Eutanazja – śmierć na życzenie czy zabójstwo na żądanie?

ewolucjamyslenia.pl 12 godzin temu

Zdjęcie: eutanazja

Eutanazja wywołuje mieszane uczucia. Jej zwolennicy uważają, iż każdy ma prawo decydować o tym, czy chce umrzeć. Drudzy zaś, iż jest to niemoralne i może mieć druzgocące decyzje na życie całego społeczeństwa. Zarówno jedni jak i drudzy mają swoje racje, z którymi nietrudno się nie zgodzić.

Czym jest eutanazja

Nim przejdziemy do omawianego tematu, sprawdźmy, czym dokładnie jest eutanazja, gdyż ta ma wspólne cechy z samobójstwem lub zabójstwem, przez co może być czasem mylona.

Eutanazja – co to jest?

Eutanazja to powodowane współczuciem pozbawienie życia nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie¹. Ta dzieli się na kilka odmian, które w niektórych przypadkach wzajemnie na siebie nachodzą:

czynna – śmierć następuje, gdy wykona się daną czynność, np. odłączy się aparaturę podtrzymującą życie, wstrzyknie zabójczy środek;
bierna – nie robi się nic, by podtrzymać dane życie, np. nie podaje się niezbędnych leków;
dobrowolna – osoba świadomie wyraża chęć odebrania jej życia;
niedobrowolna – gdy decyzja podejmowana jest przez kogoś innego, np. chory jest nieprzytomny;
bezpośrednia – dane działanie lub świadome powstrzymanie się od czynności spowoduje śmierć, np. wstrzyknięcie środka;
pośrednia – utrata życia nastąpiła z powodu podania leków przynoszących ulgę. Śmierć pacjenta nie była zamierzona, ale nieuniknione było to, iż po podaniu leków nastąpi zgon.

Samobójstwo a eutanazja

Samobójstwo to celowe zachowanie samodestrukcyjne prowadzące do śmierci².

Zarówno samobójstwo jak i eutanazja kończą życie danej osoby, z tą różnicą, iż w eutanazji nie zawsze będzie to świadoma decyzja osoby zmarłej. W przypadku eutanazji powodem jest nieuleczalny ból, podczas gdy przy samobójstwie ten warunek nie musi zostać spełniony. Warto zwrócić uwagę, iż nie liczy się tylko cierpienie fizyczne, ale również psychiczne. To z tego powodu tysiące ludzi odbiera sobie życie.

Znany jest przypadek 29-letniej Holenderki Zoray ter Beek, która poddała się eutanazji z powodu cierpienia psychicznego, tj. przewlekłej depresji, stanów lękowych, traumy, zaburzeń osobowości oraz autyzmu³. Na chorobę cierpiała od dziecka, aż uznała, iż nie jest w stanie sobie z tym dłużej radzić. O śmierć starała się 3,5 roku, umierając na oczach swojego chłopaka.

Kolejną różnicą między samobójstwem a eutanazją jest legalność. Na przykład w Polsce popełnienie samobójstwa lub przygotowanie do niego nie jest karalne⁴. Niektórzy mogą się uśmiać, myśląc sobie, jak można ukarać samobójcę, skoro już nie żyje. Samobójcę wprawdzie ciężko by było postawić przed wymiar sprawiedliwości, ale niedoszłego jak najbardziej tak. Karnie mogą jednak odpowiedzieć ci, którzy będą w tym czynie pomagać. W polskim prawie karnym za pomoc w eutanazji podlega się karze więzienia od 3 miesięcy do 5 lat⁵. W wyjątkowych sytuacjach sąd może zastosować złagodzenie kary lub odstąpić od jej wymierzenia.

Samobójstwo i eutanazja są podobne, ale nie zawsze się pokrywają. Z logicznego punktu widzenia uznaje się, iż eutanazja kończy absurdalne umieranie, skracając agonię, nie kładąc nacisku na przerwanie życia⁶. Samobójstwo natomiast świadomie je przerywa. Różnica empiryczna polega na tym, iż eutanazja najczęściej ma charakter solidarnościowy, a samobójstwa niejednokrotnie dokonywane są w samotności.

Zabójstwo a eutanazja

Zabójstwo to przestępstwo polegające na umyślnym pozbawieniu człowieka życia⁷. Według GUS klasyfikowane jest ono jako: Przestępstwo materialne, do którego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Rozumie się przez to nie tzw. śmierć kliniczną, czyli ustanie krążenia i oddychania, ale śmierć mózgową, którą określa się jako trwałe i nieodwracalne ustanie funkcji pnia mózgu⁸.

W zabójstwie mamy też do czynienia z przemocą wbrew woli osoby zmarłej. Najczęściej wynika z chęci zemsty, zazdrości, uzyskania pieniędzy lub jest wynikiem kłótni rodzinnej⁹. W każdym kraju zabójstwo jest prawnie zakazane, eutanazja natomiast nie. Brak też sprzeciwu społecznego co do tego, by karać sprawców zabójstw. Społeczeństwo w tym przypadku nie jest podzielone.

W kodeksie karnym (art. 150) uwzględniono zabójstwo eutanatyczne, czyli zabójstwo na żądanie. Wspomnieliśmy o nim parę akapitów wyżej. W Polsce odbyła się sprawa sądowa, w której oskarżony pomógł popełnić samobójstwo 36-latkowi. Ten już wcześniej kilka razy nieskutecznie próbował się zabić¹⁰. Po przygotowaniu listu pożegnalnego, tym razem poprosił o pomoc znajomego. W zamian miał otrzymać 5000 zł. Zabójstwa dokonał przez okładanie nieszczęśnika pięściami, kopaniem, podcinając gardło, by na końcu zepchnąć go z wysokości. Sąd Okręgowy orzekł, iż było to zabójstwo i wymierzył oskarżonemu 15 lat pozbawienia wolności, które w Sądzie Apelacyjnym zostało zmniejszone do 12 lat.

Jak widzimy, odróżnienie eutanazji, samobójstwa i zabójstwa nie zawsze jest takie proste. Mają one wspólne cechy, które mogą powodować niejasności w interpretacji czynu. Zresztą sądy polskie już nieraz udowadniały, iż potrafią daną czynność interpretować na dwa różne sposoby. Problem mają też przedsiębiorcy, gdy wcześniej wydane interpretacje indywidualne potrafią być zmieniane po paru latach przez Krajową Administrację Skarbową¹¹.

W jakich krajach europejskich eutanazja jest dozwolona

Eutanazja dozwolona jest w niektórych państwach europejskich. Są też takie, które pozwalają choćby na śmierć nieletnich¹². Należą do nich:

Albania;
Luksemburg;
Hiszpania;
Holandia – dozwolona dla dzieci od 1 roku życia¹³;
Belgia – bez ograniczeń wiekowych;
Niemcy – dozwolona eutanazja bierna oraz wspomagane samobójstwo;
Wielka Brytania – dozwolona eutanazja bierna;
Austria – dozwolone wspomagane samobójstwo;
Szwajcaria – dozwolone wspomagane samobójstwo;
Finlandia – dozwolona eutanazja bierna.

Wyjaśnijmy przy okazji co to jest wspomagane samobójstwo. Jest to pomoc udzielona osobie, która sama zakończy swoje życie¹⁴. Występuje tylko w przypadku ludzi świadomych swego czynu. W praktyce wygląda to tak, iż chory otrzyma zabójczy środek, ale samodzielnie go przyjmie. Lekarz nie może więc wstrzyknąć śmiertelnego środka, koniecznie musi to zrobić ten, który ma umrzeć.

Wspomaganie nie ogranicza się tylko do czynności fizycznych, ale również doradczych. Udział w samobójstwie wspomaganym będzie miał też ten, kto udzieli porad takiej osobie.

Dlaczego eutanazja powinna być dozwolona

Wśród tych którzy popierają eutanazję, pojawiają się głosy, iż każdy ma prawo do decydowania o swoim życiu. A skoro nie jest w stanie sam sobie go odebrać, to ma prawo, by go uśmiercono.

Powodem przeprowadzanej eutanazji jest niewyobrażalne cierpienie, którego nie można znieść, a przyjmowane leki nie pomagają. Życie w takim stanie niejednego pozbawia sensu życia i odbiera chęci do dalszej egzystencji. Wypowiadane wówczas są słowa typu: wegetować tylko po to, aby cierpieć? W tym przypadku trudno jest się z nimi nie zgodzić. Chrześcijanie często się z tym nie zgadzają, ale o tym za chwilę.

Kolejnym argumentem przemawiającym za eutanazją jest godność umierania. Chorzy twierdzą, iż wolą umrzeć wśród bliskich w kontrolowanych warunkach, niż zwijać się z bólu i poniżeniu. Ostatnie chwile przed śmiercią dadzą im poczucie upragnionego spokoju.

Wśród innych argumentów, ale nie dotyczących bezpośredniego cierpienia pacjenta, daje się usłyszeć, iż jest to też ulga dla rodziny, gdyż ta nie musi wtedy znosić bólu psychicznego, widząc niemoc w ulżeniu cierpienia. W tym przypadku może zadajmy sobie pytanie: czy jak ktoś nam przeszkadza i się z tego powodu źle czujemy, to mamy prawo go zabić? W przypadku eutanazji patrzeć powinniśmy tylko i wyłącznie na cierpienie chorego, a nie rodziny. To on ma umrzeć, nie oni.

Pozwolenie na eutanazję ma też zapobiegać nielegalnym praktykom. Przykładem jest chociażby przedstawiony wyżej przypadek zabójstwa eutanatycznego, gdzie do zakończenia życia użyto niepotrzebnego zwiększenia bólu.

Uważa się też, iż skoro medycyna nie jest w stanie pomóc i danej osoby nie da się wyleczyć, to powinno się podejść do tego realnie i pogodzić ze śmiercią.

Zwolennicy eutanazji wskazują również na biblijnego Samsona, który nie został potępiony przez Pana, gdy ten chciał zemścić się na Filistynach. Poprosił Boga o siłę, dzięki której w ostatnich chwilach swego życia, zabił wielu przeciwników, mając świadomość, iż sam przez to zginie. Nie czytamy wprawdzie, iż Bóg mu ją dał, ale skoro jego wcześniejsza moc opierała się na bożej, to nadinterpretacją byłoby mówienie, iż otrzymał ją nagle od szatana. Ogólnie czyn ten postrzegany jest jako poświęcenie w służbie Boga, by zniszczyć wrogów Izraela.

Z drugiej strony można dopatrzeć się tutaj pewnej formy samobójczego aktu, choć typowym samobójstwem nie było. Czytamy o nim w Księdze Sędziów 16,30: Potem Samson powiedział: Niech umrę z Filistynami. W Liście do Hebrajczyków 11,32-33 Samsona umieszczono wśród bohaterów wiary.

Dlaczego eutanazja powinna być zakazana

Eutanazja ma również szerokie grono przeciwników. Głównym argumentem zakazującym jej stosowania jest poszanowanie wartości życia. Świadome uśmiercenie choćby z powodów humanitarnych podważa jego fundamentalną wartość.

Chrześcijanie uważają, iż życie jest darem od Wszechmogącego i nie powinniśmy go sobie w taki sposób odbierać. Argument jak najbardziej słuszny.

Podczas rozmów z innymi ludźmi można natknąć się na opinię potępiającą tych, którzy poddali się eutanazji. Zachowanie takie zasługuje na kilka słów wyjaśnienia. Warto wówczas zadać pytanie: ile osób trwających przy Panu zmieniłoby podejście, będąc na miejscu osoby cierpiącej? Nieraz okazywało się, iż podczas tortur celem uniknięcia cierpienia człowiek wyrzekał się Pana. Czy codzienna agonia nie sprawiłaby, iż zostałaby podjęta decyzja o zakończeniu życia? Iluż ludzi porzuca swą wiarę z błahych powodów, tu natomiast nie mówimy o jej porzuceniu, ale o świadomej śmierci. Co jest gorsze, porzucić wiarę czy uciec przed bólem?

Są wprawdzie tytani wiary, którzy przechodzili okropne katusze, np. Humberto Noble Aleksander¹⁵, Chen¹⁶ i inni. Ci prawdopodobnie trwaliby do końca swych dni, nie wybierając eutanazji. Skąd jednak pewność, iż osoba, która dziś jest jej przeciwna i opiera się na argumencie, iż życie jest darem od Pana, też by wytrwała? Kto chciałby leżeć bez ruchu, stale odczuwając ból i nie mieć nadziei na ratunek? Można prosić Pana o pomoc, ale jak wiemy nie każda modlitwa z wiadomych Stworzycielowi powodów jest spełniania tak jakbyśmy tego chcieli.

Dawid to kolejny mocarz wiary. Miał odwagę prosić Pana, by Ten go sprawdził. Wersety o tym mówiące możemy przeczytać w Psalmie 26,2: Zbadaj mnie, PANIE, i doświadcz mnie; poddaj próbie moje nerki i serce, oraz w Psalmie 139,23: Przeniknij mnie, Boże, i poznaj moje serce; wypróbuj mnie i poznaj moje myśli. Ten kto szczerze prosi Boga o to, by go wypróbował, może z pełną świadomością popierać zakaz wykonywania eutanazji. W pozostałych przypadkach warto zastanowić się, czy można negować coś, czego pragnie drugi człowiek, samemu bojąc się modlić do Stworzyciela podobnymi słowami.

Powyższa interpretacja podanych wersetów biblijnych nie ma bronić tych, co popierają eutanazję. Jej celem jest tylko to, by osoba wierząca zastanowiła się głębiej, czy nie zmieniłaby zdania będąc w podobnej sytuacji. Karygodnym jest bowiem nieprzemyślane potępianie tych, co się jej poddali, samemu nie przechodząc równie mocnych doświadczeń.

Kolejnym i istotnym argumentem za zakazem eutanazji jest niebezpieczeństwo jej nadużywania. Świat dostrzega problem, jakim jest starzejące się społeczeństwo oraz niewydolność systemów emerytalnych z tym związanych. Podczas pandemii covidowej w internecie pojawiło się wiele artykułów mówiących o tym, iż wirus to sposób na pozbycie się ludzi starszych, bo ci nie przynoszą już pożytku dla społeczeństwa, a są wręcz dla niego balastem.

O ile wiele z tych artykułów uznano za teorie spiskowe, o tyle poglądy o tym, by uśmiercać osoby starsze, już nimi nie są. Ekonomista Yusuke Narita z Uniwersytetu Yale oznajmił: Myślę, iż jedyne rozwiązanie jest dość oczywiste. Ostatecznie, czy nie jest nim masowe samobójstwo albo masowe seppuku osób starszych?^17,18. Przekonywał też, iż w przyszłości nadejdzie czas na dyskusję o obowiązkowej eutanazji.

Ludzie, choć potrafią okazywać czułość i miłość, to bywają też okrutni. Wystarczy spojrzeć, jak się zachowują, gdy brakuje im pieniędzy lub jedzenia. Jaki odsetek społeczeństwa zamienia się wówczas w bezwzględne bestie? W pogoni za pieniędzmi międzynarodowe koncerny korzystają z usług firm, w których ludzie odbierają sobie życie, bo nie są w stanie dłużej pracować w uwłaczających warunkach¹⁹. Wizja przymusowego uśmiercania osób nieuleczalnie chorych przynoszących gospodarce straty zamiast zysków nie jest tak nierealna, jak mogłoby się to wydawać.

Przeciwnicy eutanazji mówią też, iż lekarze nie zawsze są w stanie dobrze ocenić stan pacjenta. Zdarzają się przypadki, iż stwierdzają zgon, a pacjent wciąż żyje^20,21. jeżeli nie potrafią wykonać z pozoru zdawałoby się prostej czynności, to jak mogą orzekać, iż chorego nie da się wyleczyć?

Zwraca się również uwagę, iż alternatywą jest opieka paliatywna. Jej celem jest poprawa jakości życia pacjenta i ich rodzin poprzez łagodzenie bólu fizycznego i psychicznego.

No to jak: śmierć na życzenie czy zabójstwo na żądanie?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, która wskazywałaby, czy eutanazja jest śmiercią na życzenie, czy zabójstwem na żądanie. W świetle obowiązujących przepisów prawnych w jednym kraju będzie to życzenie, w innym natomiast zabójstwo. Aktualnie jest więc jednym i drugim.

W ujęciu psychologicznym eutanazja to nie tyle skrócenie życia, ile przerwanie niepotrzebnej agonii. Wybory moralne niejednokrotnie stawiają ludzi przed trudnymi i tragicznymi w skutkach decyzjami.

Osoby popierające lub negujące eutanazję mają swoje uzasadnione argumenty. Jednak wielu przeciwników mogłoby zmienić swoje zdanie, gdyby znalazło się w tak beznadziejnej sytuacji. Nie na darmo mówi się, iż punkt widzenia zależy od punktu siedzenia.

Wydaje się, iż najbardziej przemawiającym argumentem za tym, by eutanazja była zakazana, jest ten, iż w niedalekiej przyszłości może być uznana za obowiązkową dla ludzi niedołężnych i wymagających opieki innych. Z drugiej strony ci, co chcieliby umrzeć z własnej woli, nie mogliby tego uczynić dla dobra społeczeństwa.

Polecamy także inne artykuły na zbliżone tematy:

Jak mózg radzi sobie z bólem
Niepełnosprawność a ewolucjonizm
Moralne konsekwencje darwinizmu
Darwinizm społeczny i jego wpływ na społeczeństwo

Przypisy

Eutanazja, Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/eutanazja;3899253.html [dostęp: 19.07.2024].
Samobójstwo, Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/samobojstwo;3971663.html [dostęp: 19.07.2024].
Nie żyje 29-letnia Zoraya ter Beek. Holenderka poddała się eutanazji, Medonet, 24.05.2024, https://www.medonet.pl/zdrowie,nie-zyje-29-letnia-zoraya-ter-beek–holenderka-poddala-sie-eutanazji,artykul,58059271.html [dostęp: 19.07.2024].
Czy próby samobójcze są w Polsce karalne?, Szkolenia.expert, https://www.szkolenia.expert/czy-proby-samobojcze-sa-w-polsce-karalne/ [dostęp: 19.07.2024].
Art. 150. – [Zabójstwo eutanatyczne] – Kodeks karny, Wolters Kluwer, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-karny-16798683/art-150 [dostęp: 19.07.2024].
P. Okołowski, Eutanazja a samobójstwo, Edukacja Filozoficzna, Vol 56, 2013, https://edukacja-filozoficzna.uw.edu.pl/strapi/uploads/11_20okolowski_b3fee8ec56.pdf [dostęp: 19.07.2024].
Zabójstwo, Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/zabojstwo;3999672.html [dostęp: 19.07.2024].
Zabójstwo, Główny Urząd Statystyczny, https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/1509,pojecie.html [dostęp: 19.07.2024].
A. Pipała, Jakie są najczęstsze motywy zbrodni? Może być nią choćby pusta butelka, Dziennik Gazeta Prawna, 18.11.2022, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/8590606,kryminolog-motywy-zbrodni-pieniadze-zazdrosc-przestepstwa.html [dostęp: 19.07.2024].
A. Gawliński, A. Szczechowicz-Raś, K. Szczechowicz, Samobójstwo, zabójstwo czy eutanazja? Prawne i kryminalistyczne aspekty śmierci człowieka na przykładzie wybranych spraw z polskiej praktyki, International Journal of Legal Studies, № 2(14), 2023, https://ijols.com/resources/html/article/details?id=618088&language=pl [dostęp: 19.07.2024].
M. Pogroszewska, Fiskus coraz częściej zmienia zdanie na niekorzyść podatników, Prawo.pl. 18.07.2024, https://www.prawo.pl/podatki/zmiana-interpretacji-na-niekorzysc-podatnikow,528090.html [dostęp: 19.07.2024].
A. Dąbek, Eutanazja zalegalizowana w Portugalii. Gdzie jeszcze jest legalna?, Medonet, 17.05.2023, https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,eutanazja-zalegalizowana-w-portugalii–gdzie-jeszcze-jest-legalna-,artykul,42498260.html [dostęp: 19.07.2024].
Holandia rozszerzy prawo do eutanazji na dzieci poniżej 12 lat. „5 do 10 przypadków rocznie”, Rzeczpospolita, 14.04.2023, https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art38322501-holandia-rozszerzy-prawo-do-eutanazji-na-dzieci-ponizej-12-lat-5-do-10-przypadkow-rocznie [dostęp: 19.07.2024].
M. Mikołajska, Eutanazja i samobójstwo wspomagane. Jaka jest różnica i gdzie są one legalne?, Medonet, 06.04.2022, https://www.medonet.pl/zdrowie,eutanazja-i-samobojstwo-wspomagane–jaka-jest-roznica-i-gdzie-sa-one-legalne-,artykul,68581346.html [dostęp: 19.07.2024].
H. Noble Aleksander, Umrę wolny, Znaki Czasu, https://sklep.znakiczasu.pl/literatura-faktu/623-umre-wolny.html [dostęp: 19.07.2024].
B. Booth, Więzy w Chinach, Znaki Czasu, https://sklep.znakiczasu.pl/literatura-faktu/1196-wiezy-w-chinach.html [dostęp: 19.07.2024].
Obłęd. Ekonomista z Uniwersytetu Yale mówi o „przymusowej eutanazji” osób starszych, PCh24.pl, 24.02.2023, https://pch24.pl/obled-ekonomista-z-uniwersytetu-yale-mowi-o-przymusowej-eutanazji-osob-starszych/ [dostęp: 19.07.2024].
M. Cook, A Japanese professor at Yale floats the idea of mass suicide for the elderly, Mercator, 20.02.2023, https://www.mercatornet.com/a-japanese-professor-at-yale-floats-the-idea-of-mass-suicide-for-the-elderly [dostęp: 19.07.2024].
Chiny: Kolejne samobójstwo w fabryce Foxconn, Money.pl, 20.07.2011, https://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/chiny;kolejne;samobojstwo;w;fabryce;foxconn,72,0,877384.html [dostęp: 19.07.2024].
T. Borysiuk, Lekarz stwierdził zgon żyjącego pacjenta, Medonet, 05.10.2015, https://www.medonet.pl/zdrowie/wiadomosci,lekarz-stwierdzil-zgon-zyjacego-pacjenta,artykul,1699191.html [dostęp: 19.07.2024].
J. Różycka, Ekwadorscy lekarze stwierdzili zgon 76-latki. Kobieta po kilku godzinach obudziła się w trumnie, Gazeta.pl, 13.06.2023, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,29862249,ekwadorscy-lekarze-stwierdzili-zgon-76-latki-kobieta-po-kilku.html [dostęp: 19.07.2024].