Efekt Pigmaliona – odmiana samospełniającej się przepowiedni zidentyfikowana po raz pierwszy przez socjologa Roberta Mertona. Stosunek do osoby powoduje, iż jej postawa i uzyskiwane efekty stają się zgodne z pokładanymi w niej oczekiwaniami.
Czym jest Efekt Pigmaliona?
Efekt Pigmaliona to zjawisko psychologiczne, na które składają się dwa czynniki. Pierwszy to samospełniające się proroctwo, czyli sytuacja, w której silne przekonania jednostki stają się jej rzeczywistością. Drugi, to sytuacja, w której ludzie zachowują się zgodnie z oczekiwaniami grupy lub innej osoby, a wysokie wymagania zewnętrzne potrafią zmotywować jednostkę do przekraczania siebie.
Funkcjonujemy według bardzo prostego schematu: myśli – emocje – zachowania. Dana myśl na temat nas samych lub otaczającego nas świata staje się prawdą. Nasze myśli przekładają się na emocje, a te na zachowanie. Dotyczy to również dzieci, dla nich staje się prawdą to, co myślą i mówią o nich dorośli czy rówieśnicy.
Efekt ten pokazuje, iż relacje międzyludzkie są jedynie realizacją naszych przewidywań. Ponadto, gdy nasze oczekiwania względem danej osoby się zmienią, będzie się ona starała je spełnić, niezależnie od tego, czy zmiana będzie dla niej korzystna. Im więcej oczekujemy od kogoś, tym bardziej dana osoba będzie starała się te oczekiwania zrealizować.
Mitologiczny efekt
Nazwa efektu Pigmaliona została stworzona na podstawie postaci z mitologii greckiej, czyli rzeźbiarza Pigmaliona. W legendzie zostało opisane, jak Pigmalion wyrzeźbił w marmurze kobietę idealną, czyli Galateę. Jego fascynacja rzeźbą z czasem przerodziła się w miłość. Wówczas bogini Afrodyta zlitowała się nam Pigmalionem i postanowiła ożywić Galateę.
Pigmalion był królem Cypru, który pewnego dnia wyrzeźbił posąg pięknej kobiety i nazwał go Galateą. Posąg był jego zdaniem ideałem kobiety. Zakochał się w tej kobiecej figurze i długo modlił się do bogini miłości, Wenus, by ta ożywiła pomnik. Jego uczucia były tak silne, iż nie mógł powstrzymać się od gorących pocałunków i pieszczot. Jego pragnienie, czystość intencji, oczekiwania i niezachwiana wiara były tak potężne, iż choćby bogini miłości poczuła je. W odpowiedzi na jego modlitwę, posąg zaczął ożywać pod jego dotykiem, stając się ciepłym i miękkim.
Kiedy Pigmalion poczuł pulsujące serce w jej ciele, objął ją mocniej. Posąg, teraz żywa kobieta, odwzajemniła jego uczucia, odpowiadając na jego gesty z namiętnością. Wdzięczny bogini za ten cud, Pigmalion oddał jej cześć, a Wenus w zamian pobłogosławiła ich związek. Z ich miłości narodziła się córka, będąca żywym dowodem na to, jak silne przekonania i oczekiwania mogą wpłynąć na rzeczywistość, ukazując efekt Pigmaliona w związku.
Pigmalion, a psychologia
Nie zawsze łatwo jest spełnić czyjeś oczekiwania. Psychologowie twierdzą jednak, iż choćby nieświadomie zachowujemy się w taki sposób, jakiego oczekują od nas inni ludzie.
W psychologii efekt Pigmaliona związany jest ze spełnianiem się pozytywnych oczekiwań wobec drugiej osoby. I tak samo jak Pigmalion kreował w swoich wyobrażeniach, iż posąg który stworzył, zamienia się w prawdziwą kobietę z krwi i kości, kreujemy sobie pozytywny obraz drugiej osoby i jesteśmy głęboko przekonani o słuszności oraz prawdziwości naszych przekonań i przypuszczeń. o ile postrzegamy nowo poznaną osobę jako bardzo kompetentną oraz inteligentną, i w taki sposób będziemy ją traktować – to poskutkuje to tym, iż dana osoba właśnie w taki sposób będzie się zachowywała. Dlaczego? Ponieważ będzie postępować i zachowywać się w sposób zgodny z naszymi przekonaniami.
Na czym polega efekt Pigmaliona?
- samospełniające się przepowiednia – jest to główna siła napędowa efektu Pigmaliona. Nasza postawa świadomie lub nieświadomie sprawia, iż to czy ktoś osiągnie sukces, czy porażkę zależy w pewnym stopniu od nas. Wpływ na czyjąś motywację, nastawienie i zachowanie, ma zarówno nasza sposób mówienia, postawa, gesty, jak i nastawienie do innych osób.
- wpływ oczekiwań na motywację – nasze oczekiwania mają duży wpływ na motywację innych osób. o ile uważamy, iż ktoś może osiągnąć sukces, to podświadomie zachęcamy go, dajemy mu wsparcie, zachętę i impuls do działania. Jednocześnie, o ile w kogoś nie wierzymy, spada jego motywacja do działania i podejmowania wyzwań.
Efekt Pigmaliona – badania
Skutki działania efektu Pigmaliona zostały potwierdzone przez badaczy w licznych badaniach naukowych i eksperymentach psychologicznych. Wśród najpopularniejszych badań wymienić należy eksperyment przeprowadzony przez Lenore Jacobson i Roberta Rosenthala.
Badanie zostało przeprowadzone w 1968 roku w amerykańskiej szkole podstawowej. Nauczycieli w tej szkole poinformowano, iż wśród uczniów znajdują się szczególnie zdolni. Zatem nauczyciele mogli oczekiwać od nich znacznych postępów w nauce. Rzeczywistość była jednak taka, iż informacje o umiejętnościach uczniów były fałszywe.
Pomimo tego, po zakończeniu nauki okazało się, iż uczniowie, których nauczyciele uznali za zdolnych, osiągali dużo lepsze wyniki w nauce niż ich rówieśnicy, chociaż w rzeczywistości nie posiadali szczególnych zdolności. Wniosek badaczy był jeden, a mianowicie, iż to właśnie oczekiwania nauczycieli wobec uczniów były głównym czynnikiem wpływającym na wysokie wyniki. Nieświadomie podejmowali oni działania mające na celu zmotywowanie i wspieranie ich w nauce, a to przełożyło się na większe zaangażowanie uczniów i lepsze efekt nauki.
Wyniki badań Rosenthala i Jacobsona zostały potwierdzone przez inne badania:
- badanie Kingsleya i Grolnickiej z 1991 roku – badania dotyczyły wpływu oczekiwań rodziców na efekty nauki ich dzieci. gwałtownie okazało się, iż duże wymagania rodziców, przekładały się na lepsze osiągnięcia dzieci w nauce. Wyniki te były lepsze w przypadku rodziców, którzy oprócz dużych wymagań, również wspierali dziecko i pomagali mu osiągnąć swoje cele;
- studium przypadku Jussima i Ecclesa z 1992 roku – studium to dotyczyło wpływu stereotypów płciowych na efekty pracy uczniów. Badacze doszli do wniosku, iż nauczyciele zwykle oceniają dzieci na podstawie stereotypów płciowych. W ten sposób pojawiają się z czasem duże różnice między dziewczętami i chłopcami w różnych dziedzinach. Ponownie kluczową rolę odgrywają tu oczekiwania nauczyciela i ich wpływ na motywację i wyniki uczniów;
- badanie McNatt z 2000 roku – badanie to dotyczy działania efektu Pigmaliona w środowisku pracy. W czasie badania menadżerom przekazano informację, iż niektórzy z ich podwładnych są bardzo zdolni i pracowici, więc warto ich wspierać. W trakcie badania okazało się, iż to właśnie ci pracownicy wykazali się większą produktywnością i lepszymi wynikami pracy;
- badanie Kiereina i Golda z 2000 roku – badanie dotyczyło efektu Pigmaliona w sporcie. W czasie badania okazało się, iż im większe oczekiwania trenerów w stosunku do zawodników, tym lepsze osiągali oni wyniki w sporcie. Ponadto niskie oczekiwania względem zawodników, skutkowały gorszymi wynikami sportowymi.
Efekt ten można wykorzystywać w wielu aspektach życia, jak szkoła, praca, związek, czy wychowanie dzieci.
Badanie na szczurach
Rosenthal(1966) przeprowadził jeszcze jeden, mało znany eksperyment, dzięki któremu, po przeanalizowaniu wyników badań okazało się, iż szczury nazwane sprytnymi uczyły się szybciej.
Robert Rosenthal poprosił swoich współpracowników o to, aby trenowali szczury, których zadaniem było nauczenie się drogi w labiryncie. Część asystentów dostała informację, iż szczury są bardzo sprytne i pochodzą z dobrej linii genetycznej. Natomiast druga część, iż szczury pochodzą z kiepskiej linii genetycznej i są mało rozgarnięte.
Jednak podczas badania szczury były przydzielane losowo, a każdy asystent był przekonany, iż tresuje szczura z konkretnej grupy. Na podstawie w ten sposób przeprowadzonego badania, uzyskano wyniki, które wykazały, iż szczury, trenowane przez asystentów przekonanych, iż tresują sprytne szczury, szybciej nauczyły się drogi w labiryncie. Natomiast szczury, nazwane głupimi, uczyły się wolniej i potrzebowały więcej czasu, aby zapamiętać całą trasę.
Wniosek z eksperymentu? Tworzenie wobec kogoś możliwych do ziszczenia oczekiwań, sprawia, iż te nadzieje się spełniają. Tak jak w przypadku wspomnianego mitu. W rzeczywistości efekt Pigmaliona jest klasycznym przykładem samospełniającej się przepowiedni. Przekonania ludzi, zachęta, motywacja i pozytywne myślenie pomagają osiągnąć cel. Jednocześnie niewspierające stwierdzenia i negatywne myślenie, mogą przynieść zupełnie odwrotny skutek.
Opracowanie wpisu: Karolina Szylar
Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_Pigmaliona
https://portal.librus.pl/rodzina/artykuly/efekt-pigmaliona-o-sile-wyobrazni-i-wizualizacji
