Hashimoto. Limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego

Zapalenie tarczycy Hashimoto, znane również jako przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego, jest najczęstszym rodzajem zapalenia tarczycy i główną przyczyną pierwotnej niedoczynności tego gruczołu. Ta choroba autoimmunologiczna, odkryta w 1912 roku przez japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, charakteryzuje się rozlanym naciekiem limfatycznym w obrębie gruczołu tarczowego, prowadzącym do jego stopniowego zwłóknienia i zaniku.

Epidemiologia choroby Hashimoto wskazuje na jej znacznie częstsze występowanie u kobiet niż u mężczyzn, z szacunkową częstością występowania około 2% we wszystkich grupach wiekowych. Choroba ta najczęściej dotyka osoby dorosłe między 45 a 65 rokiem życia, z wyraźną predyspozycją rodzinną. Warto zauważyć, iż zapalenie tarczycy Hashimoto jest również jedną z najczęstszych chorób autoimmunologicznych układu wewnątrzwydzielniczego u dzieci.

Etiologia i patogeneza

Etiologia choroby Hashimoto nie pozostało w pełni poznana, ale uważa się, iż powstaje ona w wyniku interakcji między czynnikami genetycznymi, epigenetycznymi i środowiskowymi. Badania wykazały, iż predyspozycja genetyczna odpowiada za około 80% przypadków wystąpienia choroby. Do czynników środowiskowych mogących wpływać na rozwój choroby zalicza się m.in. zwiększone spożycie jodu, infekcje, stres, ciążę oraz ekspozycję na niektóre substancje chemiczne. Interesującym odkryciem jest to, iż palenie tytoniu wydaje się mieć ochronny wpływ na przebieg choroby Hashimoto, zmniejszając poziom autoprzeciwciał tarczycy i ryzyko wystąpienia niedoczynności.

Patogeneza choroby Hashimoto związana jest z zaburzeniem odpowiedzi immunologicznej zależnej od limfocytów Th1. Dochodzi do aktywacji cytotoksycznych limfocytów T pomocniczych CD4+, które niszczą komórki pęcherzykowe tarczycy. W odpowiedzi na przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) i peroksydazie tarczycowej (TPO), w tarczycy pojawiają się nacieki limfocytarne prowadzące do stopniowego zaniku komórek pęcherzykowych gruczołu i rozplemu tkanki łącznej.

Objawy Hashimoto

Charakterystyczne cechy Hasimoto obejmują limfocytowe nacieki w obrębie tarczycy, obecność przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) oraz tyreoperoksydazie (anty-TPO) w surowicy, a także okresowe zaburzenia hormonalne. W badaniu ultrasonograficznym tarczyca często wykazuje obniżoną echogeniczność, opisywaną jako obraz „wygryziony przez mole”. Rozpoznanie zwykle opiera się na stwierdzeniu obecności wola rozlanego, obecności wspomnianych przeciwciał lub istnienia nacieku limfocytarnego w badaniu cytologicznym.

Przebieg kliniczny choroby Hashimoto może być zróżnicowany. Często ma charakter subkliniczny, z łagodnymi lub bezobjawowymi manifestacjami.

Wraz z rozwojem niedoczynności tarczycy mogą pojawić się takie objawy jak uczucie zmęczenia, wzrost masy ciała, wrażliwość na chłód, bóle stawów i mięśni, zaparcia, suchość skóry, przerzedzenie włosów, zaburzenia miesiączkowania, trudności w zajściu w ciążę, zaburzenia depresyjne czy problemy z pamięcią.

Leczenie

Leczenie choroby Hashimoto skupia się głównie na farmakologicznej substytucji hormonalnej w przypadku jawnej klinicznie niedoczynności tarczycy. Podstawowym lekiem jest lewotyroksyna, syntetyczny odpowiednik naturalnego hormonu tarczycy. Dawkowanie musi być indywidualnie dostosowane do potrzeb pacjenta, gdyż występują znaczne różnice osobnicze w metabolizmie i wchłanianiu tego hormonu. Celem terapii jest normalizacja stężenia TSH i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Warto podkreślić, iż nie istnieje skuteczna metoda leczenia samego przewlekłego limfocytowego zapalenia gruczołu tarczowego, dlatego terapia koncentruje się na leczeniu objawów niedoczynności. W niektórych przypadkach stosuje się preparaty łączone lub dwa różne hormony (T4 oraz T3) w oddzielnych lekach. Dodatkowo, opisywano korzystny wpływ suplementacji selenu, cynku oraz witamin z grupy B i witaminy D3 na tempo rozwoju i przebieg zapalenia tarczycy.

Choroba Hashimoto często współwystępuje z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, takimi jak bielactwo, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów czy zespół Sjögrena. Może również zwiększać ryzyko wystąpienia hiperlipidemii co z kolei może prowadzić do wzrostu ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów.

Zapalenie tarczycy Hashimoto jest złożoną chorobą autoimmunologiczną o nie do końca poznanej etiologii. Jej diagnostyka i leczenie wymagają indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Mimo iż choroba ta jest nieuleczalna, odpowiednie leczenie hormonalne pozwala na skuteczne kontrolowanie objawów i zapobieganie powikłaniom. Dalsze badania nad mechanizmami leżącymi u podstaw tej choroby mogą w przyszłości przyczynić się do opracowania bardziej skutecznych metod terapii, a być może choćby do zapobiegania jej rozwojowi.

DSikora, fot. Michelle Leman, pexels