Każdy człowiek podlega procesom starzenia. Opisując objawy starości, myślimy zwykle o zmarszczkach na skórze, siwieniu czy łysieniu, w pierwszym odruchu nie zdając sobie sprawy, iż starzeniu podlega cały organizm, w tym również komórki rozrodcze. Mimo, iż procesu starzenia nie da się całkowicie zatrzymać, to w niektórych przypadkach można go opóźnić albo zmniejszyć jego uciążliwe objawy.
Kobiety rodzą się ze ściśle określoną liczbą komórek jajowych i z wiekiem liczba oocytów mogących wziąć udział w zapłodnieniu zmniejsza się. U dojrzewających dziewcząt w okresie pokwitania w jajnikach występuje około 300–400 tysięcy komórek jajowych, natomiast u kobiet dojrzałych w okresie okołomenopauzalnym liczba ta spada poniżej 1 tysiąca.
Na starzenie się układu rozrodczego kobiety składa się nie tylko zmniejszona liczba komórek jajowych, ale również obniżenie jakości oocytów (spowodowane głównie przez nieprawidłowości w obrębie jądra komórkowego), zaburzenia wydzielniczej funkcji jajnika oraz postępujące zmiany w macicy.
Co wpływa na zmniejszenie rezerwy jajnikowej?
Do głównych przyczyn zaliczamy:
- czynniki genetyczne:
- zespół łamliwego chromosomu X,
- zespół Turnera,
- czynniki egzogenne (zewnętrzne):
- palenie tytoniu,
- czynniki jatrogenne (związane z interwencją medyczną):
- chemioterapia,
- radioterapia,
- operacje w obrębie miednicy mniejszej.
Znaczne zmniejszenie rezerwy jajnikowej prowadzi do przedwczesnej niewydolności jajników (przedwczesnej menopauzy), która może wystąpić choćby u młodych kobiet.
Przedwczesną niewydolność jajników podzielić można na dwa typy:
- afolikularny (w którym zmiany są nieodwracalne),
- folikularny (można przywrócić czynność jajników).
U mężczyzn postępujący wraz z wiekiem niedobór hormonów powoduje wystąpienie objawów andropauzy.
Czym się charakteryzuje andropauza?
Objawy andropauzy to:
- zmniejszenie potrzeb seksualnych,
- zmiany nastroju, czasem depresja,
- spadek masy i siły mięśni,
- wzrost otyłości,
- obniżenie gęstości tkanki kostnej.
Andropauza ma zwykle przebieg zdecydowanie wolniejszy niż menopauza, zmiany występujące u mężczyzn nie są tak nagłe jak u kobiet. W przypadku obu tych stanów w organizmie człowieka dochodzi do spadku poziomu wielu hormonów, w tym DHEA.
Czym jest DHEA?
DHEA (dehydroepiandrosteron, prasteron) jest hormonem steroidowym produkowanym w nadnerczach z cholesterolu. Cholesterol dostarczony do organizmu z pokarmem jest przekształcany w pregnenolon, ten z kolei w głównej mierze bierze udział w produkcji DHEA, w mniejszym stopniu natomiast może być wykorzystany do utworzenia progesteronu. Zarówno DHEA jak i progesteron są substratami do syntezy androstedionu, a ten z kolei do estrogenów (estron, estradiol) i androgenów (testosteron). Z tego względu DHEA ostatnio nazywany jest boosterem testosteronu.
Jak stosować DHEA?
Aby uzupełnić niedobór prasteronu związany z wiekiem, DHEA najlepiej jest przyjmować rano z posiłkiem bogatym w tłuszcze, aby ułatwić jego wchłanianie i dostosować się do naturalnego rytmu wydzielania tego hormonu. Terapię rozpoczyna się od najmniejszych dawek i zwiększa je stopniowo. Istnieją jednak wskazania do krótkotrwałego stosowania większych dawek tego hormonu, wówczas należy zażywać go choćby do 3 razy na dobę w dawkach podzielonych zgodnie z zaleceniami lekarza.
DHEA jest stosowany przede wszystkim jako uzupełnienie niedoborów hormonalnych podczas menopauzy i andropauzy (gdy występuje zmniejszenie popędu płciowego, zaburzenia erekcji, obniżenie nastroju, osłabienie siły mięśni), w niewydolności kory nadnerczy jak i w chorobach autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty). Ponadto wykorzystywany jest u pacjentek ze zmniejszoną rezerwą jajnikową poddawanych procedurze zapłodnienia in vitro, dzięki czemu zwiększa szanse na zajście w ciążę i poprzez działanie stymulujące napęd poprawia ogólne samopoczucie.
Prasteron
Już od kilkunastu lat prasteron jest dostępny w aptekach bez recepty, jednak przed sięgnięciem po ten lek należy pamiętać, iż posiada on wiele przeciwwskazań do stosowania. Przed rozpoczęciem przyjmowania DHEA trzeba wykonać badania kontrolne piersi u kobiet i gruczołu krokowego u mężczyzn. Należy również wykluczyć istnienie nowotworów hormonozależnych.
Stosowanie DHEA
DHEA nie należy stosować:
- w ciąży, gdyż zaburza gospodarkę hormonalną matki i płodu, prowadząc do jego maskulinizacji,
- podczas karmienia piersią, ponieważ hamuje fizjologiczną laktację, a bezpieczeństwo stosowania nie jest ustalone ze względu na brak danych dotyczących przenikania DHEA do mleka matki,
- jeśli występują nowotwory hormonozależne,
- u chorych z hiperandrogenizmem (np. w przebiegu PCOS, w zespole Cushinga, akromegalii, hiperprolaktynemii),
- w niewydolności wątroby lub nerek,
- gdy pojawi się nadwrażliwość na składniki leku,
- u osób przed 40. rokiem życia.
Podczas stosowania preparatów zawierających DHEA mogą się pojawić następujące działania niepożądane:
- nadpotliwość,
- łojotok,
- hirsutyzm,
- trądzik,
- ginekomastia i tkliwość sutków u mężczyzn,
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
- bóle głowy,
- zmiany nastroju,
- bezsenność,
- zaburzenia rytmu serca.
W razie pojawienia się objawów niepożądanych lek należy odstawić na 2 do 3 tygodni. o ile powrócą przy kolejnym stosowaniu, lek należy odstawić na stałe.
DHEA a inne leki
Jednoczesne stosowanie DHEA i hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) powoduje nadmierny wzrost stężenia estrogenów w organizmie.
Podczas terapii testosteronem równoczesne stosowanie DHEA prowadzi do nasilenia efektów androgennych.
DHEA osłabia działanie leków przeciwdrgawkowych, przeciwpsychotycznych, przeciwlękowych i nasennych.
Glikokortykosteroidy ogólnoustrojowe (przyjmowane doustnie) zmniejszają syntezę endogennego DHEA, dlatego podczas dłuższego ich stosowania często uzupełnia się niedobór tego hormonu.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
