Badanie naukowców kanadyjskich wykazało, iż kobiety z zapaleniem stawów (IA) częściej korzystają z usług opieki zdrowotnej niż mężczyźni.
Jak stwierdziła prowadząca badania Sanjana Tarannum z Women’s College Research Institute w Toronto na konferencji The Lancet Summit: Sex and gender in reumatology, wyniki te sugerują, iż istnieją biologiczne różnice w przebiegu choroby między płciami i różnice socjokulturowe w dostępie do opieki zdrowotnej i w zachowaniu pacjentów.
Tarannum i współpracownicy starali się porównać korzystanie z opieki zdrowotnej przez pacjentów płci męskiej i żeńskiej pod kątem problemów związanych z układem mięśniowo-szkieletowym przed i po rozpoznaniu zapalenia stawów. Wykorzystali dane z ochrony zdrowia z Ontario, aby stworzyć trzy kohorty pacjentów z RZS, AS i łuszczycowym zapaleniem stawów (PsA), czyli trzema najczęstszymi typami zapalenia stawów. Pacjenci byli diagnozowani w latach 2010-2017, a wyniki oceniano co roku przez 3 lata przed i po rozpoznaniu.
Wskaźniki korzystania z opieki zdrowotnej obejmowały wizyty u lekarzy, obrazowanie układu mięśniowo-szkieletowego, testy laboratoryjne i wydawanie leków. Do porównania pacjentów płci męskiej i żeńskiej wykorzystano modele regresji uwzględniające czynniki socjodemograficzne i choroby współistniejące.
Badacze ocenili 41 277 pacjentów z RZS (69 proc. kobiet), 8150 pacjentów z AS (51 proc. kobiet) i 6446 pacjentów z ŁZS (54 proc. kobiet). Mężczyźni częściej chorowali na choroby układu krążenia, podczas gdy kobiety częściej cierpiały na depresję i osteoporozę.
Podobne trendy różnic związanych z płcią pojawiły się we wszystkich trzech kohortach. Przed postawieniem rozpoznania pacjentki częściej odwiedzały reumatologa lub lekarza rodzinnego z powodu problemów z narządem ruchu lub korzystały z obrazowania układu mięśniowo-szkieletowego i badań laboratoryjnych. Częściej pozostawały też pod opieką reumatologa po postawieniu diagnozy.
– Płeć jest biologiczną cechą bycia mężczyzną lub kobietą. Odnosi się do wzorców dziedziczenia chorób, mechanizmów przetwarzania bólu i dysregulacji immunologicznej w kontekście zapalenia stawów – powiedziała Tarannum podczas swojej prezentacji.
Płeć to konstrukcja społeczno-kulturowa związana z cechami męskimi lub żeńskimi. W kontekście zapalenia stawów płeć odnosi się do strategii radzenia sobie, percepcji i zgłaszania bólu oraz zachowań pacjentów w poszukiwaniu opieki zdrowotnej i interakcji z świadczeniodawcami. Odnosi się także do wizyt lekarskich, czasu w diagnozę i schematów recept. To wszystko wpływa na wyniki leczenia choroby.
Mężczyźni częściej odwiedzali oddział ratunkowy z powodu bólów mięśniowo-szkieletowych bezpośrednio przed diagnozą. Nie zaobserwowano różnic związanych z płcią w stosowaniu leków, chociaż starsze kobiety z RZS lub zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa częściej otrzymywały recepty na odpowiednio NLPZ i opioidy oraz konwencjonalne leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby.
Odkrycia pokazują, iż ogólne korzystanie z opieki zdrowotnej w zakresie porad dotyczących układu mięśniowo-szkieletowego było wyższe u kobiet z IA. – Różnice między płciami były tym bardziej widoczne, im wcześniej doszło do spotkania od momentu postawienia diagnozy i z czasem zanikały – zauważyła Tarannum. Różnice między płciami były również bardziej widoczne w kohortach RZS i AS.
Jest kilka przyczyn takich różnic. I tak kobiety z zapaleniem stawów mają wyższe ogólne ryzyko chorób układu mięśniowo-szkieletowego, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów, co mogło zwiększać częstotliwość wizyt u lekarza. Pacjentki takie mają też niższy próg bólu. Ponadto przy częstym odczuwaniu bólu i zmęczenia są one często błędnie diagnozowane w kierunku fibromialgii lub depresji. Dlatego diagnoza zapalenia stawów zwykle jest stawiana późno. Podobnie częstsze są wizyty u lekarza, jeżeli występuje wczesna faza prodromalna
Dla porównania – u mężczyzn częściej choroba rozpoczyna się od fazy ostrej lub schorzenie gwałtownie przechodzi w stan ciężki, a wyraźne objawy i cechy radiologiczne ułatwiają diagnozę.
Pacjenci płci męskiej wykazują również większą niechęć do szukania opieki, mają wyższy próg bólu i rzadziej korzystają z podstawowego źródła opieki, takiego jak lekarz rodzinny. Większe zaufanie do szpitalnych służb ratunkowych mogło również skutkować większą liczbą wizyt na oddziałach ratunkowych i mniejszym korzystaniem z podstawowej opieki zdrowotnej u mężczyzn. Lepsza reakcja na leczenie mogła również skutkować ograniczoną liczbą epizodów opieki reumatologicznej po postawieniu diagnozy.
Opracowanie Marek Meissner
