Jakie są pierwsze objawy demencji? U jakich specjalistów szukać pomocy? Czym różni się demencja od otępienia i choroby Alzheimera, wyjaśnia Iwona Przybyło.
- Demencja to nie tylko zapominanie
- Neuropsycholog, neurolog, geriatra, psychiatra
- Nagłe, niepokojące zmiany zachowania mogą mieć przyczyny somatyczne
- Trudne sytuacje w opiece
- Agresja w demencji
- Apatia czy depresja?
- Omamy i urojenia
Demencja = otępienie
Demencja nie jest związana z normalnym procesem starzenia. To poważny stan, w którym choruje mózg pacjenta. demencja prowadzi to wielu trudnych do zaakceptowania zmian dotykających zarówno chorego, jak i jego bliskich. Początki demencji trudno wychwycić. Zanim pojawią się poważne objawy, człowiek najczęściej choruje już od około 5-10 lat.
Czym zatem jest demencja? Podczas niedawnego webinaru poświęconego demencji Iwona Przybyło wyjaśniała demencję, stosując pewną analogię.
– Tak jak problemy z układem oddechowym są spowodowane różnymi chorobami, jak astma, POChP, włóknienie płuc, tak demencja również jest wynikiem pewnych chorób – wyjaśniała.
Medycyna zna ponad 100 różnych form, rodzajów, przyczyn demencji. Najczęściej spotykane to:
- Choroba Alzheimera 50-60% przypadków
- demencja z ciałami Lewy’ego – 10-25% przypadków
- naczyniowa – 20-30% przypadków
- demencja czołowo-skroniowa 10-15% przypadków.
Demencja to nie tylko zapominanie
W społeczeństwie zakorzenił się mit, iż demencja jest tożsama z utratą pamięci. Tymczasem to bardzo skomplikowany stan. Każdy pacjent choruje nieco inaczej i inna jest specyfika jego objawów.
Najczęstsze objawy demencji:
- problemy z sekwencyjnością czynności
- dezorientacja w czasie i przestrzeni
- problemy z wykonywaniem dobrze znanych czynności
- problemy z myśleniem abstrakcyjnym
- gubienie rzeczy
- utrata pamięci
- zmniejszone możliwości oceny sytuacji
- problemy z mową, językiem
- zmiany nastroju, zachowania.
Najtrudniejsze w demencji są behawioralne i psychologiczne objawy:
- zmiany nastroju, chwiejność emocjonalna,
- halucynacje,
- problemy ze snem
- zachowania agresywne
- powtarzające się pytania
- pobudzenie
- wędrowanie.
Neuropsycholog, neurolog, geriatra, psychiatra
Do jakiego specjalisty się zgłosić z niepokojącymi objawami? Lekarzem dedykowanym do leczenia demencji są neurolog, geriatra, psychiatra. Ambasadorka akcji “Damy Radę” podpowiedziała również, iż warto skonsultować się z neuropsychologiem.
– Skierowanie do neuropsychologa może wypisać lekarz rodzinny. Dlaczego badanie neuropsychologiczne może okazać przydatne? Wyniki badań neuropsychologicznych ułatwią konsultację z innym specjalistą – neurologiem – mówiła Iwona Przybyło.
– Do psychiatry warto pójść, gdy pojawiają się zaburzenia zachowania – dodała Iwona Przybyło. W opanowaniu niektórych objawów mogą pomóc leki psychotropowe, ale powinno się je stosować bardzo ostrożnie. Niektórych bowiem nie powinno się podawać osobom z demencją.
Nagłe, niepokojące zmiany zachowania mogą mieć przyczyny somatyczne
Zdarza się, iż u pacjenta z demencją niektóre zachowania pojawiają się z dnia na dzień, nagle. Warto wówczas, zamiast skupiać się wyłącznie na wyciszeniu samego zachowania, poszukać także jego przyczyny. Np. dolegliwości bólowych, infekcji, itp.
Wbrew mitom, osoby z demencją odczuwają bowiem ból i dyskomfort, ale nie potrafią go zlokalizować i o nim opowiedzieć. Dlatego w tym obszarze nieoceniona jest efektywna obserwacja podopiecznego i zapisywanie spostrzeżeń, np. o tym:
- jak wygląda niepokojące zachowanie
- kiedy się zdarza
- w jakich godzinach
- w jakim otoczeniu
- jak długo realizowane są te stany
- jakie jest ich nasilenie
- w jakich okolicznościach podopieczni się wyciszają, itp.
Notatki pozwolą uporządkować informacje i wyciągać wnioski opiekunowi, ale przydadzą się również w gabinecie lekarskim do naświetlenia lekarzowi stanu podopiecznego.
Ból w demencji
Człowiek zmagający się z demencją może nie mówić o bólu, dyskomforcie, potrzebach. To nie oznacza, iż ich nie odczuwa. Może manifestować je niejednoznacznie, w sposób niezrozumiały dla opiekuna, np.:
- wędrować,
- dreptać w miejscu
- zrywać pieluchę
- mieć zmienioną mimikę twarzy
- unikać dotyku
- unikać mycia
- wykazywać zachowania agresywne
- pojękiwać.
Trudne sytuacje w opiece
Trudne sytuacje w opiece związane z zachowaniem pacjenta mogą być również związane ze współchorobowością. Demencja nie wyklucza takich schorzeń jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, cukrzyca, choroby skóry, nadciśnienie tętnicze. Sytuacje trudne może wyzwalać także:
- naruszenie intymności
- przeciążenie
- poczucie bezbronności
- zanikanie kompetencji
- strach w sytuacji błędnej interpretacji jakichś zdarzeń
- brak światła,
- przebodźcowanie
- działanie leków
- nuda
- brak zajęcia
- samotność
- smutek
- niezrozumienie.
Agresja w demencji
Agresja nie jest objawem samym w sobie. To konsekwencja niezrealizowanych potrzeb, bólu dyskomfortu.
Agresja nie może być stanem permanentnym, jeżeli zachowania agresywne nawracają, mamy do czynienia z problemem o podłożu somatycznym lub ze stanem, gdzie mózg jest na tyle niewydolny, iż należy włączyć odpowiednie leczenie.
Apatia czy depresja?
Z demencją ramię w ramię może postępować u podopiecznego depresja. jeżeli podopieczny staje się wycofany, niechętny do wykonywania jakichkolwiek czynności i jakiejkolwiek aktywności warto sprawdzić, czy oprócz demencji nie choruje również na depresję. – To bardzo trudne do wychwycenia – przyznała Iwona Przybyło.
– Depresję w demencji się leczy. Np. dzięki leków zwrotnego wychwytu serotonimy czy innych leków dedykowanych pacjentom w depresji. W przypadku gdy podopiecznego dotknie duża apatia, brak chęci do czegokolwiek, warto udać się na konsultację neurologiczną. Informacje od opiekuna będą najważniejsze – dodała.
Omamy i urojenia
Omamy i urojenia w demencji mogą mieć różne podłoże. Na przykład wynikać z polipragmazji, czyli przyjmowania wielu leków jednocześnie.
Czasami omamy wynikają z ograniczonego, zawężonego w demencji pola widzenia. W tej sytuacji duże znaczenie będzie miało otoczenie chorego, które może wymagać wprowadzenia pewnych zmian w wystroju mieszkania. Np. niepokój podopiecznego może wywołać palto wiszące na wieszaku, które przypomina mu obcego człowieka czy deseń na obrusie, który jego mózg interpretuje jako robaki.
Omamy mogą świadczyć także o uszkodzeniu mózgu – wówczas konieczne może się okazać wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Niechęć do jedzenia w demencji
Gdy podopieczny nie chce jeść, warto zastanowić się nad przyczyną. Być może w jamie ustnej osoby z demencją dzieje się coś, co powoduje dyskomfort: ból zęba, afty, uciskająca proteza.
Za kłopotami z przyjmowaniem jedzenia może również stać postęp choroby. W demencji zmienia się
mechanizm jedzenia. Czasami chorzy mają problem z rozdrobnieniem pokarmu. Żują je raczej niż rozcierają. W tym wypadku pomocna może być zmiana konsystencji posiłków poprzez dostosowanie ich do możliwości podopiecznego.
Może się zdarzyć również, iż chory stracił umiejętność używania sztućców i nie wie jak przyjąć posiłek lub posiłek jest dla niego zbyt skomplikowany. Np. nie potrafi sobie poradzić z ziemniakami, mięsem i warzywami zaserwowanymi na jednym talerzu.
Komunikacja z chorym: problemy z rozumieniem słów
Mitem jest, iż pacjent z demencją lepiej nas zrozumie, gdy będziemy mówić głośniej lub wolniej. Istotą trudności komunikacyjnych podopiecznego jest uszkodzenia tego miejsca w mózgu, które przetwarza sygnał na komunikat do mózgu. Podopieczny może całkowicie inaczej słyszeć to, co mówimy.
Ma to swoje konsekwencje. Słowa się zacierają. Chory ich nie rozumie. Dlatego w komunikacji z podopiecznym tak duże znaczenie ma gestykulacja i mimika. – Gesty i mimika pomagają choremu rozeznać sytuację. uśmiech, często determinuje reakcję i chęć współpracy podopiecznego – tłumaczy Iwona Przybyło.
Czytelnie przyjazne nastawienie do podopiecznego ma jeszcze jedną zaletę. Daje podopiecznemu poczucie bezpieczeństwa. – U podłoża demencji leży często ogrom lęku Podopieczni potrzebują poczucia bezpieczeństwa. To najważniejsze, co możemy dać osobie z demencją – wyjaśnia Iwona Przybyło, powołując się na badania naukowe, które dowiodły, iż osoby z demencją mają bardzo wysoki poziom kortyzolu w organizmie (hormon stresu).
Źródła:
- Webinarium “Gdy mózg Twojego bliskiego choruje. Zrozum demencję i zamień opiekę na świadomą współpracę” zorganizowany przez Fundację TZMO
Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. o ile Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook,
