Dzień Autyzmu co roku obchodzony jest 2 kwietnia. Poznaj historię tej dolegliwości i dowiedz się, jak często występuje. Dlaczego Światowy Dzień Autyzmu jest często zwany „dniem na niebiesko” i jak adekwatnie obchodzić ten dzień?
Dzień dzieci z autyzmem – dlaczego wczesne rozpoznanie choroby u dzieci jest takie ważne?
Kiedy jest dzień autyzmu? Obchodzi się go każdego roku 2 kwietnia. Jako specjaliści wiemy, jak dużą wagę ma wczesne rozpoznanie tego zaburzenia dla dziecka i jego rodziców. Pomimo tego, iż autyzm pojawia się u dziecka w bardzo wczesnym okresie życia, rozpoznawany jest najczęściej z kilkuletnim opóźnieniem. Z danych zebranych w Polsce wynika, iż dzieje się to zwykle między 4. a 6. rokiem życia dziecka, a często jeszcze później. Nieprzygotowani do wychwytywania objawów autyzmu są lekarze pierwszego kontaktu, pediatrzy, a czasem choćby specjaliści – psycholodzy, pedagodzy, nauczyciele. Dzień Autyzmu to doskonała okazja, aby przypomnieć o historii choroby, jej przyczynach i charakterystycznych objawach.
Jak często występuje autyzm – trochę historii
Rozpowszechnienie autyzmu dziecięcego mieści się w przedziale od 0,7 do 20,7 na 10000. Zdecydowanie częściej chorują chłopcy niż dziewczynki. Autyzm dziecięcy jest całościowym zaburzeniem rozwojowym, to znaczy, iż ma wpływ na każdą sferę funkcjonowania dziecka. Charakteryzuje je nieprawidłowy lub upośledzony rozwój objawiający się nieumiejętnością nawiązywania relacji ze środowiskiem. Pierwszy medyczny opis tej choroby powstał w 1943 roku. Jego autorem był amerykański psychiatra Leo Kanner, który nadał jej nazwę od greckiego słowa „autos”, czyli „sam”. Dotyczy on szerokiego zakresu skomplikowanych zachowań: deficytów w rozumieniu i ekspresji języka, trudności w zakresie motorycznym i spostrzeżeń, wadliwego oceniania rzeczywistości i niezdolności do funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Czasami po okresie całkowicie prawidłowego rozwoju, dziecko zaczyna się wycofywać lub traci nabyte umiejętności. Powody tego regresu nie są w pełni znane, szacuje się, iż objaw ten towarzyszy jednemu na trzy przypadki dzieci dotkniętych zaburzeniem. Światowy dzień dzieci z autyzmem zawsze daje sposobność, aby przypomnieć sobie o szczegółach tej choroby.
Światowy Dzień Autyzmu – okazja do przypomnienia przyczyn powstania dolegliwości
Wiedza o przyczynach występowania autyzmu wciąż pozostaje niepełna. Uwarunkowania są bardzo niejednoznaczne i nie można ich precyzyjnie określić, jednak badania potwierdzają, iż znaczącą rolę w etiologii mają predyspozycje genetyczne. U dzieci autystycznych odkryto anomalie w móżdżku, układzie limbicznym i korze mózgowej. Zauważono również nieprawidłowości w poziomie niektórych neuroprzekaźników. Obalono natomiast tezę o tym, iż autyzm spowodowany jest niedostępnością emocjonalną rodziców. Środowisko rodzinne, a także podjęcie odpowiedniej terapii mają za to wpływ na poziom funkcjonowania dziecka.
Dzień Autyzmu – poznaj objawy tej choroby
Współczesna psychologia i logopedia stoi przed zadaniem wypracowania narzędzia badawczego do diagnozy autyzmu w jego początkowej fazie. Celem jest stawiać taką diagnozę wobec dzieci między 16. a 20. miesiącem życia. Większość rodziców zauważa niepokojące sygnały w rozwoju dziecka w drugim roku jego życia i dopiero wówczas zaczyna poszukiwać pomocy. Diagnostyka bywa trudna, ponieważ nie tylko stwierdza się zmienny stopień nasilenia zaburzeń zachowania, komunikacji oraz zdolności intelektualnych, ale również zachowania pacjentów mogą się zmieniać wraz z wiekiem. Do ustalenia rozpoznania klasycznego autyzmu konieczne jest stwierdzenie nieprawidłowego lub upośledzonego rozwoju do ukończenia 3. roku życia. Trudności w interakcjach społecznych oraz opóźnienie ich rozwoju stanowią często najwcześniejszy objaw zaburzenia ze spektrum autyzmu, ale mogą być łatwe do przeoczenia. Brak wspólnego pola uwagi, czyli dziecko nie wykazuje zainteresowania, nie zwraca uwagi na obiekt zainteresowania innej osoby, nie patrzy w tą samą stronę, jest bardzo charakterystycznym objawem dla autyzmu. Dziecko wielokrotnie przywoływane nie reaguje na swoje imię, co budzi podejrzenie upośledzenia słuchu.
Nadwrażliwość
Niektóre dzieci z autyzmem mają problemy z tak zwaną nadwrażliwością. Dzieci autystyczne często nie reagują choćby na głośne dźwięki, czasem z pozoru wydaje się, iż są głuche. Jednocześnie co do niektórych dźwięków wykazują nadwrażliwość, na przykład zasłaniają uszy, kiedy słyszą szczekanie psa. Bardzo często reagują na dźwięki mowy. Ludzie z autyzmem mają problemy z odfiltrowaniem szumu, który działa w tle. U wielu dzieci występuje nadmierna wrażliwość dotykowa: negatywna reakcja na mokre pieluchy, kąpiel, obcinanie paznokci i włosów. Bywa, iż autyzm powiązany jest z upośledzeniem intelektualnym. Niektóre dzieci przejawiają znaczne deficyty w zakresie wielu umiejętności poznawczych, ale są takie, które plasują się w normie lub posiadają zdolności ponad normę. Wysoki poziom intelektualny dziecka ma duży wpływ na możliwości polepszenia jego funkcjonowania.
Ograniczony zasób gestów
Niedostosowany do okoliczności wyraz twarzy, w tym brak umiejętności uśmiechania się na widok innej osoby, oraz ograniczony zasób gestów, np. potrząsanie i kiwanie głową, kołysanie się, klaskanie, również należą do cech charakterystycznych. Osobom dotkniętym tym zaburzeniem brakuje umiejętności interpretowania stanów emocjonalnych innych osób. Nie mają one świadomości wpływu własnego zachowania na innych. Objawia się to czasami jako zachowanie nieodpowiednie do określonej sytuacji społecznej lub jako niestosowna reakcja na uczucia innych.
Brak umiejętności komunikacyjnych
Często zaniepokojenie rodziców budzi brak oczekiwanych umiejętności językowych u dziecka. U niektórych dzieci z autyzmem mogą się nie rozwinąć wystarczające umiejętności komunikacji werbalnej, dzieci te zwykle nie wykorzystują także gestów oraz mimiki w celu komunikacji. o ile dziecko komunikuje się dzięki mowy, to sposób wypowiadania się jest często nietypowy, dziecko specyficznie wykorzystuje słowa lub zwroty. Charakterystyczne objawy obejmują również nietypową tonację, szybkość, głośność lub barwę głosu. Na przykład dzieci mówią monotonnym lub śpiewnym głosem. Specyficznym objawem są również tak zwane echolalie. Polegają one na dosłownym powtarzaniu zasłyszanych słów, np. od osoby dorosłej, z telewizji lub radia, odroczone następują po pewnym czasie od momentu pierwotnego ich usłyszenia. Wymiana zdań w trakcie rozmowy z osobą dotkniętą zaburzeniem ze spektrum autyzmu jest raczej trudna, szczególnie o ile jej temat nie dotyczy zainteresowań danej osoby. Dzień Autyzmu zawsze skłania do przyjrzenia się osobom, które są dotknięte tą dolegliwością z jeszcze większą dozą empatii i zrozumienia.
Specyficzne zainteresowania
Autystów cechuje również wybiórczość i monotonia zainteresowań i form aktywności. Dzieci mogą być czymś zaabsorbowane, poświęcają nieadekwatnie dużo uwagi obiektom o dużej intensywności, np. błyszczącym przedmiotom, wytwarzającym określone dźwięki itp. Posiadają również wąskie, specyficzne zainteresowania.
Zmiany rozkładu dnia lub otoczenia często budzą u dziecka opór, nierzadko wywołując napady złości. Powszechnie spotykane stereotypie lub manieryzmy nie zawsze są widoczne przed ukończeniem 3. roku życia. Zachowania stereotypowe u osób z cięższą postacią choroby obejmują: machanie rękami, pstrykanie palcami, kołysanie się, uderzanie głową oraz kręcenie się wokół własnej osi.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu są bardziej różnorodne i często występują w nim mniej specyficzne objawy. Dużo zależy od poziomu intelektualnego, poziomu zaburzenia dziecka. Dobrze rokujący czy osoby z Zespołem Aspergera prowadzą często normalne życie. Najważniejszą sprawą jest wczesna terapia, objęcie dziecka terapią logopedyczną, psychologiczną. Zajrzyj też do wpisu: Jak zachowuje się dziecko z autyzmem?
Ważna informacja: warto wiedzieć, iż według zmian w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, które mają pojawić się już od 01.06.2023 roku – nie będzie już rozdzielenia na zespół Aspergera i autyzm. Będzie mowa za to o jednym wymiarze dymensjonalnym, czyli po prostu o spektrum autyzmu.
Co robić, jeżeli podejrzewasz autyzm u swojego dziecka?
Niezwykle ważne jest, aby odpowiednio wcześnie zgłosić się do specjalisty. Może to być psychiatra, psycholog bądź neurolog – tak naprawdę diagnozę stawia się na podstawie badań i opinii różnych specjalistów. Często wykonywane są różne badania medyczne, aby wykluczyć podłoże chorobowe. Następnie dziecko powinno trafić do psychologa dziecięcego, najlepiej posiadającego doświadczenie w pracy z tego typu zaburzeniem, który na podstawie wywiadu z rodzicami, spotkań z dzieckiem, a także jego obserwacji postawi diagnozę. Dolnośląskie Centrum Psychiatrii i Psychoterapii jest miejscem, w którym można taką diagnozę uzyskać. Z rozpoznaniem autyzmu można się starać o orzeczenie o niepełnosprawności, co jest pomocne, jeżeli chodzi o staranie się o dodatkowe środki pieniężne. Niestety terapia autyzmu nie jest refundowana, zatem nakłady na specjalistów są duże. Wiele dzieci, u których wcześnie podjęto terapię, mówi i całkiem sprawnie funkcjonuje w społeczeństwie, dlatego warto podjąć ten trud.
Dzień Świadomości Autyzmu to też zawsze odpowiednia pora, aby przyjrzeć się bliżej innym zaburzeniom ze spektrum autyzmu (np. zespołowi Aspergera).
Jak obchodzić dzień autyzmu?
2 kwietnia w Dzień Autyzmu organizowane są w wielu miastach Polski różne wydarzenia kulturalne i uroczystości, które mają na celu zwiększenie świadomości i wrażliwości ludzi na tę dolegliwość. Światowy dzień świadomości autyzmu w wielu placówkach edukacyjnych jest także obchodzony z udziałem całej kadry nauczycielskiej oraz wszystkich dzieci. Często, aby uczcić Dzień Osób z Autyzmem, uczniowie przychodzą ubrani w niebieskie koszulki. Ma to być znakiem solidaryzowania się z osobami, które cierpią na to zaburzenie. Kwiecień to też miesiąc świadomości autyzmu, dlatego w wielu domach kultury i placówkach społecznych zauważyć można symbol autyzmu. Jest nim tęczowy znak nieskończoności, który podkreśla m.in. różnorodność spektrum autyzmu. Z autyzmem często kojarzy się też układanie puzzli – motyw elementów układanki pojawia się często na wielu plakatach, dotyczących chorób ze spektrum autyzmu. A więc jak obchodzić dzień autyzmu? Oto przykładowe działania:
- kampanie i akcje społeczne, które mają na celu przybliżyć ludziom autyzm i w pewien sposób go oswoić;
- marsze na niebiesko lub tzw. Niebieskie Marsze, podczas których z niebieskimi balonami i różnymi transparentami uczniowie i przedszkolaki z wielu szkół wychodzą na ulice i w ten sposób solidaryzują się z osobami, które chorują na autyzm.
- symboliczne podświetlanie na niebiesko budynków użyteczności publicznej (tj. teatry, opery, muzea, kina) na całym świecie;
- lekcje wychowawcze o autyzmie w szkołach i innych placówkach edukacyjnych;
- konkursy plastyczne dla dzieci i dorosłych.
Kiedy jest dzień na niebiesko?
Niebieski stał się oficjalnie kolorem autyzmu, dlatego dzień na niebiesko obchodzi się dokładnie wtedy, kiedy jest dzień dzieci z autyzmem, czyli 2 kwietnia. Nie jest do końca pewne, dlaczego akurat kolor niebieski stał się kolorem autyzmu. Być może dlatego, iż jest barwą, która symbolizuje nadzieję i niewinność. Niebieski to też potrzeba dokonań i tworzenia czegoś oryginalnego oraz docenianego przez innych ludzi. A przecież ludzie autystyczni wyróżniają się bardzo często wybitnym talentem i kreatywnością. Niektórzy uważają też, iż to z powodu tego, iż kolor niebieski częściej kojarzony jest z chłopcami, a to właśnie chłopcy statystycznie częściej zapadają na tę chorobę niż dziewczynki.
Dzień Autyzmu w praktyce
Od roku 2008, kiedy to Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła 2 dzień kwietnia Światowym Dniem Autyzmu wiele zmieniło się w świadomości ludzi. Dziś za sprawą wielu różnorodnych i kreatywnych działań, do których każdego roku inspiruje międzynarodowy dzień osób z autyzmem, wiele osób o wiele lepiej orientuje się, co może zrobić, aby poprawić jakość życia ludzi dotkniętych tą chorobą. Jak to wygląda w praktyce?
- W niektórych większych sklepach i hipermarketach są wprowadzane tzw. ciche godziny, podczas których przez głośniki na hali sklepowej nie są emitowane żadne głośne reklamy, muzyka czy komunikaty. Ma to oczywiście miejsce nie tylko w Dzień Autyzmu.
- Tworzą się nowe miejsca pracy dla absolwentów, u których zdiagnozowano autyzm.
- Coraz więcej osób regularnie oddaje swoje 1% podatku na wsparcie osób, które cierpią na autyzm.
- Częściej organizowane są specjalistyczne szkolenia, które lepiej pokazują jak pracować z uczniem autystycznym.
Dzień Autyzmu został ustanowiony w 2008 roku. Od tamtego czasu światowy dzień osób z autyzmem ma jedną misję i cel: rozpowszechniać wiedzę na temat tej choroby, a także budować jak najwyższą świadomość, zrozumienie i empatię społeczną w tym zakresie.
Hanna Lernacińska
