Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny ponad 30 lat walczy o kobiety. Ostatnio to coraz trudniejsza walka
„Niby nie mam »konkretnych« powodów, żeby usuwać ciążę, ale czuję, iż to wszystko mnie przerasta. Cały czas biję się z myślami – utrzymywać ciążę czy usuwać? Pomóżcie, proszę”, pisze anonimowa internautka na facebookowej grupie Dziewuchy Dziewuchom. Ponad setka komentarzy. Jedne kobiety doradzają, opowiadają o swoich doświadczeniach, inne powstrzymują się od dawania rad, a w kilku komentarzach przewija się: „Zadzwoń do Federy”. To najlepszy adres. Już od ponad 30 lat.
Walczyć z kompromisem i go bronić
Federa, czyli Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (dawniej Federacja), powstała w 1991 r. Była pierwszą organizacją pozarządową walczącą o sprawiedliwość reprodukcyjną, co wówczas, ponad 30 lat temu, brzmiało jak science fiction. Co to takiego owa sprawiedliwość reprodukcyjna czy prawa reprodukcyjne? Ta pierwsza oznacza prawo i posiadanie odpowiednich warunków do tego, aby mieć dzieci lub ich nie mieć, mieć kontrolę nad warunkami porodu i opiekować się posiadanymi dziećmi. Te drugie to przede wszystkim prawo do przerywania ciąży bez podawania przyczyny i bez opłat, do dobrej opieki zdrowotnej nad kobietami i dziewczętami, do leczenia niepłodności i profilaktyki chorób kobiecych, poszanowanie praw pacjentki, dostęp do nowoczesnej, przystępnej cenowo antykoncepcji, profesjonalnej diagnostyki prenatalnej i edukacji seksualnej. Właśnie tym zajmuje się Federa, oferując bezpłatną pomoc i reprezentację prawną, poradnictwo w zakresie praw reprodukcyjnych i zdrowia seksualnego oraz prowadząc interwencje w przypadkach naruszenia praw pacjenckich.
Przez te ponad 30 lat sama praca aktywistek kilka się zmieniła. – Faktem jest, iż była po prostu coraz trudniejsza, ponieważ podejmowano coraz to nowe wysiłki w kierunku zaostrzenia prawa aborcyjnego – ocenia Krystyna Kacpura, prezeska Federy. – Znalazłyśmy się w kuriozalnej sytuacji, bo z jednej strony tzw. kompromisu nienawidziłyśmy, ale z drugiej musiałyśmy go bronić, żeby nie było jeszcze gorzej. Jednocześnie musiałyśmy walczyć o to, by w ogóle był realizowany, przecież w praktyce był on o wiele ostrzejszy niż w zapisie – dodaje. Istotnie, np. w oficjalnych rejestrach terminacji ciąży pochodzących z czynu zabronionego adekwatnie nie ma. Procedura jest za długa. Kobiety, zamiast walczyć w Polsce, często po prostu brały tabletki albo wyjeżdżały za granicę.
Tak zwany kompromis aborcyjny, o którym mówi Krystyna Kacpura, to ustawa z 1993 r. dopuszczająca aborcję w wyłącznie trzech przypadkach: kiedy ciąża pochodzi z czynu zabronionego (gwałtu/kazirodztwa), płód ma wadę nieuleczalną lub letalną oraz kiedy ciąża stanowi zagrożenie dla zdrowia i/lub życia kobiety. Wcześniej aborcja była w Polsce legalna. W rzeczywistości zatem nie był to żaden kompromis, ale zakaz z trzema wyjątkami, tłumaczą aktywistki zajmujące się dostępem do aborcji w Polsce.
Przez kilkadziesiąt lat – tj. do października 2020 r., kiedy Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, zgodnie z którym usunięto z ustawy przesłankę embriopatologiczną, czyli zezwalającą na aborcję w sytuacji, kiedy płód jest uszkodzony lub ma wady, działaczki Federy odbierały telefony od kobiet, starały się o poprawę dostępu do antykoncepcji, edukowały na temat praw reprodukcyjnych. Pomagały, trzymały za rękę, kontaktowały z psychologami i prawnikami. Pracy było dużo, bo choć zgodnie z oficjalnymi statystykami w Polsce kilka kobiet dokonywało aborcji, Federa i inne organizacje kobiece szacowały, iż na usunięcie ciąży co roku decyduje się co najmniej 100 tys. kobiet. Było komu pomagać, ale okoliczności dramatycznie się zmieniły trzy lata temu, po wyroku TK.
Cały tekst można przeczytać w „Przeglądzie” nr 46/2023, dostępnym również w wydaniu elektronicznym
FOT. Federa Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
