Z hiperglikemią poranną mamy do czynienia, gdy w godzinach porannych dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi powyżej górnych wartości normy. Mogą jej towarzyszyć bóle głowy, wymioty, nudności oraz inne typowe objawy. Jedną z przyczyn hiperglikemii porannej jest zjawisko brzasku. Co to jest i jak mu przeciwdziałać?
Hiperglikemia poranna – przyczyny
Gdy glikemia na czczo o poranku osiąga wartość przekraczającą 110 mg/dl mówimy o porannej hiperglikemii, która jest dość częstym i niepożądanym zjawiskiem. choćby osoby dbające o dietę, dokładnie wyliczające wymienniki węglowodanowe i przyjmujące odpowiednie dawki insuliny niekiedy miewają problemy z porannymi skokami stężenia cukru we krwi.
Przyczyn porannej hiperglikemii jest kilka. Należą do nich:
- zjawisko brzasku;
- zjawisko Somogyi;
- zbyt mała dawka insuliny lub wstrzyknięcie jej w nieodpowiedni region ciała;
- wstrzyknięcie insuliny w przerosty w tkance podskórnej;
- spożycie wieczornego posiłku i nieprzyjęcie lub podanie zbyt małej dawki insuliny;
- nieodpowiednia pora iniekcji lub zły rodzaj insuliny.
Co to jest zjawisko brzasku?
Zjawisko występuje zwykle u młodych osób chorych na cukrzycę typu 1 i jest związane z okresem dojrzewania, gdy przysadka mózgowa wydziela większe ilości hormonu wzrostu, zwłaszcza w godzinach nocnych. Hiperglikemia pojawia się wczesnym rankiem między godziną 4 a 8 rano. Problem dotyczy około 25-50% młodych osób z cukrzycą typu 1 oraz części osób z cukrzycą typu 2. Efekt może być powiązany również z obecnością innych hormonów uwalnianych w godzinach nocnych, zwłaszcza kortyzolem, glukagonem i adrenaliną. Zwiększone stężenie tych hormonów prowadzi do wzmożonego uwalniania glukozy przez wątrobę, może też skutkować krótkimi okresami insulinooporności.
Aby potwierdzić występowanie zjawiska brzasku konieczne jest wykonanie kilku nocnych pomiarów o godz.: 24:00, 4:00, 5:00, 6:00 i po przebudzeniu. O godzinie 24:00 glikemia powinna mieścić się w normie, podczas gdy od około godziny 4 nad ranem powinien następować jej wzrost powyżej normy (180-250 mg/dl).
Pomiar należy przeprowadzić glukometrem zapewniającym precyzję, dokładność i powtarzalność wyników. Takim glukometrem jest na przykład Everchek® Max. Zaletą modelu jest również niewielka wymagana próbka krwi – tylko 0,5 µl, co przekłada się na mniej bolesne ukłucia.
Pomiary trzeba wykonywać kilka nocy z rzędu pomiędzy godziną 2 a 4, w celu sprawdzenia, czy faktycznie mamy do czynienia ze zjawiskiem brzasku, czy może z inną przyczyną wahań glikemii, np. efektem Somogyi, czyli zwiększonym stężeniem glukozy nad ranem, poprzedzonym jego zmniejszeniem. W obu przypadkach postępowanie jest inne, dlatego należy dobrze zdiagnozować, co jest przyczyną porannej hiperglikemii.
Co zrobić, by zmniejszyć lub wyeliminować zjawisko brzasku?
Mimo iż efekt brzasku zdarza się głównie podczas okresu dojrzewania, również osoby dorosłe mogą zmagać się z epizodami porannej hiperglikemii. Należy więc dążyć do wyrównania glikemii i skupić się na poznaniu reakcji organizmu. Przede wszystkim trzeba unikać przyjmowania węglowodanów przed snem i zwiększyć liczbę pomiarów glukozy w nocy. o ile zajdzie potrzeba, należy też korygować dawkę insuliny przyjmowaną w godzinach wczesnoporannych tak, by uzyskać dobrą glikemię rano w porze pobudki. Systematyczna kontrola glikemii i przestrzeganie zaleceń lekarskich są podstawą do zachowania prawidłowego poziomu cukru na czczo po przebudzeniu.
Źródła:
- Barbara Katra, Hiperglikemia poranna, portal internetowy mp.pl działa dla pacjentów (online: 20.02.2017);
- Louis Monnier, Claude Colette, Rémy Rabasa-Lhoret, Hélène Lapinski, Cécile Caubel, Antoine Avignon, Hélène Boniface, Morning hyperglycemic excursions A constant failure in the metabolic control of non-insulin-using patients with type 2 diabetes, „Diabetes Care” 2002, 25, 4, s.737–741;
- Elżbieta Orłowska-Kunikowska, Przyczyny hiperglikemii porannej, portal internetowy mp.pl działa dla pacjentów pytania do redakcji (online: 11.04.2013);
- Monnier L1, Colette C, Dejager S, Owens D. Magnitude of the dawn phenomenon and its impact on the overall glucose exposure in type 2 diabetes: is this of concern?, „Diabetes Care” 2013 Dec;36(12):4057-62. doi: 10.2337/dc12-2127.
