Gwałtowny wzrost liczby zakażeń wirusem Zachodniego Nilu w Europie

Z danych opublikowanych przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC, ang. European Centre for Disease Prevention and Control) wynika, iż liczba przypadków gorączki Zachodniego Nilu, zwłaszcza w Grecji i Hiszpanii, jest w tym roku wyższa niż w analogicznym okresie poprzednich lat. Ze względu na warunki pogodowe sprzyjające rozprzestrzenianiu się wirusa Zachodniego Nilu w Unii Europejskiej eksperci prognozują dalszy wzrost liczby zakażeń w nadchodzących tygodniach.

Groźny wirus przenoszony przez komary

Wirus Zachodniego Nilu (ang. West Nile Virus, WNV) należy do najbardziej rozpowszechnionych flawiwirusów. Po raz pierwszy został wyizolowany z próbki krwi starszej mieszkanki Ugandy w rejonie Zachodniego Nilu na początku XX wieku. Gorączka Zachodniego Nilu spowodowana przez WNV jest chorobą odzwierzęcą, która występuje na wszystkich kontynentach, zarówno w regionach tropikalnych, jak i w klimacie umiarkowanym. Wirus rozprzestrzenia się w Afryce, Izraelu, zachodniej Turcji, na Bliskim Wschodzie, w Indiach, na obszarze Azji Południowo-Wschodniej, a w tej chwili także w Ameryce Północnej i niektórych regionach Ameryki Środkowej. W Europie odnotowano sezonowe epidemie. Gwałtowne rozprzestrzenianie się wirusa jest spowodowane zmianami klimatycznymi na świecie, dalekimi podróżami, globalizacją i handlem międzynarodowym. Spośród wszystkich flawiwirusów wirus Zachodniego Nilu obejmuje w tej chwili największy obszar.

Głównymi gospodarzami WNV są komary z rodzaju Culex, jak również Aedes i Mansonia. Wirus jest głównie przenoszony na ptaki żyjące na wolności, rzadziej na zwierzęta (najczęściej konie) i ludzi. Istnieją udokumentowane przypadki przeniesienia WNV u ludzi – podczas karmienia piersią, transplantacji szpiku kostnego, wątroby i serca, transfuzji krwi, poprzez łożysko oraz w czasie wypadków laboratoryjnych z udziałem zakażonych tkanek.

Wzrost liczby infekcji u ludzi

W 2024 roku obserwuje się alarmujący wzrost liczby przypadków gorączki Zachodniego Nilu w Europie. Pierwszy przypadek wykryto 1 marca 2024 roku.

W czerwcu ECDC ostrzegało, iż choroby przenoszone przez komary w szybkim tempie rozprzestrzeniają się w Europie, a w Hiszpanii panują warunki sprzyjające wybuchowi epidemii.

Do 7 sierpnia 2024 roku zakażenia WNV u ludzi odnotowano w 9 europejskich krajach (Austria, Chorwacja, Francja, Grecja, Węgry, Włochy, Rumunia, Serbia i Hiszpania). Thesprotia w Grecji i prowincja Barletta-Andria-Trani we Włoszech zgłosiły przypadki po raz pierwszy w historii, co budzi szczególny niepokój wśród epidemiologów.

Sytuacja epidemiczna w Grecji

Grecka Narodowa Organizacja Zdrowia Publicznego (EODY) ocenia, iż liczba przypadków zakażenia WNV w 2024 roku przekroczyła poziom odnotowany w analogicznym okresie w ciągu ostatnich pięciu lat. W bieżącym roku potwierdzono 55 przypadków zakażenia WNV, z czego 33 miały miejsce w lipcu, a 22 w sierpniu. Zmarło osiem osób w wieku od 68 do 92 lat. Dla porównania, w analogicznym okresie 2023 roku odnotowano 11 zakażeń i dwa zgony. Prawie wszystkie osoby zdiagnozowane w tym roku wymagały hospitalizacji, a większość z nich miała objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Najmłodszy pacjent miał 36 lat, a najwięcej przypadków zgłoszono w regionie Macedonia Środkowa.

Dimitrios Paraskewis, zastępca szefa EODY, wyjaśnia, iż obecna sytuacja epidemiczna i intensywny wzrost liczby zachorowań na gorączkę Zachodniego Nilu w Grecji są skutkiem łagodnej zimy, która doprowadziła do wzmożonej aktywności komarów.

Sytuacja epidemiczna w Hiszpanii

Z danych opublikowanych przez regionalną organizację zdrowia w Andaluzji (SAS, hiszp. Servicio Andaluz de Salud) wynika, że do 9 sierpnia 2024 roku na gorączkę Zachodniego Nilu zapadło w Hiszpanii co najmniej 26 osób. Niemniej jednak pracownicy SAS są przekonani, iż liczba ta jest niedoszacowana, gdyż większość przypadków infekcji WNV może pozostawać nierozpoznanych.

Sytuacja epidemiczna w Andaluzji budzi niepokój mieszkańców tego regionu. Na początku sierpnia w Sewilli odbyły się protesty mające zwrócić uwagę władz na problem wzrostu transmisji chorób tropikalnych w Hiszpanii. Zgromadzeni domagali się intensyfikacji działań rządu w walce z tym zagrożeniem.

Zagrożenie gorączką Zachodniego Nilu w Polsce

Obecnie gorączka Zachodniego Nilu nie stanowi poważnego zagrożenia zdrowia publicznego w Polsce. Jak dotąd nie odnotowano żadnego rodzimego przypadku zakażenia WNV, a wszystkie rozpoznane infekcje były związane z podróżami zagranicznymi.

Jednak zmiany klimatyczne, w tym wzrost temperatur, mogą sprzyjać zwiększeniu populacji komarów będących wektorami wirusa oraz wydłużeniu sezonu transmisji choroby. Dlatego też, choć ryzyko rodzimych zachorowań na razie jest niskie, w przyszłości sytuacja epidemiczna w Polsce może ulec zmianie.

Z drugiej strony, zagraniczne podróże zyskują na popularności z każdym rokiem. Wakacje w egzotycznych rejonach świata, a także – jak pokazują raporty epidemiologiczne – na południu Europy, mogą wiązać się z podwyższonym ryzykiem zachorowania na gorączkę Zachodniego Nilu. Osoby planujące wyjazd powinny pamiętać o podstawowych środkach profilaktyki, takich jak stosowanie repelentów, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów podczas podróży lub po powrocie do Polski zalecana jest bezzwłoczna konsultacja z lekarzem.

Objawy gorączki Zachodniego Nilu

Infekcje wirusem Zachodniego Nilu u ludzi w 70–80% przypadków przebiegają bezobjawowo. Tylko u 20–30% zarażonych osób pojawia się gorączka i inne objawy grypopodobne, które utrzymują się przez 3–6 dni. Infekcji towarzyszą zwykle takie symptomy jak: nudności, dreszcze, bóle głowy, pleców, stawów i mięśni oraz inne niespecyficzne objawy, np. utrata apetytu, kaszel i ból gardła. W 25–50% przypadków pojawia się wysypka na klatce piersiowej i kończynach oraz obrzęk węzłów chłonnych. Ciężki przebieg zakażenia charakteryzuje się zapaleniem mięśnia sercowego, trzustki i wątroby oraz objawami neurologicznymi, które manifestują się tuż po okresie gorączkowania.

Leczenie gorączki Zachodniego Nilu w większości przypadków przebiega bez komplikacji, jednakże u zakażonych pacjentów z powikłaniem w postaci zapalenia mózgu śmiertelność wynosi 15–40%. W grupie podwyższonego ryzyka są głównie osoby starsze.

Produkty EUROIMMUN do diagnostyki zakażenia wirusem Zachodniego Nilu

Diagnostyka infekcji WNV opiera się na bezpośrednim wykryciu wirusa we krwi lub w moczu bądź na stwierdzeniu obecności swoistych przeciwciał. Ponieważ przeciwciała klasy IgM mogą utrzymywać się we krwi pacjenta przez dłuższy czas, do różnicowania ostrych i przebytych infekcji zalecane jest dodatkowe badanie w kierunku przeciwciał klasy IgG wraz z oznaczeniem ich awidności.

Firma EUROIMMUN oferuje testy diagnostyczne do oznaczania ludzkich przeciwciał klasy IgM lub IgG przeciwko wirusowi Zachodniego Nilu:

• EI 2662-9601 M anty-wirus Zachodniego Nilu ELISA (IgM)
• EI 2662-9601 G anty-wirus Zachodniego Nilu ELISA (IgG)
• EI 2662-9601-1 G anty-wirus Zachodniego Nilu (awidność) ELISA (IgG)
• FI 2662 G anty-wirus Zachodniego Nilu IIFT (IgG)
• FI 2662 M anty-wirus Zachodniego Nilu IIFT (IgM)
• FI 2662 X anty-wirus Zachodniego Nilu (awidność) IIFT (IgG)

Piśmiennictwo

1. Raport ECDC, https://www.ecdc.europa.eu/en/west-nile-fever/surveillance-and-disease-data/disease-data-ecdc [dostęp 12.08.2024].
2. https://www.pap.pl/aktualnosci/w-grecji-rosnie-liczba-zakazen-wirusem-zachodniego-nilu-eksperci-alarmuja
3. https://www.aa.com.tr/en/europe/hundreds-protest-outbreak-of-west-nile-virus-government-inaction-in-southern-spain/3295930
4. Falke D., Flavi-Viren, [w:] Hahn H. et al., Medizinische Mikrobiologie und Infektiologie. Springer-Verlag, 5 Auflage (2004): 523–529.
5. Smithburn K.C. et al., A neurotropic virus isolated from the blood of a native of Uganda. American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 1940; 20 (4): 471–472.
6. Nosal B. et al., West Nile virus. Canadian Medical Associations Journal 2003; 168 (11): 1443–1444.
7. Shi P.Y. et al., Serologic diagnosis of West-Nile virus infection. Expert Review of Molecular Diagnostic 2003; 3 (6): 733–741.
8. Zeller H.G. et al., West Nile virus: an overview of its spreads in Europe and the Mediterranean Basin in contrast to its spread in the Americas. European Journal of Clinical Microbiology and Infectious Diseases 2004; 23 (3): 147–156.
9. Prince H.E. et al., Development and persistence of West Nile virus-specific immunoglobulin M (IgM), IgA, and IgG in viremic blood donors. Journal of Clinical Microbiology 2005; 43 (9): 4316–4320.
10. Iwamoto M. et al., West Nile Virus in Transplant Recipients Investigation Team. Transmission of West Nile virus from an organ donor to four transplant recipients. New England Journal of Medicine 2003; 348 (22): 2196–2203.
11. Montgomery S.P. et al., Transfusion-associated transmission of West Nile virus, United States 2003 through 2005. Transfusion 2006; 46 (12): 2038–2046.
12. Cameron C. et al., West Nile virus in Canadian blood donors. Transfusion 2005; 45 (4): 487–491.

Aby zamówić testy do diagnostyki infekcji wirusem Zachodniego Nilu, skontaktuj się z Doradcą Medycznym z Twojego regionu: