II Seminarium Rotary „Razem dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży”

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje zdrowie psychiczne jako „stan dobrego samopoczucia, w którym jednostka może realizować swój własny potencjał, radzić sobie z normalnymi stresami życia, pracować produktywnie i wnosić wkład w społeczność” (WHO 2001). Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) określa zdrowie psychiczne jako „dobrostan psychiczny, fizyczny i społeczny, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji. Oznacza nie tylko brak chorób psychicznych, ale także poczucie własnej wartości i umiejętność czerpania euforii z życia” (NFZ 2001).

Niestety, kondycja psychiczna ludzi we współczesnym świecie pozostawia wiele do życzenia, a w przypadku dzieci i młodzieży, niepokojąco wysoka liczba prób samobójczych w Polsce jest tego wyraźnym wskaźnikiem. Coraz więcej dzieci i nastolatków boryka się z problemami, które wymagają specjalistycznej pomocy. Problemy ze snem, trudności z koncentracją czy brak energii mogą sygnalizować, iż dziecko potrzebuje wsparcia.

Jak rozpoznać sygnały alarmowe i kiedy sięgnąć po pomoc psychoterapeuty lub psychiatry? Jakie zagrożenia czyhają we współczesnym świecie i jak pomóc dziecku w kryzysie? Na te i podobne pytania staraliśmy się odpowiedzieć, organizując seminaria poświęcone zdrowiu psychicznemu.

Dokładnie rok temu, 5 marca 2024 roku, w Zamojskim Domu Kultury odbyło się I seminarium na temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży „Jak rozpoznać i pomagać”, skierowane do nauczycieli, pedagogów, wychowawców i rodziców z Zamościa i powiatu zamojskiego. W ten sposób odpowiedzieliśmy na społeczne oczekiwania związane z niepokojącym wzrostem zaburzeń psychicznych u młodych ludzi, w tym samookaleczeń, prób samobójczych i samobójstw.

Wydarzenie zostało wysoko ocenione za wartość merytoryczną i organizacyjną zarówno przez środowisko rotariańskie, medyczne, jak i zamojskie instytucje oświatowe.

Organizacja II seminarium była naturalną kontynuacją rozpoczętego rok wcześniej projektu, mającego na celu skonsolidowanie działań osób, instytucji i organizacji, które troszczą się o problemy zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży.

Organizatorami seminarium, które odbyło się 5 marca bieżącego roku, byli: Rotary Club Zamość, Uniwersytet Medyczny w Lublinie oraz Urząd Miasta Zamość. Ze strony RC Zamość koordynatorem wszystkich działań był past prezydent Zbigniew Gumuliński. Honorowy patronat nad wydarzeniem objęli: Gubernator Rotary Polska, Krystyna Baj-Pawluk, Rektor UM w Lublinie, prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska oraz Prezydent Miasta Zamość, Rafał Zwolak.

Patronat medialny nad seminarium sprawowały Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, dwumiesięcznik „Rotary Polska” oraz kanał YouTube „Rotary Polska News”.

Organizacja seminarium nie byłaby możliwa bez hojności sponsorów, którymi byli: Urząd Miasta Zamość (szczególne podziękowania dla dyrektor Wydziału Oświaty UM Zamość, Moniki Żur), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, RC Wolsztyn, Panas Transport Sp. z o.o., Centrum Medyczne „Zacisze”, RST Roztocze Sp. z o.o., Euro-Car Zamość, Restauracja i Hotel Polak, RC Wolsztyn i RC Zamość.

Seminarium rozpoczął Sylwester Borkowski, który pełnił funkcję gospodarza z powodu niedyspozycji Prezydenta RC Zamość, Bogdana Szymańskiego.

Wśród słuchaczy znaleźli się: kadra pedagogiczna z zamojskich szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, rotarianie z RC Zamość, RC Lublin Centrum, RC Janów Lubelski. Nieobecną z powodu zdrowotnych problemów Gubernator Rotary Polska, Krystynę Baj-Pawluk, reprezentował Regionalny asystent, Dariusz Matosiuk, który odczytał jej list skierowany do organizatorów, wykładowców i słuchaczy seminarium. W liście zawarte były podziękowania za organizację wydarzenia oraz życzenia inspirujących wykładów i dyskusji.

Następnie głos zabrał Prezydent Zamościa, Rafał Zwolak, który podkreślił wagę organizacji takich spotkań, zwracając uwagę na konieczność stawienia czoła wyzwaniom współczesnego świata, świadomości zagrożeń i umiejętności zapobiegania im. Prezydent życzył wszystkim merytorycznych rozmów i ciekawych wniosków z wysłuchanych wykładów, a także podziękował RC Zamość za organizację seminarium.

Past prezydent Zbigniew Gumuliński, pełnomocnik organizatorów seminarium, przedstawił informacje o celach i korzyściach wynikających z uczestnictwa w seminarium. Podkreślił, iż celem jest dotarcie nie tylko do pedagogów, ale również do rodziców, którzy dzięki transmisji na YouTube i Facebooku mogą obejrzeć wykłady. Nagrane przez wykładowców podcasty i filmy z zarejestrowanymi wykładami będą również dystrybuowane za pośrednictwem placówek oświatowych, bezpośrednio do uczniów.

Po oficjalnej części rozpoczęły się wykłady, przygotowane, podobnie jak w ubiegłym roku, przez kadrę naukową Uniwersytetu Medycznego w Lublinie z Zakładu Psychologii Katedry Psychospołecznych Aspektów Medycyny oraz Katedry Psychiatrii, Psychoterapii i Wczesnej Interwencji.

Pierwszy wykład, zatytułowany „Stres codzienny – stres wzmożony”, poprowadziła prof. dr hab. n. med. Marzena Samardakiewicz. Mówiła między innymi o tym, iż około 30-40% 15-latków w Polsce doświadcza problemów ze zdrowiem psychicznym, do których przyczynia się stres. Podkreśliła, iż stres jest potrzebny w życiu, ponieważ motywuje do działania, ale negatywny stres może wywoływać bardzo niekorzystne skutki. Profesor omówiła źródła stresu u dzieci, wypalenie uczniowskie oraz sposoby zapobiegania, takie jak dobrze zorganizowany czas wolny, który chroni przed problemami.

Następnie prof. dr hab. n. med. Hanna Karakuła-Juchnowicz przedstawiła wykład „Gdy gaśnie nadzieja – problem samobójstw”, omawiając problem samobójstw dzieci i młodzieży. Z wykładu wynika, iż w 2024 roku w Polsce odnotowano 2534 próby odebrania sobie życia przez młodocianych, a 127 młodych osób odebrało sobie życie. Kondycja zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży jest alarmująca. Przyczyny tego stanu to często nierozpoznana depresja i niekorzystny splot wydarzeń życiowych. Badania wskazują, iż 60% dzieci z depresją nie otrzymuje pomocy, co oznacza brak wsparcia i rozmowy. Musimy nauczyć się słuchać dzieci i rozmawiać z nimi tak, aby nas słuchały. Tylko wtedy będziemy w stanie zauważyć sygnały świadczące o zbliżającym się kryzysie, który może dotknąć każde dziecko.

Kolejny wykład, „Aktualne problemy psychiczne dzieci i młodzieży”, poprowadziła dr n. med. Agata Makarewicz, która skupiła się na stanie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, przyczynach zaburzeń zachowania, skutkach braku odpowiedniej i wczesnej pomocy oraz leczeniu. Podkreśliła, iż w przypadku stwierdzenia zaburzeń psychicznych, terapia obejmuje nie tylko dziecko, ale również rodzinę i grupę rówieśniczą. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, takich jak smutek, brak koncentracji, spowolnienie, wycofanie społeczne, brak apetytu, brak energii, zaburzenia snu, osłabienie relacji z rodzicami itp., konieczna jest reakcja. Pierwszą pomoc świadczy lekarz rodzinny, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, psycholog szkolny, poradnie zdrowia psychicznego, a w najcięższych przypadkach – szpitale. Ważne jest, aby reagować jak najwcześniej, ponieważ zaburzenia depresyjne często przekształcają się w przyszłości w inne schorzenia, na przykład chorobę dwubiegunową.

Dr n. med. Joanna Milanowska przedstawiła wykład „Internet – wróg czy sprzymierzeniec”, w którym na wstępie zaznaczyła, iż nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Internet oferuje oczywiste korzyści: edukacyjne, rozwija umiejętności cyfrowe, uczy logicznego myślenia, pomaga w nauce języków obcych, umożliwia uczestnictwo w grupach społecznościowych itp. Istnieją jednak również zagrożenia. Badania NASK pokazują, iż dzieci korzystają z multimediów ponad 4 godziny dziennie (przy zalecanym czasie do 2 godzin dziennie), 40% dzieci ma dostęp do treści nieodpowiednich, w tym pornografii, a 1/3 doświadcza cyberprzemocy i uzależnia się od gier. Dlatego tak ważna jest edukacja dzieci w zakresie korzystania z internetu, rozmowy o zagrożeniach i rozsądna kontrola. Dostępne są programy kontroli rodzicielskiej oraz filtry treści, takie jak mOchrona, Strażnik Ucznia, Beniamin i inne.

Ostatnimi prelegentami byli Anna Szalast, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Chełmie, oraz dr Stanisław Białek z RC Janów Podlaski, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Chełmie, którzy omówili temat „Wsparcie i interwencja w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z perspektywy lokalnych polityk publicznych”.

Podczas wydarzenia głos zabrał prof. dr n. med. Janusz Milanowski, rotarianin RC Lublin Centrum, który przedstawił misję Fundacji „Arka”.

Wydarzenie uświetnił występ stypendystów RC Zamość, uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Zamościu. Piękną scenografię i poczęstunek przygotowała młodzież z Zespołu Szkół Ponadpodstawowych nr 1 w Zamościu.

Całe wydarzenie było transmitowane na kanale YouTube Rotary Polska. Dziękujemy Przewodniczącej Wizerunku Publicznego Rotary Polska, Dorocie Wcisła, za pomoc w zorganizowaniu transmisji i współpracę.

Mamy nadzieję, iż po wysłuchaniu wykładów poszerzyliśmy swoją wiedzę na tematy związane ze zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży.

Elżbieta Jawor, RC Zamość