Efekt Torowania

Torowanie (priming) to nieświadomy proces, w którym wcześniejsze bodźce wpływają na nasze myślenie i zachowanie. Efekt torowania polega na wprowadzaniu określonych skojarzeń w umyśle jednostki, co ma wpływ na jej oceny i decyzje.

Jest to subtelna forma manipulacji, gdzie pewne informacje są związane z innymi w celu wywołania określonych reakcji emocjonalnych lub myślowych. To, co „toruje” dane myśli, może być zarówno ukryte, jak i celowe.

CZYM JEST EFEKT TOROWANIA?

Torowanie – technika dostarczania wskazówek dla pamięci utajonej, poprzez stymulowanie jej bez uświadamiania sobie przez podmiot związków między wskazówką a wydobytym wspomnieniem.

Torowanie, znane również jako priming, to zjawisko psychologiczne, które odnosi się do wpływu uprzedniego bodźca na reakcję na bodziec następny. Proces ten polega na tym, iż ekspozycja na jeden bodziec wpływa na późniejsze postrzeganie, myślenie lub zachowanie, choćby jeżeli jednostka nie jest świadoma tej zależności.

Priming(Pryma), również podprogowy, jest stosowany jako popularna technika manipulacji w laboratoryjnych eksperymentach z zakresu psychologii poznawczej.

Priming może być też zjawiskiem wykorzystywanym do tworzenia pożądanego nastroju, który może wpływać na sposób zapamiętywania, myślenia, formułowania ocen i wniosków oraz na zachowania interpersonalne. Wprowadzanie zatem publiczności przez mówcę w dobry nastrój poprzez tło może determinować w jaki sposób zostanie on odebrany. Pozytywny nastrój może implikować odbiorcy, iż jest bezpieczny i może polegać na swojej wiedzy, zaś negatywny nastrój daje sygnał alarmowy i może być konieczne sprawdzanie podanych informacji oraz zaczerpnięcie z zewnętrznych źródeł.

MECHANIZM DZIAŁANIA

Torowanie można zdefiniować jako nieświadomy proces poznawczy, w którym wcześniejsze doświadczenia kształtują reakcje na późniejsze bodźce. Efekt ten może zachodzić zarówno na poziomie percepcji, jak i przetwarzania poznawczego. Torowanie może dotyczyć skojarzeń, jakie umysł wytwarza w odpowiedzi na bodźce. Przykładem może być sytuacja, w której po zobaczeniu słowa „doktor”, łatwiej jest rozpoznać słowo „pielęgniarka” niż „piekarz”. W takim przypadku umysł, wcześniej skonfrontowany z pojęciem medycznym, ma tendencję do szybszego przetwarzania podobnych kontekstowo informacji.

Torowanie może zachodzić w różnych formach, w zależności od tego, czy bodźce są ze sobą powiązane semantycznie, percepcyjnie, czy afektywnie. Przykłady torowania to:

• Torowanie semantyczne: Gdy prymą jest słowo lub obraz mający semantyczny związek z późniejszym bodźcem. Na przykład, po zobaczeniu słowa „lekarz” szybciej przetworzymy bodziec związany z medycyną.
• Torowanie percepcyjne: Związane z cechami fizycznymi bodźców, np. po wcześniejszej ekspozycji na kształt okrągły szybciej rozpoznamy inny obiekt o podobnym kształcie.
• Torowanie afektywne: Odnosi się do wpływu emocji związanych z wcześniejszym bodźcem na reakcje emocjonalne na późniejsze bodźce. Na przykład, jeżeli obejrzymy emocjonalny film, nasza reakcja na inne emocjonalne bodźce może być bardziej intensywna.

EKSPERYMENTY

Torowanie. Eksperyment I

Studentów podzielono na grupy losowo. Jedna grupa była torowana poprzez umieszczenie w teście (niezwiązanym z tematem torowania) wyrazów: agresywnie, śmiały, nieuprzejmy, niepokoić, zakłócać, przeszkadzać, naruszać, a druga torowana wyrazami: szacunek, taktowny, cenić, cierpliwie, ustępować, miły, uprzejmy.

Po zakończeniu testu studenci mieli przejść korytarzem do osoby odpowiedzialnej za eksperyment i poprosić o następne zadanie. Ale eksperyment zaprojektowano tak, iż ilekroć student pojawiał się przed drzwiami, organizator był zajęty rozmową z kimś innym, kto stał na progu, blokując wejście do gabinetu.

Wyniki: studenci torowani do nieuprzejmości wtrącali się do rozmowy przeciętnie po około 5 minutach. A studenci torowani do uprzejmości? 82% z nich w ogóle nie przerwało organizatorowi (czekając cierpliwie 10 minut).

Torowanie. Eksperyment II

Znowu podzielono studentów na dwie grupy. Każdy student odpowiadał na 42 trudne pytania zaczerpnięte z gry Trivial Pursuit. Jedną grupę studentów poproszono, aby przed testem przez pięć minut zastanawiali się nad obowiązkami i prawami profesora uniwersytetu (notując swoje wnioski). Drugą grupę poproszono, aby myśleli (też przez 5 minut) o pseudokibicach piłkarskich.

Wyniki: studenci z grupy profesorskiej osiągnęli średnio 55,6% prawidłowych odpowiedzi. Ale z grupy piłkarskiej 42,6%. Różnica ogromna: często decydująca o tym, czy zdasz egzamin, czy nie.

BADANIA JOHN’A A. BARGHA

John A. Bargh ze współpracownikami poprosili dwie grupy osób o rozwiązywanie zadań polegających na układaniu zdań. W jednej grupie pojawiały się słowa, które odnosiły się do ludzi w starszym wieku, na przykład „stary” lub „zmarszczki”, w drugiej zaś takich słów nie było. Po tej fazie eksperymentu mierzono szybkość chodzenia uczestników po laboratorium. Okazało się, iż osoby z pierwszej grupy, którym utorowano stereotyp starości, przemieszczały się wolniej niż osoby z drugiej grupy. Jak widać, zaktywizowanie w umyśle pewnych słów wpływa na dalsze zachowanie.

Gdy zapytano kanadyjskich studentów, czy są zadowoleni lub niezadowoleni ze swojego życia towarzyskiego, osoby pytane, czy są niezadowolone, po namyśle znacznie częściej wyszukiwały powody do niezadowolenia, w związku z czym o 37% częściej stwierdzały, iż są niezadowolone.

Powodzenie poszukiwań pamięciowych zależy częściowo od wskazówek do wydobycia. Wspomnienia utajone mogą być przywoływane przez torowanie. Wspomnienia jawne mogą być przywoływane przez różne zadania, jak odtwarzanie lub rozpoznawanie, chociaż niektóre zadania mogą wymagać odtwarzania istoty rzeczy, czyli sedna, a nie wszystkich szczegółów. Dokładność wydobycia z pamięci zależy także od specyficzności kodowania oraz od nastroju.

kilka wiadomo na temat czynników decydujących o skuteczności pamięci prospektywnej. Gdy występuje słabe dopasowanie między wskazówkami do wydobycia a kodowaniem, możemy doświadczyć zjawiska końca języka.

WYKORZYSTANIE EFEKTU TOROWANIA

Wykorzystuj torowanie (świadome), aby przygotować swój mózg do ważnych dla Ciebie wydarzeń. Np. masz problem w jakiejś relacji, ale musisz się z daną osobą spotkać? Przygotuj swój mózg poprzez torowanie do uprzejmości, cierpliwości, taktu, spokoju itp.

Masz przed sobą istotny egzamin? Przygotuj swój mózg, wlewając w niego spokój, wiarę w siebie.

Stan wyjściowy to stan zdenerwowania, tremy, spięcia, strachu przed porażką itd.

1. Uspokojenie emocji: praca z ciałem
2. Stabilizacja emocji: miejsce bezpieczne
3. Wiara w siebie: największy sukces
4. Synchronizacja półkul mózgowych: wizualizacja

Sekwencja obrazów

Jednym ze sposobów wykorzystania torowania może być zarządzanie sekwencją pojawiających się obrazów. Kosonogov (2020) w badaniu przeprowadzonym na grupie studentów wykazał, iż zdjęcia neutralne mogą być odbierane bardziej pozytywnie, jeżeli wcześniej były zaprezentowane obrazy nieprzyjemne, zaś jeżeli jako pierwsze osoby badane zobaczyły zdjęcie przyjemne, to neutralne było bardziej nieprzyjemne.

Bodźce mogą wpływać na uruchamianie się stereotypów. Oglądanie twarzy męskich lub damskich powoduje szybszą reakcję w przyporządkowywaniu imion do danej płci, niż w przypadku, kiedy nie występuje żaden bodziec (Macrae i Cloutier, 2009).

Priming w wystąpieniach publicznych

Priming może być też zjawiskiem wykorzystywanym do tworzenia pożądanego nastroju, który może wpływać na sposób zapamiętywania, myślenia, formułowania ocen i wniosków oraz na zachowania interpersonalne (Forgas, 2017). Wprowadzanie zatem publiczności przez mówcę w dobry nastrój poprzez tło może determinować w jaki sposób zostanie on odebrany.

Pozytywny nastrój może implikować odbiorcy, iż jest bezpieczny i może polegać na swojej wiedzy, zaś negatywny nastrój daje sygnał alarmowy i może być konieczne sprawdzanie podanych informacji oraz zaczerpnięcie z zewnętrznych źródeł. (Bless i Fiedler, 2006).

Aktywizacja schematu poznawczego może się również pojawiać w kontekście środowiska. Normy sytuacyjne są skojarzeniem pomiędzy środowiskiem a zachowaniem normatywnym. Środowisko może automatycznie kierować naszymi zachowaniami normatywnymi.

Zarówno rzeczywiste zachowanie jak i reprezentacje zachowania są automatycznie aktywowane kiedy istnieje silny związek między środowiskiem, a zachowaniem normatywnym oraz wtedy, kiedy istnieje intencja i cel odwiedzenia danego środowiska (Aarts i Dijksterhuis, 2003).

Przykładem ilustrującym tę zależność może być badanie, w którym przez trzydzieści sekund prezentowano osobom badanym zdjęcie biblioteki lub stacji kolejowej, a następnie mierzono czas reakcji w zadaniu leksykalnym dotyczącym podejmowania decyzji. Aktywowanie wzorca biblioteki zwiększało dostępność zachowania realizującego normę milczenia, jeżeli celem była faktyczna wizyta w bibliotece (Aarts i Dijksterhuis, 2003).

Zjawisko torowania bazuje na mechanizmie skojarzeń. Bodźce z którymi mieliśmy wcześniej kontakt, wpływają na to, w jaki sposób nasz mózg przetwarza docierające do niego informacje. Warunkiem jest, by zarówno bodźce poprzedzające, jak i informacje odbierane przez nasz mózg pozostawały w semantycznym (znaczeniowym) związku. W kategoriach psychologicznych oznacza to wykorzystanie czynników tła, aby wprowadzić kogoś w stan psychiczny, który wpływa na jego działanie (bez świadomości). Tłem są zwykle obrazy lub rekwizyty w pomieszczeniu, gdzie odbywa się eksperyment. Czasami czynnikiem tła jest opowieść lub powtarzane słowa, które uczestnik słyszy.

SZEROKIE ZASTOSOWANIE

Zjawisko torowania ma szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach życia, od marketingu po edukację i psychoterapię. W reklamie, torowanie jest używane, aby wpłynąć na decyzje konsumentów – na przykład poprzez subtelne sugerowanie pozytywnych skojarzeń z produktem. W edukacji torowanie może pomóc uczniom lepiej przyswajać nowe informacje, kiedy są one prezentowane w kontekście uprzednio poznanych treści.

W psychoterapii torowanie wykorzystywane jest w celu wzmacniania pozytywnych wzorców myślenia. Na przykład, terapeuta może stosować techniki, które pomagają pacjentowi koncentrować się na pozytywnych aspektach swojego życia, co prowadzi do torowania myślenia w kierunku większej samoakceptacji i optymizmu.

W badaniach nad tym zjawiskiem pojawiają się kontrowersje związane z replikowalnością wyników – niektóre eksperymenty nie dały podobnych rezultatów w próbach powtórzeniowych, co prowadzi do pytań o jego spójność. Ponadto, wpływ torowania może być ograniczony przez inne czynniki, takie jak aktualny stan emocjonalny, kontekst sytuacyjny czy osobiste doświadczenia jednostki.

Opracowanie wpisu: Karolina Szylar

Źródła:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Torowanie

https://skris.pl/czym-jest-torowanie

https://pzc.innelektury.pl/torowanie

https://sztukawystapien.pl/czym-jest-priming-jak-torowanie-moze-byc-wykorzystywane-w-wystapieniach