Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych – syndrom DDD

Rodziny dysfunkcyjne dość jednoznacznie kojarzą się z przemocą psychofizyczną lub różnorodnymi uzależnieniami. W rzeczywistości dysfunkcyjność rodziny ma także inną i mniej widoczną, ale równie szkodliwą formę. Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych niezwykle często borykają się z deficytami w sferze emocjonalnej, które utrudniają im codzienne funkcjonowanie. Czym jest syndrom DDD i po czym można go rozpoznać?

DDD – co to jest?

Aby zrozumieć syndrom DDD, należy zacząć od tego, jaka jest rola rodziców. Poza zapewnieniem niezbędnego bezpieczeństwa rodzice mają za zadanie nauczyć dziecko przestrzegania określonych norm i zasad w społeczeństwie. Wskutek socjalizacji dziecko powoli przygotowuje się do wejścia w świat dorosłych. Jednak ta nauka nie opiera się wyłącznie na zrozumieniu kwestii związanych np. z karierą zawodową. Rodzice muszą zadbać, aby dziecko było świadome pod kątem emocjonalnym. Dlatego jednym z celów wychowawczych jest edukacja dziecka m.in. w kontekście odczuwania empatii, nawiązywania bliskich więzi i zaufania, rozmawiania o własnych problemach, czy darzenia innych osób szacunkiem.

W rodzinie dysfunkcyjnej rodzice są niedojrzali emocjonalnie, co uniemożliwia przekazaniu swoim dzieciom tego typu wartości. Niestety w wielu przypadkach pojawiają się też inne zachowania, które ograniczają adekwatną socjalizację młodego człowieka. Dlatego też dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych przeważnie nie potrafią odnaleźć się w otaczającej ich rzeczywistości i wchodzić w interakcje z innymi ludźmi.

Czynniki ryzyka syndromu DDD – przykłady dysfunkcji w rodzinie

• Nadopiekuńczość.
• Brak odpowiedniej opieki.
• Zaprzeczanie problemom.
• Izolacja dzieci od rówieśników.
• Chłód emocjonalny ze strony rodziców.
• Brak respektowania intymności dziecka.
• Ograniczona możliwość wyrażania emocji.
• System sztywnych i rygorystycznych zasad.
• Narzucenie „obowiązkowej miłości” wobec rodzica.
• Przesadne wymagania i oczekiwania względem dzieci.
• Zakaz odczuwania emocji i wyrażania własnych potrzeb.
• Zbyt luźna więź emocjonalna pomiędzy członkami rodziny.

Zespół DDD często idzie w parze z szeregiem innych dysfunkcji. Począwszy od różnych form uzależnienia (np. alkoholizm, hazard) przez przemoc fizyczną i psychiczną, a skończywszy m.in. na chorobie psychicznej opiekuna, molestowaniu seksualnym czy separacji rodziców. Ponadto warto też wspomnieć, iż dużą rolę odgrywają inne problemy np. samotne wychowywanie dziecka, bezrobocie, emigracja czy pobyt w więzieniu jednego z opiekunów.

Role dziecka z syndromem DDD

Przejmowanie obowiązków rodzica lub zastępowanie go, to niezwykle częsty problem w rodzinach dysfunkcyjnych. Dziecko bardzo często wchodzi w różnorodne, toksyczne role, które są formą kompensacji występujących problemów emocjonalnych.

• Błazen – mechanizmem obronnym dziecka jest obracanie trudnych emocji w żarty.
• Bohater rodziny – dziecko przenosi całą energię i uwagę na dowartościowywanie własnych opiekunów, opiekuje się młodszym rodzeństwem oraz stara się udowodnić, iż dom jest pozbawiony wad.
• Kozioł ofiarny – rodzice przenoszą ciężar odpowiedzialności własnych niepowodzeń (np. choroby alkoholowej, bezrobocia) na dziecko, które jednocześnie buntuje się przeciwko opiekunom.
• Niewidzialny człowiek – dziecko ucieka od istniejących problemów domowych do własnego świata, który tworzy wskutek izolacji od otoczenia.
• Pomocnik – rola dziecka polega na opiece dysfunkcyjnych rodziców, którzy nie chcą rozpocząć pracy nad poprawą funkcjonowania rodziny.

Jakie są objawy DDD?

Powiedzenie „czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci” idealnie odzwierciedla skutki oddziaływania dysfunkcji rodzinnych na dzieci. Dzieciństwo to czas, w którym psychika i system wartości człowieka chłoną przekaz niczym gąbka. Rodzina, która nie jest w stanie zagwarantować prawidłowego rozwoju emocjonalnego i adekwatnej socjalizacji, stanowi przyczynę różnorodnych deficytów u dziecka.

U dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych można dostrzec wiele ograniczeń dotyczących tych sfer, które były wadliwe w relacji z rodzicami. To z kolei nie tylko utrudnia, ale i często uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie młodym dorosłym. Skutki są natomiast widoczne zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

U dzieci z syndromem DDD mogą występować takie objawy jak:

• Autokrytyka.
• Niska samoocena.
• Trudności rodzicielskie.
• Problemy z utrzymaniem pracy.
• Brak zaufania wobec innych osób.
• Odczuwanie nieuzasadnionego wstydu.
• Zwiększone ryzyko rozwoju uzależnień.
• Duże trudności w wyrażaniu własny uczuć.
• Skłonność do wulgaryzmów i agresywnych reakcji.
• Brak umiejętności proszenia innych osób o pomoc.
• Nieustanne poszukiwanie aprobaty u innych np. chorobliwy altruizm.
• Ograniczenie umiejętności odczuwania odprężenia czy dobrej zabawy.
• Izolacja społeczna, która idzie w parze z poczuciem samowystarczalności.
• Dominacja negatywnych odczuć np. braku nadziei, nieuzasadnionego smutku i pustki.
• Zaburzenia lękowe dotyczące m.in. nawiązywania związków partnerskich czy odpowiedzialności.
• Niezdolność do radzenia sobie z ciężkimi emocjami np. frustracją, gniewem, uczuciem porażki.

Objawy DDD mają też charakter psychosomatyczny. Dlatego też często można zaobserwować takie symptomy jak np. ataki duszności, kołatanie serca, problemy z potliwością, biegunki, bóle brzucha czy nudności. Niejednokrotnie mogą też towarzyszyć zaburzenia odżywiania, problemy z libido oraz problemy ze snem.

Leczenie dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych

Celem terapii osób z syndromem DDD jest nie tylko poprawa jakości życia, ale wypracowanie zupełnie nowych schematów postępowania. Zmiany powinny dotyczyć m.in. budowania i utrzymywania relacji z otoczeniem, reagowania na trudne emocje, postrzegania świata i własnej osoby. U osób z DDD i własnymi rodzinami, konieczne jest skoncentrowanie się na nauce dialogu i więzi z dziećmi i partnerem. Dzięki temu ryzyko popełnienia błędów swoich rodziców jest mniejsze, co pozwala przerwać błędne koło dysfunkcji rodzinnych.

Gabinet Psychoterapii i Terapii Uzależnień zaprasza do skorzystania z fachowej pomocy psychologicznej. Indywidualna psychoterapia pozwala poznać przyczynę występujących problemów, co stanowi punkt wyjścia w walce z uciążliwymi objawami. Oferujemy pomoc osobom z DDD i wieloma innymi problemami np. wypaleniem zawodowym, różnorodnymi uzależnieniami czy kryzysem psychicznym. Osoby zainteresowane zachęcamy do kontaktu i rezerwacji terminów.

Bibliografia:

• Dąbrowska, Anna. “Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, czyli kilka słów o funkcjonowaniu oraz konsekwencjach życia w nieprawidłowym środowisku wychowawczym.” Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 568 (2018): 3-15.
• Jannah, Miftahul, Retno Tri Hariastuti, and Mochamad Nursalim. “Negative impact of a dysfunctional family on adolescents: A literature study.” Harmoni Sosial: Jurnal Pendidikan IPS 10.2 (2023).
• Hsieh, Yi-Ping, et al. “Associations between child maltreatment, dysfunctional family environment, post-traumatic stress disorder and children’s bullying perpetration in a national representative sample in Taiwan.” Journal of family violence 36 (2021): 27-36.
• Kempen, Annalise. “The negative impact of absent fathers or dysfunctional families on children’s lives.” Servamus Community-based Safety and Security Magazine 114.5 (2021): 36-39.
• O’Shea Brown, Gillian. “Dysfunctional Family Systems.” Healing Complex Posttraumatic Stress Disorder: A Clinician’s Guide. Cham: Springer International Publishing, 2021. 47-60.
• Sileńska, Aleksandra, and Kamila Szpunar. “Język agresji u dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.” Człowiek i Społeczeństwo 50 (2020): 117-126.