Jakie są grupy krwi i skąd się wzięły?
Mianem "grupy krwi" określamy zestaw antygenów, obecny na powierzchni krwinek czerwonych. Antygeny nie mają nic wspólnego z genami - to tylko i wyłącznie nieszczęśliwe nazewnictwo. Antygeny obecne na erytrocytach to białka, cukry, glikoproteiny lub glikolipidy. Łącznie do końca 2021 roku odkryto aż 378 antygenów grupowych krwi. To, jaki wariant antygenu wystąpi u człowieka, ma podłoże genetyczne: wszystkie antygeny powstają lub nie mogą powstać w związku z ekspresją naszych genów. Antygeny zgrupowane są w 43 układy, inaczej - grupy krwi. W skrócie: każdy z nas posiada 43 grupy krwi, natomiast z perspektywy medycznej i transfuzjologicznej, najistotniejsze są układy grupowe:Reklama
AB0 - nasz główny układ krwi z antygenami A, B i 0;Rh - determinujący występowanie lub brak czynnika Rh, z 51. antygenami, z których najważniejsze to D, C, c, E i e;Kell - determinujący grupę krwi K(+)/ K(-), będący istotnym czynnikiem w powstawaniu reakcji poprzetoczeniowych, immunizacji matki lub choroby hemolitycznej u noworodków, posiadający 28 antygenów grupowych.
Ponieważ antygeny grup krwi mają zdolność do pobudzania układu odpornościowego, charakteryzuje je także występowanie naturalnych przeciwciał, które występują u osób, które nie posiadają danych antygenów. Na przykład:
osoba z grupą krwi A posiada antygeny A i przeciwciała anty - B ("broni się" przed antygenem "B");osoba z grupą krwi B posiada antygen B i przeciwciała anty - A (analogicznie do powyższego);osoba z grupą krwi AB nie posiada żadnych przeciwciał (ponieważ ma oba antygeny grupowe - A i B nie "broni się" przed innymi);osoba z grupą krwi 0 wytwarza przeciwciała anty - A i anty B (ponieważ nie wytwarza ani antygenu A, ani B).
Jak powstają grupy krwi?
Omówmy, najprościej, jak to możliwe, powstawanie antygenów grupowych na komórkach erytrocytów, na podstawie układu AB0.
W pierwszej kolejności na powierzchni erytrocytów pojawia się substancja "H", która stanowi trzon, umożliwiający powstawanie kolejnych antygenów. jeżeli synteza antygenów kończy się na substancji "H", osoba z takim wariantem ma grupę krwi 0. jeżeli synteza podąża dalej, do substancji "H" dobudowywane są kolejne "cegiełki", które mogą utworzyć antygen A, B lub oba na jednej komórce jednocześnie. W ten sposób powstają grupy krwi: A, B i AB. Reasumując: każdy z nas posiada substancję "H", część z nas dobudowuje do niej antygen A, B lub oba.
Jaka jest najrzadsza grupa krwi w populacji?
Statystycznie, wg literatury i światowych centrów krwiodawstwa, najrzadziej występującą wg układu AB0 i Rh krwią jest AB Rh -. Występuje ona u 1 proc. ludzi na całym świecie. Podobnie niską statystykę utrzymuje w Polsce. AB Rh - oznacza, iż osoba z tą grupą krwi wytwarza oba antygeny A i B i nie wytwarza antygenu Rh (stąd Rh -). U osoby tej brak naturalnych przeciwciał w układzie AB0 (ma oba antygeny i przed niczym się nie "broni"), ale w układzie Rh wytwarza ona przeciwciała przeciwko Rh +, ponieważ sama nie ma dodatniego Rh i musi się przed nim "bronić" (w myśl powszechnie obowiązującej w całej biologii zasadzie: "co nie jest moje, to jest obce, a co jest obce to trzeba zwalczać").
Fenomen bombajski, czyli kiedy nie można przetoczyć krwi
W 1952 roku pasażer pociągu oraz pracownik kolei w Bombaju, w Indiach (dzisiejszy Mumbai), zostali zaatakowani przez napastnika i trafili do szpitala z pilną potrzebą transfuzji krwi. Ponieważ do transfuzji wymagane jest przeprowadzenie prób zgodności serologicznej, zbadano krew pacjentów na okoliczność obecności przeciwciał (żeby wiedzieć, jaką krew można przetoczyć, a jaką nie).
Obecność przeciwciał manifestuje się tym, iż gdy do krwi pacjenta, nakropionej na szkiełko, dodamy krew o innej niż jego grupie, nastąpi aglutynacja, czyli zbrylanie się krwi. Wynika to z faktu, iż krew pacjenta zawiera przeciwciała przeciwko innym antygenom. Przeciwciała te dosłownie oblepiają obce antygeny, prowadząc do powstawania strąceń w próbce krwi.
Krew obu pacjentów z Indii aglutynowała z krwią grupy A i B, w związku z czym powstało zasadne przypuszczenie, iż pacjenci mają grupę krwi 0. Jak się okazało, po dodaniu do krwi pacjentów krwi grupy 0... również nastąpiła aglutynacja.
Oznaczało to, iż obojgu z nich nie można przetoczyć żadnej ze znanych w układzie AB0 krwi, ponieważ wytwarzają przeciwciała przeciwko każdej z grup. Jak wyjaśniły późniejsze badania, pacjenci nie posiadali na swoich erytrocytach nie tylko antygenów A i B. Nie posiadali również substancji "H", która sama w sobie warunkuje krew grupy 0. Do tej pory nie sądzono, iż jest taka możliwość.
Fenomen ten nazwano bombajskim, a krew taką oficjalnie określa się jako grupa Bombaj.
Szacuje się, iż fenomen bombajski dotyczy tylko 0.0004 proc. całej populacji, a największą częstotliwość jego występowania obserwuje się w Indiach. Co ciekawe, osoby z krwią Bombaj posiadają genetycznie zapisaną możliwość wytworzenia antygenu A i B, jednakże gen, odpowiedzialny za powstanie pierwszej budulcowej substancji "H" jest u nich wyłączony.
Co to jest "złota krew"?
Powstanie czynnika Rh warunkowane jest obecnością antygenu "D" na komórkach. Ponieważ - w przeciwieństwie do innych antygenów tego układu - "D" występuje tylko w tej formie (brak antygenu "d"), osoba z antygenem "D" będzie Rh dodatnia, a osoba bez tego antygenu będzie Rh ujemna. Analogicznie do układu AB0, układ Rh posiada swoje przeciwciała, które wytwarzają osoby Rh - przeciwko krwi Rh +.
Często można spotkać się z tym podczas ciąży, gdzie organizm Rh - ujemnej matki wytwarza przeciwciała przeciw płodowi Rh - dodatniemu. Skutkować to może poronieniem, przedwczesną terminacją ciąży, chorobą hemolityczną noworodka i sensytyzacją ("uczuleniem") matki w każdej kolejnej ciąży na Rh - dodatni płód.
Z perspektywy Rh+/ Rh - najważniejsza jest obecność lub brak antygenu "D". Jednak w układzie Rh mamy dodatkowo 50 innych antygenów. A co jeżeli nie mamy żadnego z nich, a w zasadzie - żadnego z wszystkich 51. antygenów układu Rh?
W takiej sytuacji - brak jakiegokolwiek antygenu z układu Rh na erytrocytach - znajdują się zaledwie 43 osoby na całym świecie! Surowica tych osób reaguje aglutynacją z każdą inną surowicą krwi, ponieważ poza tymi 43. osobami, cały świat ma antygeny układu Rh. W związku z tym, osoby te nie mogą przyjąć żadnej krwi, niż od innyh osób w obrębie tej grupy. Krew taka zyskała nazwę Rh - null, a jej częstotliwość to 1. osoba na 6.000.000. Została ona odkryta pierwszy raz w 1961 roku u rdzennej Aborygenki, w Australii i nazwana "złotą krwią".
Prawdopodobieństwo odziedziczenia grupy krwi Rh - null wzrasta wraz z rozmnażaniem się osób blisko ze sobą spokrewnionych, np. w przypadku małżeństw w obrębie kuzynostwa lub bliskiej rodziny, ponieważ fenotyp Rh - null powstaje tylko i wyłącznie wtedy, kiedy oboje rodziców ma odpowiednią mutację genu, występującego na 1. chromosomie.
CZYTAJ TAKŻE:
Jedz i pij, by obniżyć ciśnienie. W takiej postaci są najskuteczniejsze
