. Składa się z pierścienia sześciowęglowego z przyłączonymi do niego sześcioma atomami wodoru i sześcioma grupami hydroksylowymi (-OH). Ze względu na możliwość różnego ułożenia grup hydroksylowych względem pierścienia, tworzy aż 9 różnych form, zwanych stereoizomerami:
- mioinozytol (MI),
- scylloinozytol (pozyskiwany z palmy kokosowej, badany pod kątem hamowania rozwoju choroby Alzheimera),
- mukoinozytol,
- neoinozytol,
- alloinozytol,
- epiinozytol,
- cisinozytol,
- D-(+)-chiroinozytol (DCI),
- L-(-)-chiroinozytol.
Chiroinozytol ma niesymetryczną budowę cząsteczki, a co za tym idzie, jest substancją optycznie czynną i występuje w dwóch epimerycznych formach. Natomiast mioinozytol jest optyczne nieczynny i dlatego występuje tylko w jednej formie.
Gdzie występuje mioinozytol?
Powszechnym źródłem mioinozytolu są: owoce cytrusowe (z wyjątkiem cytryn), pszenica (pszenna mąka razowa, kiełki pszenicy), orzechy, nasiona strączkowe (fasola, soczewica), drożdże piwne, mięso i wątróbka. Dziennie dostarczamy z dietą około 1 g inozytolu. Jest on wchłaniany w jelitach i z krwią wędruje do mózgu, komórek mięśniowych, kości i gonad. Dawniej nazywano go witaminą B8, w tej chwili jednak wiadomo, iż jest on syntetyzowany również w organizmie człowieka i w związku z tym nie może być zaliczany do witamin. Dodatkowo w tkankach wrażliwych na insulinę (takich jak: mięśnie, krew, wątroba) mioinozytol może być przekształcany przez enzym zależny od insuliny (epimerazę NAD/NADH) do D-chiroinozytolu, a oba te składniki w naszym ciele występują w formie glikanów (glikopeptydów).
Funkcje mioinozytolu w naszym organizmie
- wchodzi w skład błon komórkowych i lipidów,
- bierze udział w cytogenezie (różnicowaniu komórkowym) i morfogenezie (kształtowaniu
zarodka), - zapewnia prawidłowy wzrost komórki,
- jest prekursorem fosfolipidów odpowiedzialnych za sygnały wewnątrzkomórkowe w oocytach,
- wpływa również na dojrzewanie komórek jajowych,
- przekazuje sygnały zależne od FSH (hormonu folikulotropowego),
- w formie fosfoglikanu bierze udział w dokomórkowym wychwycie glukozy.
D-chiroinozytol jest zaliczany do INS-2 (drugich przekaźników sygnału insulinowego w komórce):
- stymuluje dehydrogenazę pirogronianu,
- aktywuje syntezę glikogenu w mięśniach i tkance tłuszczowej.
Oba te związki działają podobnie do insuliny i obniżają poziom glukozy w surowicy krwi.
Na czym polega insulinooporność?
Insulinooporność jest to obniżona wrażliwość organizmu na insulinę. W jej wyniku powstaje hiperinsulinemia wyrównawcza, która stymuluje produkcję androgenów w komórkach tekalnych (osłonki) jajnika. Nadmiar androgenów powoduje hirsutyzm, łojotok, trądzik, łysienie typu męskiego, spadek poziomu SHBG (globuliny wiążącej hormony płciowe, która bierze udział w transporcie testosteronu i estradiolu we krwi), blokuje rozwój pęcherzyka dominującego w jajnikach, prowadzi do przedwczesnej artezji (zanikania) pęcherzyków jajnikowych. Skutkiem tego nie dochodzi do owulacji lub zmniejsza się ich częstotliwość, co prowadzi do niepłodności.
Kiedy mówimy o niepłodności
Gdy po pół roku (u pacjentów powyżej 35 r.ż.) lub po roku (w przypadku osób młodszych) regularnego współżycia 3-4 razy na tydzień bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych nie udaje się zajść w ciążę, możemy domniemywać niepłodność.
Może być ona spowodowana zarówno czynnikami męskimi jak i żeńskimi. U kobiet natomiast przyczyny można podzielić na:
- jajnikowe:
- dysfunkcje jajników,
- torbiele jajników,
- zaburzenia układu podwzgórze-przysadka w tym PCOS,
- hiperprolaktynemia,
- prolaktynoma;
- jajowodowe:
- niedrożność jajowodów,
- dysfunkcje aparatu rzęskowego błony śluzowej jajowodów,
- upośledzona perystaltyka mięśniówki jajowodu,
- zrosty okołojajowodowe blokujące kontakt jajnika z ujściem jajowodu;
- maciczne:
- wady wrodzone macicy,
- mięśniaki;
- szyjkowe:
- tzw. wrogość śluzu;
- ogólnoustrojowe:
- endometrioza,
- choroby autoimmunologiczne,
- choroby tarczycy.
PCOS czyli zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet. Charakteryzuje się powiększeniem jajników, występowaniem wielu nieprawidłowych torbieli (cyst), hiperandrogenizmem i zaburzeniami miesiączkowania. U większości pacjentek w przebiegu PCOS rozwija się również insulinooporność.
Europejskie Stowarzyszenie Endokrynologiczne (ESE) zaleca wykonanie testu tolerancjii glukozy (OGIT) u wszystkich kobiet otyłych (BMI > 30 kg/m2) z PCOS oraz u szczupłych po 40. roku życia, natomiast ESHRE (Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii) zaleca jego wykonanie u wszystkich kobiet z PCOS.
Aby rozpoznać PCOS, należy wykluczyć:
- wrodzony przerost nadnerczy,
- hiperprolaktynemię,
- guzy wydzielające androgeny,
- niedoczynność tarczycy,
- akromegalię,
- zespół Cushinga.
Przyczyny powstawania zespołu policystycznych jajników nie są do końca poznane. Uważa się, iż może on być skutkiem przewlekłego stanu zapalnego komórek tłuszczowych, związanego z podwyższonym stężeniem interleukin IL-6, IL-18, TGFα (transformującego czynnika wzrostu) i CRP (białka ostrej fazy). Zwraca się również uwagę na rolę inozytolofosfoglikanów (IPG) określanych jako drugie przekaźniki sygnału insulinowego wewnątrz komórek. Stosunek fizjologiczny MI/DCI jest specyficzny w każdej tkance.
Insulinooporność powoduje spadek poziomu DCI w tkankach i narządach wrażliwych na insulinę (np. w mięśniach, wątrobie). Jajniki jednak nie są wrażliwe na insulinę i nie wykazują insulinooporności, natomiast hiperinsulinemia prowadzi w nich do nadprodukcji DCI, niedoboru MI i zaburzenia fizjologicznego stosunku MI/DCI. Niedobór mioinozytolu ma wpływ na niską jakość komórek jajowych.
Nieleczony PCOS może prowadzić do wielu groźnych chorób. Najczęściej wiąże się on z rozwinięciem:
- zespołu metabolicznego,
- cukrzycy typu II,
- chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym zawału serca,
- udaru.
Inozytol a niepłodność
Leczenie PCOS lekami przeciwcukrzycowymi (metformina, pioglitazon, troglitazon) czy inozytolem (zarówno mioinozytolem, jak i w połączeniu odpowiednich proporcjach z D-chiroinozytolem) przynosi wymierne korzyści. Udowodniono iż już 3-miesięczna terapia inozytolem powoduje:
- przywrócenie owulacji,
- zmniejszenie objętości jajników,
- spadek stężenia hormonu luteinizującego (LH), a także stosunku LH/FSH,
- obniżenie stężenia prolaktyny (PRL),
- wzrost poziomu progesteronu w fazie lutealnej,
- zmniejszenie stężenia testosteronu i DHEA w surowicy,
- poprawę parametrów insulinooporności (wskaźnik HOMA),
- nieznaczne zmniejszenie objawów hirsutyzmu (w skali Ferrimana-Gallweya).
Jak się jednak okazało również u pacjentek bez PCOS zastosowanie inozytolu powoduje poprawę jakości oocytów, zmniejszenie dawek gonadotropin stosowanych do stymulacji jajeczkowania, poprawę jakości embrionów oraz większą liczbę ciąż po transferze w przypadku IVF (zapłodnienia in vitro).Ostatnio pojawiają się również doniesienia, iż inozytol może zapobiegać powstawaniu wad cewy nerwowej u płodu w przypadku oporności na działanie kwasu foliowego.
Warto również zauważyć, iż inozytol jest substancją bardzo bezpieczną. Dopiero przy podaniu 16 g na dobę (czyli dawce wielokrotnie przekraczającej dzienną podaż) pojawiają się bóle brzucha i nudności, innych działań niepożądanych nie zaobserwowano. Pomimo to należy zachować ostrożność w trakcie jednoczesnego stosowania dużych dawek inozytolu i leków przeciwlękowych (anksjolityków) lub silnych leków uspokajających, ponieważ inozytol może znosić działanie tych leków. Inozytol warto przyjmować łącznie z witaminami z grupy B, gdyż zwiększa to jego wchłanianie, natomiast kawa, herbata, antybiotyki czy sulfonamidy obniżają jego biodostępność w organizmie.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
