Eksperci PAN podsumowali opracowane rekomendacje dotyczące systemu ochrony zdrowia w najbliższych latach. Dotyczą m.in. walki z nałogami, dostępności do innowacji medycznych czy sposobów finansowania świadczeń. Ich zdaniem, zmiany nie będą możliwe bez sprawnej koordynacji działań pomiędzy szczeblami władzy i zbudowania zaufania społecznego do polityki zdrowotnej państwa.
System ochrony zdrowia powinien być odporny na kryzysy i pozbawiony czynników zwiększających nierówności. Działania prowadzące do poprawy jego funkcjonowania należy oprzeć na budowaniu zaufania społeczeństwa do polityki zdrowotnej państwa. istotną rolę odgrywają tu długofalowe projekty skupione na największych problemach zdrowotnych. Nie można zapominać o sukcesywnym wdrażaniu innowacyjnych technologii medycznych – to główne wnioski ekspertów Polskiej akademii Nauk. 18 września odbyła się konferencja Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, podsumowująca rekomendacje dotyczące ochrony zdrowia opracowane w ramach projektu Polskie Zdrowie 2.0. Pełny tytuł projektu „Polskie Zdrowie” 2.0 brzmi: „Ocena wybranych elementów systemu zdrowia w Polsce w oparciu o dowody naukowe i dobre praktyki innych krajów”. Powstał on z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN a nad rekomendacjami zawartymi w 14 ekspertyzach pracowało 64 ekspertów. „Wśród najważniejszych wyzwań jest opracowanie akceptowanego przez główny siły polityczne długofalowego planu rozwoju opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego w Polsce” – podsumował dr Daniel Śliż (Komitet Zdrowia Publicznego PAN).
„Celem projektu jest edukacja i upowszechnianie nauki. Naszą grupą docelową są polscy politycy, dziennikarze i wszyscy profesjonaliści zajmujący się zdrowiem. Zależy nam także na dotarciu do szerokiej opinii publicznej. Sama inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia w Polsce przez główne podmioty polityczne. Liczymy na wykorzystanie rekomendacji w programach dotyczących polityki zdrowotnej kraju” – mówi prof. Tomasz Zdrojewski (Gdański Uniwersytet Medyczny).
Dzisiejsza ochrona zdrowia skupia się na profilaktyce i promocji zdrowia, działaniach naprawczych oraz opiekuńczych. Planowanie i wdrażanie polityki zdrowotnej, wymaga sprawnej koordynacji działań na różnych poziomach władzy. Wymaga to nie tylko podziału obowiązków pomiędzy szczeblami władzy, ale również odpowiednich regulacji prawnych. „Niezbędne jest zbudowanie realnego przywództwa i zaufania dla polityki zdrowotnej państwa poprzez rzetelne informowanie, realizowany – a nie tylko deklarowany – priorytet zdrowia oraz odejście od korzyści politycznych władzy” – podkreśla prof. Wojciech Hanke (przewodniczący Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi).
Wzrost gospodarczy i duży wzrost nakładów na zdrowie od 2015 roku nie przełożył się na polepszenie statystyk, o ile chodzi o przedwczesną umieralność. „W Polsce uwagę zwraca brak poprawy zdrowia Polaków w latach 1960-1991 i znaczący wzrost od roku 1991, który jednak nie niweluje różnic pomiędzy Polską a krajami Unii Europejskiej. Zwraca też uwagę spowolnienie wzrostu wartości określającej trwanie życia w Polsce, które nastąpiło w połowie poprzedniej dekady. Pandemia COVID-19 spowodowała w Polsce większy niż w innych krajach wzrost umieralności” – podkreśla dr Daniel Rabczenko (NIZP-PZH). Większość przyczyn przedwczesnych zgonów w Polsce – to zjawiska, którym można zapobiegać w ramach działań w obszarze zdrowia publicznego. U mężczyzn są to choroby układu krążenia, choroby nowotworowe oraz skutki spożywania alkoholu. W przypadku kobiet są to choroby nowotworowe oraz coraz częściej zgony indukowane spożywaniem alkoholu. Epidemia chorób odtytoniowych i odkalkoholowych jest poważnym problemem polskiego systemu ochrony zdrowia. Palenie jest na pierwszym miejscu wśród przyczyn zgonów mężczyzn, a na drugim w przypadku zgonów kobiet. „Dane potwierdzają trend spadkowy zgonów z powodu nowotworów oraz zahamowanie trendu spadkowego zgonów chorób układu krążenia, a także wzrost w przypadku schorzeń związanych ze spożyciem alkoholu. W populacji kobiecej niekorzystny pozostaje trend umieralności na schorzenia nowotworowe oraz wzrost umieralności z powodu chorób będących wynikiem spożycia alkoholu” – zaznacza dr Rabczenko.
Komitet zaproponował sposoby zmniejszenie obciążenia systemu skutkami palenia – to
m.in.:
- ograniczenie konsumpcji produktów nikotynowych poprzez efektywne zastosowanie polityki podatkowej;
- ograniczenie dostępności produktów nikotynowych,
- wyeliminowanie reklamy produktów nikotynowych;
- wprowadzenie skutecznej edukacji zdrowotnej;
- uruchomienie kompleksowych programów pomocy osobom uzależnionym od nikotyny;
- ograniczenie wpływów branży tytoniowej na procesy decyzyjne (redukcja szkód harm-reduction).
W celu obniżenia kosztów generowanych przez spożycie alkoholu eksperci PAN wskazali na konieczność zmiany polityki cenowej wobec alkoholu oraz skuteczną edukację społeczeństwa.
Dla poprawienia skuteczności leczenia i zmniejszenia skali przedwczesnej umieralności ważne jest zapewnienie społeczeństwu dostępu do innowacyjnych technologii medycznych lekowych i nielekowych. Innowacje w medycynie usprawniają diagnostykę, umożliwiają personalizację terapii, pozwalają na zamianę nieuleczalnych dotąd chorób w choroby przewlekłe, oraz poprawiają jakość życia pacjentów. „Potrzeba jest liderów we wprowadzeniu innowacji i upowszechnianiu standardów leczenia” – mówi prof. Grzegorz Opolski (członek korespondent PAN, Warszawski Uniwersytet Medyczny) i dodaje – „Aby to nastąpiło, konieczne jest zwiększenie finansowania i zdefiniowanie systemu wprowadzania innowacji oraz wypracowanie mechanizmów tworzenia, wdrażania, monitorowania i ewaluacji standardów leczenia”.
Najwięcej trudności sprawiało ekspertom PAN opracowanie rekomendacji związanych z kwestią ekonomiczną systemu ochrony zdrowia. „Cały czas nie mamy w Polsce systemu, który określałby stabilne źródła finansowania ochrony zdrowia. Ostatnie dwie dekady – to systematyczny wzrost zamożności polskiego społeczeństwa. Należy się spodziewać, iż ten trend będzie kontynuowany, ale trudno określić w jakim tempie” – mówił prof. Tomasz Zdrojewski. Dla efektywności finansowania systemu ochrony zdrowia potrzebne jest ograniczenie kosztów systemu poprzez efektywną profilaktykę, uzupełnienie braków kadr, wykorzystanie czynników typowo rynkowych, płatna część ochrony zdrowia (upowszechnienie ubezpieczeń medycznych, przy jednoczesnym wsparciu osób o najniższych dochodach), fundusz inwestycji szpitalnych.
Zwrócono również uwagę na niedostateczne finansowanie opieki długoterminowej, pomimo wciąż zwiększającego się udziału seniorów w całej populacji. Przedstawiono także sposób zwiększenia wpływów finansowych do systemu ochrony zdrowia, czyli tzw. podatki od grzechów (spożycia szkodliwych i potencjalnie uzależniających substancji). Są one dość łatwo akceptowane przez społeczeństwo a ich wprowadzenie obniża skalę negatywnego zjawiska, które zostało opodatkowane. „Warto od razu przy ich opracowywaniu postawić warunek, iż wpływy z tzw. sin taxes zasilają system ochrony zdrowia, a w szczególności programy profilaktyczne. Innym bardzo ważnym dla systemu działaniem jest wprowadzenie odrębnie finansowanego systemu opieki długoterminowej, czeka nas bowiem epidemia starości a opieki długoterminowa nie powinna “konkurować” z innymi obszarami świadczeń o pieniądze. Koniecznym jest zwiększenie nakładów na ten sektor z poziomu 1,6 proc. PKB do 2,7 proc. Deficyt środków na opiekę długoterminową powoduje, iż dziś mamy często do czynienia z hospitalizacji z powodów społecznych, co zwiększa koszty hospitalizacji w ogóle” – mówiła prof. Iga Rudawska (Katedra Ekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego). Konieczne jest także rozszerzenie podstaw naliczania składki zdrowotnej o dochody z kapitału i majątku oraz zmiana zasad opłacania składek przez rolników indywidualnych.
Część badaczy PAN odniosła się także do spadającego zaufania pacjentów do lekarzy. „Niska pozycja pacjenta i związany z tym spadek zaufania do lekarzy wynika z tego, iż podaż usług, które oferuje lekarz, jest znacznie niższa, niż popyt na te usługi. Wyjściem mogłoby być rozwiązanie strukturalne – na przykład poprzez przeniesienie wielu kompetencji, które monopolizują lekarze na inne specjalności – np. na pielęgniarki. Jakimś rozwiązaniem mogłoby też być stworzenie możliwości zwrócenia się do specjalistów w innych krajach” – powiedział dr Jacek Moskalewicz, socjolog z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Prof. Janusz Heitzman z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie mówił o konieczności powołania w rządzie wiceministra ds. zdrowia publicznego – „Zdrowie publiczne należy do resortu zdrowia, opieki społecznej, ministerstwa finansów. Integracja międzyresortowa w zakresie zdrowia publicznego musi mieć odpowiednią rangę wykonawczą i przynajmniej stanowisko wicepremiera, który integrowałby politykę w zakresie zdrowia publicznego. Zdrowie publiczne to nie tylko profilaktyka. To także jakość życia, nowe technologie, sztuczna inteligencja i komunikacja młodego pokolenia ze starszym pokoleniem. Nad tym wszystkim na raz musimy pracować”.
