Jak rozpoznać jęczmień i gradówkę?
Oba schorzenia występują na powiekach. Jęczmień powstaje w wyniku infekcji bakteryjnej. Jest to widoczne zapalenie na wewnętrznej lub zewnętrznej stronie powieki, w postaci grudki, z której może pojawić się wypływająca ropa. Rozpoznamy go, słysząc w wywiadzie następujące objawy:
- silne swędzenie
- występowanie miejscowej grudki, bolesnej w dotyku, z czasem może rosnąć i pojawić się widoczne żółte uwypuklenie świadczące o wypełnieniu ropą
- łzawienie
- uczucie ciała obcego
- zaczerwienienie skóry lub śluzówki w okolicy zmiany
- opuchlizna powieki
- może występować zaburzenie widzenia
Gradówka to grudka, która powstaje w wyniku zablokowania gruczołów łojowych wewnątrz powieki. Powstaje zmiana wypełniona wydzieliną pochodzącą z gruczołu. Może być powikłaniem nieleczonego jęczmienia, ale nie musi. Rozpoznanie ułatwi obserwacja następujących objawów:
- występowanie grudki, lub grudek po wewnętrznej stronie powieki bez zaczerwienienia i obrzęku
- brak bolesności
- może występować zaburzenie widzenia
- uczucie ciała obcego w oku
Pytania pomocnicze:
- Od kiedy realizowane są objawy?
- Jakie dokładnie są dolegliwości?
- Czy wcześniej zauważył Pan/Pani uczucie swędzenia, opuchnięcie?
Zalecenia farmakologiczne i niefarmakologiczne
Jęczmień bardzo często przemija samodzielnie i jest łatwo podatny na leczenie. Gradówka wymaga interwencji okulistycznej, więc dalszy opis skupi się na leczeniu jęczmienia.
- Sprawdź także: Usługa Drobna dolegliwość – definicja i korzyści
Ciepłe okłady
Jednym z najczęściej zalecanych sposobów leczenia zarówno jęczmienia jak i gradówki jest stosowanie ciepłych kompresów. W aptece można zakupić gotowe preparaty, które podgrzewają się do odpowiedniej dla oka temperatury, lub zalecić samodzielne wykonanie podgrzanego kompresu dzięki sterylnej gazy i wywaru z rumianku, lub ciepłej przegotowanej wody.
Masaże ciepłym okładem powodują łagodzenie objawów, poprawiają drenaż zatkanych gruczołów oraz upłynniają wydzielinę znajdującą się zarówno w gruczołach jak i w zmianie chorobowej.
Środki specjalistycznej higieny oka
Ze względu na to, iż jęczmień jest wynikiem zakażenia bakteryjnego, zaleca się stosowanie specjalistycznych płynów oraz chusteczek do higieny oczu. Są one dostępne w aptekach i pomogą pacjentowi zachować odpowiednie środowisko do gojenia się jęczmienia, a także zapobiegną rozwojowi choroby.
Antybiotyki
W przypadku kiedy stosowanie ciepłych okładów i odpowiedniej higieny oka nie daje rezultatu, można zalecić antybiotyk w postaci maści do stosowania na jęczmień. Zaleca się tobramycynę. Antybiotyki są zalecane w początkowym leczeniu gradówki wyłącznie, jeżeli mamy pewność, iż powstała ona w wyniku powikłania jęczmienia. jeżeli występuje silne zaczerwienienie można zalecić tobramycynę połączoną ze sterydem, który ograniczy stan zapalny.
Jak stosować maść?
Maść powinno się aplikować na brzeg powieki blisko występującej zmiany 2 razy dziennie przez minimum 2 tygodnie. Warto pamiętać, aby nie dotykać końcówką tubki powiek. Pacjent powinien być pouczony, aby nie stosować maści w czasie noszenia soczewek kontaktowych, ani nie zakładać ich zaraz po aplikacji.
Jakie są działania niepożądane?
Maść może powodować reakcję nadwrażliwości. jeżeli po podaniu leku pojawi się silny świąd, obrzęk czy mocniejsze zaczerwienienie należy zaprzestać stosowania preparatu.
Maść do oczu regenerująca
W przypadku łagodnych postaci jęczmienia można zalecić maść do oczu, która zawiera ekstrakt z kory cynamonowca oraz miód manuka, co w połączeniu z masażem ciepłymi kompresami może przyspieszyć gojenie się stanu zapalnego.
Opcjonalnie:
Krople nawilżające
W celu oczyszczenia i nawilżenia oka można zalecić dodatkowo zastosowanie kropli nawilżających. Dolegliwości pojawiające się przy jęczmieniu mogę być potęgowane w przypadku suchości oczu. W związku z tym opcjonalnie można polecić stosowanie nawilżających kropli do oczu.
Zalecenia niefarmakologiczne
Warto przeprowadzić wywiad z pacjentem, w jaki sposób przeprowadza codzienną higienę oka.
W przypadku używania soczewek kontaktowych powinno się zwrócić uwagę na higienę dłoni przed założeniem i ściąganiem soczewek, a przy noszeniu miesięcznych soczewek, w jaki sposób prawidłowo je przechowywać i oczyszczać.
Makijaż powinien być zmywany codziennie. Resztki makijażu mogą zatykać ujścia gruczołów, co powoduje ich czopowanie i powstawanie wyżej wymienionych schorzeń. Kosmetyki zwłaszcza te stosowanie do oczu powinno się regularnie wymieniać co 3-6 miesięcy.Ponadto warto podkreślić, iż do higieny twarzy i oczu powinniśmy używać oddzielnych ręczników niż do reszty ciała oraz każdy domownik powinien mieć swój osobny ręcznik.
Nie powinno się samodzielnie próbować wydobyć ropy z jęczmienia, ani usunąć zmiany w jakikolwiek sposób. Warto pouczyć pacjenta, iż przyczyną powstawania jęczmienia jest zakażenie bakteryjne, a wyciskanie wydzieliny może rozwinąć zakażenie na kolejne gruczoły i doprowadzić do gwałtownego pojawienia się nowych ognisk zapalnych.
Kiedy odesłać pacjenta do lekarza?
Nie zawsze jesteśmy w stanie pomóc pacjentowi z poziomu apteki. Przesłankami do odesłania pacjenta do lekarza są:
- dolegliwość utrzymuje się przewlekle (powyżej miesiąca)
- mamy podejrzenie gradówki – zalecanym leczeniem jest usunięcie przez okulistę, jeżeli dolegliwość nie mija samodzielnie
- występują dodatkowe objawy takie jak zaczerwienienie oka, gorączka, całkowita utrata wzroku
Kiedy ustalić wizytę kontrolną?
Ze względu na to, iż w większości przypadków zarówno jęczmień jak i gradówka ustępują samoistnie. Można zalecić wizytę kontrolną po 2-3 tygodniach w celu obserwacji jak zachowuje się zmiana. W przypadku pogorszenia się stanu powinno się odesłać pacjenta do okulisty.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Bibliografia:
- InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Overview: Styes and chalazia (inflammation of the eyelid) [Updated 2023 Jan 2]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557372/
- Tashbayev, B., Chen, X., & Utheim, T. P. (2023). Chalazion Treatment: A Concise Review of Clinical Trials. Current Eye Research, 49(2), 109–118. https://doi.org/10.1080/02713683.2023.2279014
- Willmann D, Guier CP, Patel BC, et al. Hordeolum (Stye) [Updated 2024 Dec 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459349/
