WSTĘP
Wdrożone w formie innowacji zajęcia „Kreatywne zabawy sensoryczne” powstały z myślą o wsparciu rozwoju ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, uczęszczającego do szkoły podstawowej i będą realizowane cyklicznie, w wymiarze jednej jednostki lekcyjnej miesięcznie. Niniejsza innowacja będzie się opierać na dostarczaniu różnego rodzaju bodźców (w szczególności dotykowych, węchowych, wzrokowych i smakowych) płynących z doświadczania różnego rodzaju mas, płynów, materiałów plastycznych, a jej celem jest aktywowanie wszystkich zmysłów.
Wiodącym celem zaproponowanych zajęć będzie wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia, stwarzanie sytuacji ułatwiających rozwój mowy (ośrodki w mózgu odpowiedzialne za mowę są usytuowane blisko ośrodków odpowiadających za małą motorykę, czyli pracę dłoni) oraz wszystkich zmysłów, polisensoryczne poznawanie otaczającej rzeczywistości, usprawnianie koncentracji, wspieranie logicznego myślenia, umiejętności przewidywania skutków swoich działań, wyciągania wniosków z różnego rodzaju doświadczeń, a także dostarczenie bodźców węchowych i dotykowych ze względu na podwrażliwość węchową i dotykową występującą u ucznia.
Według ogólnodostępnych badań naukowych stymulacja wielozmysłowa ma ogromny wpływ na tworzenie powiązań między neuronami w mózgu, a im więcej powiązań zostanie nawiązanych, tym sprawniej, skuteczniej i szybciej przebiega proces myślenia człowieka. W trakcie zajęć wykorzystywane będą materiały łatwo dostępne takie jak: piasek, woda, lód, śnieg, szron, ciastolina, plastelina, modelina, skrawki różnego rodzaju materiałów, filc, papier ścierny o różnej grubości, folia bąbelkowa oraz różnego rodzaju produkty spożywcze, takie jak kasza, ryż, różne typy mąki, płatki kukurydziane, owsiane, ryżowe. Wykorzystywane w trakcie zajęć materiały będą różnorodne zarówno pod względem zapachowym (każdy z produktów przed wykorzystaniem uczeń będzie mógł powąchać), smakowym (słodkie, gorzkie, słone), dotykowym (miękkie, twarde, gładkie, szorstkie, sypkie, drobne, gruboziarniste, mokre, suche, lepkie, kleiste, wodniste) oraz wzrokowym (wykorzystane zostaną produkty z zakresu całej palety barw).
Zajęcia będą prowadzone w ten sposób, aby to uczeń był osobą aktywną, pod kierunkiem i nadzorem nauczyciela samodzielnie lub z niewielką pomocą będzie wykonywał poszczególne zadania, sam również będzie mógł wykorzystać i zastosować produkty i materiały według własnego pomysłu, swobodnie, na miarę własnych potrzeb i możliwości poznać specyfikę każdego produktu. Zajęcia będą podnosić samodzielność i rozwijać kreatywność ucznia w atmosferze poszanowania, spokoju i bezpieczeństwa. Innowacja ta, podobnie jak wszystkie techniki wchodzące w zakres arteterapii, ma również na celu przyniesienie uczniowi odprężenia, wprowadzić ucznia w stan relaksu, a także zniwelować napięcie mięśniowe (u ucznia nadmierne) poprzez manipulacje, mieszanie, ugniatanie, formowanie, przy czym sposób ten jest dla chłopca przyjemny i akceptowalny społecznie.
KARTA INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ
| Nazwa innowacji | „Kreatywne zabawy sensoryczne” |
| Dane placówki | |
| Imię i nazwisko autora innowacji | Barbara Pawlik – Goryl |
| Dane autora innowacji | Barbara Pawlik – Goryl – nauczyciel współorganizujący kształcenie ucznia |
| Adresat innowacji | Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym |
| Czas realizacji innowacji | wrzesień – czerwiec (10 miesięcy) |
| Rodzaj innowacji | metodyczna |
| Motywacja do wprowadzenia innowacji | Umożliwienie uczniowi poznawania świata na miarę jego potrzeb i możliwości ze względu na niepełnosprawność umysłową. Zaspokojenie jego potrzeby na bodźce dotykowe oraz węchowe. Umożliwienie poznawania polisensorycznego. |
| Cel główny | Poszerzanie i wzbogacanie treści programowych o zagadnienia z zakresu arteterapii poprzez działania z zakresu stymulacji sensorycznej w oparciu o edukację plastyczną. |
| Cele szczegółowe | – wpływanie na rozwój osobisty dziecka – kształtowanie kompetencji intra i interpersonalnych – wspomaganie budowania świadomości ciała i przestrzeni – wpływanie na rozwój dużej i malej motoryki – wpływanie na stymulację wszystkich zmysłów – wpływanie na rozwój mowy – rozwijanie kompetencji społeczno-emocjonalnych ucznia – budowanie poczucia bezpieczeństwa ucznia – wprowadzenie dziecka w świat zmysłów – budzenie ciekawości poznawczej – rozwijanie umiejętności przewidywania skutków własnych działań – doskonalenie umiejętności wyciągania wniosków – kształtowanie kreatywności i aktywności |
| Szczegółowy opis innowacji | Innowacja ma charakter otwarty, można ją modyfikować i dostosować do potrzeb i możliwości ucznia. Zajęcia będą odbywały się w atmosferze zachęty, życzliwości, spokoju, z poszanowaniem potrzeb, możliwości i ograniczeń chłopca. Zadania do wykonania będą różnorodne, możliwe do zrealizowania w warunkach szkolnych, pomoce wykorzystane w trakcie zająć bezpieczne, dostosowane do możliwości ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym. Zajęcia będą zróżnicowane, tak aby zaciekawić nimi chłopca, wszystko będzie się odbywać w formie zabawy, w relacji partnerskiej uczeń – nauczyciel. Na początku każdych zajęć nastąpi wprowadzenie, a pod koniec każdych zajęć podsumowanie podjętych działań oraz refleksje. Założenia: – wspieranie samodzielności – wspomaganie budowania świadomości własnego ciała i przestrzeni – doświadczanie poczucia sukcesu i spełnienia z realizacji własnych pomysłów Zasady prowadzenia zajęć: – odpowiednio przygotowana przestrzeń – stosowanie wskazówek zamiast poleceń – wykorzystywanie bezpiecznych materiałów i produktów spożywczych – swoboda w działaniu METODY: – asymilacji wiedzy: opis – samodzielnego dochodzenia do wiedzy: klasyczna metoda problemowa, giełda pomysłów – waloryzacyjne: ekspresyjna – praktyczne: realizacji zadań wytwórczych FORMY PRACY: praca indywidualna SPOSOBY REALIZACJI: – stworzenie warunków do realizacji projektu – zgromadzenie niezbędnych materiałów do realizacji projektu – przygotowanie i prowadzenie zajęć Organizacja: Zajęcia odbywać się będą jeden raz w miesiącu w jednej z sal przeznaczonych do prowadzenia zajęć w budynku szkoły. Pomieszczenie przed zajęciami będzie przygotowane zgodnie z potrzebami niezbędnymi do zrealizowania danego tematu. Zadania będą przygotowane tak, aby pozwalały uczniowi poszerzyć i pogłębić wiadomości zgodnie z indywidualnymi możliwościami chłopca, przy wykorzystaniu różnorodnych środków dydaktycznych. Innowacja posiada jasno sprecyzowane cele, które będą osiągane przez odpowiednio dobrane metody i formy pracy z dzieckiem. W trakcie zajęć przewidziany jest czas na wykorzystanie zgromadzonych środków dydaktycznych w sposób zaproponowany przez ucznia (pod nadzorem nauczyciela, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa). |
| Harmonogram wprowadzania innowacji | Plan i przebieg zajęć, według następującej tematyki:
1. „Żelowy woreczek” Potrzebne będą: woreczek strunowy, żel do włosów, koraliki w różnych kształtach i kolorach, kolorowe markery do narysowania na woreczkach figur geometrycznych, taśma klejąca do przyklejenia woreczka w pozycji pionowej. Przebieg zajęć: Na woreczku różnymi kolorami markerów należy narysować figury geometryczne, następnie woreczek należy napełnić żelem do włosów, tak aby zawartość woreczka mogła się swobodnie poruszać i wsypać do niego koraliki w różnych kształtach i kolorach. Zabawa polega na przesuwaniu koralików do pasujących figur lub kolorów. 2. „Domowy piasek kinetyczny” Potrzebne będą: 8 szklanek mąki, 2 szklanki oleju, kawałki kolorowej kredy do zabarwienia piasku, oliwka dziecięca dla uzyskania zapachu oraz różnego rodzaju foremki, koraliki, klocki, patyczek do rysowania na piasku itp. Przebieg zajęć: Mąkę należy wsypać do dużej miski, wlać olej. Aby uzyskać kolorowy piasek, należy zetrzeć na tarce kredę i wsypać do miski. Piasek można ugniatać, przesypywać, kroić, robić babki, lepić różne kształty, stawiać budowle, wałkować, odbijać różne przedmioty na piasku, rysować patykiem, zakopywać, a następnie odszukiwać przedmioty itp. 3. „Malowanie balonami wodnymi” Potrzebne będą: balony, lekko rozwodnione farby, duży arkusz papieru, woda o różnej temperaturze do napełnienia balonów, plastikowa butelka. Przebieg zajęć: Balony należy napełnić wodą, najlepiej kilka balonów, każdy z nich wodą o różnej temperaturze (dla ułatwienia można nalać wodę do butelki, a następnie założyć balon na szyjkę butelki i odwrócić do góry dnem). Na dużym arkuszu papieru w kilku miejscach należy nanieść sporą ilość farby w różnych kolorach. Następnie należy rozprowadzać kolory po kartce trzymając balon za końcówkę, uderzając, pocierając, podrzucając, przyciskając, owijając balon w kartkę itp. 4. „Domowe instrumenty muzyczne” Potrzebne będą: pudełko (np. po butach), gumki recepturki, rolki po papierze toaletowym, ziarna lub nasiona różnej wielkości, szeroka taśma klejąca, szklanki, łyżeczka, łyżka, kredka, woda do napełnienia szklanek. Przebieg zajęć: Aby wykonać „domową gitarę” wystarczy założyć gumki recepturki na pudełko (tak aby były dosyć mocno naciągnięte, tak jak struny w gitarze) i poruszać palcami po recepturkach naśladując czynność grania na gitarze. Aby wykonać grzechotki należy napełnić rolki po papierze toaletowym niewielką ilością ziaren, a następnie zakleić otwory w rolkach, można je przyozdobić np. kawałkami papieru kolorowego lub w inny dowolny sposób. Można również wykonać grające szklanki z wodą napełniając je różną ilością wody i stukając o nie różnymi przedmiotami, np. łyżką, łyżeczką, kredką itp. Można również sprawdzić jaki dźwięk wydaje każdy z przedmiotów z otoczenia dziecka. 5. „Dotykowa układanka” Potrzebne będą: klocki drewniane, skrawki materiałów o różnych fakturach (np. tektura falista, folia bąbelkowa, filc, gąbka, korek, papier ścierny), nożyczki , mocny klej. Przebieg zajęć: kawałki materiałów należy dociąć do wielkości jednej ściany klocka, a następnie przykleić. W ten sposób należy obkleić wszystkie ściany klocka, tak aby na każdej z nich była inna faktura. Uczeń może dzięki dotyku (bez kontroli wzrokowej) odgadywać którego materiału dotyka, określać cechy charakterystyczne każdego z nich, lub można wykonać kilka kostek i układać z nich np. różne kompozycje. 6. „Barwny dyrygent” Potrzebne będą: różnego rodzaju nagrania muzyczne, duży arkusz papieru, dwa pędzelki, farby w różnych kolorach, sztaluga lub taśma do przyklejenia kartonu w pozycji pionowej. Przebieg zajęć: Arkusz papieru należy zawiesić w pozycji pionowej, następnie należy włączać różne utwory muzyczne, pozwolić uczniowi chwilę posłuchać, spróbować „namalować” muzykę w powietrzu, wybrać kolor, który pasuje do danego utworu i starać się wymalować zasłyszane dźwięki muzyki na obrazie. 7. „Memo sensoryczne” Potrzebne będą: rolki po papierze toaletowym, woreczek foliowy, folia aluminiowa, gąbka, folia bąbelkowa, filc, sznurek, tektura falista, papier prezentowy, klej, nożyczki. Przebieg zajęć: Każdym rodzajem materiału należy okleić po dwie rolki po papierze toaletowym, następnie można szukać wśród nich podobieństw i różnic, określać które z nich są szorstkie, gładkie, miękkie twarde, przyjemne lub nieprzyjemne w dotyku. Następnie można dzięki dotyku (bez kontroli wzrokowej) wyszukiwać pary wśród pomieszanych rolek. 8. „Ciecz nienewtonowska” Potrzebne będą: miska, 1 kg mąki, woda, skrawki bibuły, kolorowe koraliki, różnego rodzaju pojemniki. Przebieg zajęć: Do miski należy wsypać mąkę, a następnie dolewać wodę do uzyskania pożądanej konsystencji. Ciecz można przelewać między palcami, zamaczać w niej ręce, wyławiać z niej koraliki lub inne drobne przedmioty, napełniać nią różne pojemniki, barwić ją skrawkami bibuły. 9. „Ścieżka sensoryczna” Potrzebne będą: woreczki, różnego rodzaju nasiona, szeroka taśma klejąca, nożyczki. Przebieg zajęć: Każdy z woreczków należy napełnić wybranymi ziarnami, a następnie szczelnie zakleić. Uczeń może się poruszać wyłącznie po woreczkach, aby dotrzeć do mety (najlepiej bez skarpet, aby zwiększyć doznania dotykowe). Z woreczków można również ułożyć matę, na której uczeń może np. usiąść, położyć się itp. Do zabawy można użyć również innych przedmiotów, na których uczeń może stanąć, usiąść, położyć się. 10. „Szukanie ukrytych skarbów w lodzie” Potrzebne będą: foremki silikonowe na muffiny, woda, drobne zabawki lub inne przedmioty, które można zamrozić, drewniany młoteczek, gorąca woda, duża miska. Przebieg zajęć: Foremki na muffiny należy napełnić wodą, a następnie do każdej z nich należy wrzucić jakiś drobny przedmiot, zamrozić. Kiedy lód będzie odpowiednio twardy, trzeba wyjąć go z foremek i próbować rozbić, aby przekonać się, co jest ukryte w środku (można się pobawić w zgadywanki przed rozpoczęciem rozbijania każdego kawałka lodu), można również rozmrozić lód polewając go gorącą wodą (przy pomocy nauczyciela), aby sprawdzić, która metoda jest szybsza. Aby nie zalać sali, zadania najlepiej wykonywać w dużej misce. |
| Zakładane korzyści/efekty wprowadzenia innowacji | Korzyści ucznia: – możliwość uwolnienia naturalnej ekspresji – rozwijanie samodzielności – możliwość wykorzystania zgromadzonych przedmiotów i produktów w sposób nieszablonowy – satysfakcja z kreatywnego działania – doświadczanie sukcesów w realizacji swoich pomysłów – poznanie nowych form wyrazu i działań artystycznych – wzmocnienie wiary we własne możliwości – budowanie świadomości ciała i przestrzeni Korzyści dla nauczyciela: – poszerzenie wiedzy nauczyciela na temat integracji sensorycznej – poszerzenie własnego warsztatu pracy – stworzenie twórczej atmosfery sprzyjającej poszerzaniu wiedzy – zacieśnienie współpracy na linii nauczyciel – uczeń – promocja placówki poprzez wdrożenie nowej metody pracy |
| Sposoby ewaluacji | Naturalną formą ewaluacji innowacji będzie:
– poziom zadowolenia ucznia z własnych dokonań i umiejętności wykorzystanych w procesie tworzenia – wiara we własne możliwości, która przejawiać się będzie poprzez spontaniczne podejmowanie nowych zadań – na zakończenie każdego spotkania uczeń dokona oceny atrakcyjności zajęć poprzez przyznanie uśmiechniętej i smutnej buźki Narzędzia do ewaluacji: – prace ucznia zgromadzone w trakcie zajęć – własne obserwacje osiągnięć ucznia – ocena i opinia dyrektora szkoły Podsumowanie innowacji: Podsumowanie innowacji odbędzie się w czerwcu. |
| Bibliografia | Gładyszewska-Cylulko J., Arteterapia w pracy pedagoga, Teoretyczne i praktyczne podstawy terapii przez sztukę, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2011 Rudowski T., Edukacja i Terapia przez sztukę, Arteterapia w świetle teorii doznań transakcyjnych, Wydawnictwo ENETEIA, Warszawa 2013 Blog Moje Dzieci Kreatywnie https://www.facebook.com/BlogMojeDzieciKreatywnie/ Innowacje i inspiracje pedagogiczne ttps://www.facebook.com/groups/642776639411630/ |
Autor: Barbara Pawlik-Goryl – Czytelniczka Portalu
