Czym jest interwencja kryzysowa i kiedy warto z niej skorzystać?

Zdjęcie: Czym jest interwencja kryzysowa?

Są momenty w życiu, w których wszystko zaczyna się walić. Coś pęka. Coś, czego nie da się już naprawić starymi metodami. Czasem jest to utrata bliskiej osoby. Czasem nagła niepomyślana diagnoza, zdrada, przemoc czy wypadek. Myśl samobójcza, która nie chce odejść. Ciało, które odmawia posłuszeństwa. Serce, które już nie potrafi czuć.

Wtedy nie jest to już tylko „trudny czas”. To coś więcej. To sytuacja kryzysowa.

Czym jest interwencja kryzysowa i kim jest psycholog kryzysowy?

Moja definicja interwencji kryzysowej jest bardzo krótka, ale konkretna. Określa ona to pojęcie jako intensywną, krótkoterminową formę pomocy psychologicznej w kryzysie. Jej celem nie jest głęboka psychoterapia, ale szybka stabilizacja emocjonalna, odzyskanie kontroli nad sobą i swoim życiem oraz przywrócenie minimalnego poziomu bezpieczeństwa psychicznego. To psychologiczny ratunek w nagłych przypadkach – coś na kształt takiego psychicznego SOR-u.

Psycholog kryzysowy z kolei to specjalista, który ma przygotowanie do pracy z osobami w silnych stanach emocjonalnych, w kryzysach psychicznych, po traumach. Wie, jak działa ludzka psychika w sytuacjach ekstremalnych i jak wspierać, by nie pogłębiać traumy, ale ją łagodzić. Nie zawsze prowadzi on długoterminową terapię – czasem jego rolą jest właśnie by być obok w najtrudniejszym momencie i pomoc w zrobieniu kolejnego kroku.

Interwencja psychologiczna może mieć różne formy: jednego spotkania, kilku sesji tygodniowo, rozmowy telefonicznej, spotkania online lub interwencji terenowej – w szpitalu, w domu, a choćby na miejscu wypadku. Zawsze jednak skupia się na tu i teraz – na realnym cierpieniu, które wymaga natychmiastowego złagodzenia. Aby łatwiej Ci było zrozumieć istotę interwencji kryzysowej, podam Ci jej przykład.

Marta – trzydziestoparoletnia nauczycielka – dowiaduje się pewnego wieczoru, iż jej mąż zginął w wypadku samochodowym. Jest sama w domu, a dzieci śpią. Odbiera telefon i… świat się jej wali. Przestaje oddychać, kręci jej się w głowie, nie może przestać płakać. Nie wie, co robić, nie jest w stanie zadzwonić do nikogo z rodziny. W panice wpisuje w Google frazę „pomoc psychologiczna w kryzysie”. Trafia na numer dyżurującego psychologa kryzysowego. Rozmawiają. Przez pierwsze minuty płacze, a potem zaczyna mówić. Po 30 minutach wie już, iż nie jest sama, iż może wezwać siostrę, iż dzieciom trzeba powiedzieć o tym rano, iż następnego dnia odbędzie się kolejna rozmowa. To jest właśnie interwencja kryzysowa – pierwsza pomoc psychologiczna w momencie, kiedy wszystko się sypie.

Kiedy udać się na interwencję kryzysową?

To pytanie, które możemy sobie zadać, kiedy dzieje się coś trudnego. Czy już czas? Czy jest to wystarczająco poważne? Czy nie przesadzam?

Oto kilka sytuacji, w których warto rozważyć skorzystanie z interwencji kryzysowej:

• doświadczasz silnych emocji, których nie potrafisz opanować (np. lęku, rozpaczy, paniki);
• masz myśli samobójcze lub autoagresywne;
• przeżywasz właśnie traumatyczne wydarzenie (np. napaść, wypadek, przemoc);
• straciłeś kogoś bliskiego i nie jesteś w stanie normalnie funkcjonować;
• czujesz, iż nie dasz rady samodzielnie przetrwać tego, co się dzieje;
• potrzebujesz natychmiastowej rozmowy z kimś, kto Cię nie oceni, ale pomoże zobaczyć wyjście z trudnej sytuacji.

Interwencja kryzysowa nie wymaga skierowania, nie trzeba czekać miesiącami na miejsce. W sytuacji kryzysowej nie obowiązuje zasada: „musisz poczekać na swoją kolej”. Chodzi o to, by w danym momencie nie zostać samemu z bólem, który staje się nie do wytrzymania.

Jak wygląda interwencja kryzysowa?

Wiele osób boi się, iż pomoc w sytuacji kryzysowej będzie wyglądała jak typowa psychoterapia, ponieważ nie czuje się gotowych na „grzebanie w przeszłości”. Tymczasem interwencja kryzysowa to coś zupełnie innego.

Na pierwszym miejscu jest bezpieczeństwo – zarówno emocjonalne, jak i fizyczne. Psycholog kryzysowy pomoże Ci nazwać to, co się dzieje, i opracować podstawowy plan przetrwania. Nie będzie Cię oceniać. Nie będzie pytać: „dlaczego to się wydarzyło?”. Będzie Ci towarzyszyć – w bólu, lęku, chaosie. I będzie szukać z Tobą krok po kroku wyjścia z tej sytuacji.

Czasem to będzie po prostu spokojna rozmowa. Czasem wspólne oddychanie, ćwiczenia uważności, krótkie techniki regulujące. Czasem zaangażowanie bliskich, wezwanie pomocy medycznej czy zorganizowanie dalszej opieki (np. psychiatry, psychoterapii, grupy wsparcia). Warto o tym pamiętać, kiedy udajemy się po pomoc psychologiczną w kryzysie.

Psychoterapia w nagłych przypadkach – co dalej po interwencji?

Interwencja kryzysowa często jest punktem wyjścia – pierwszym przystankiem, który pozwala złapać oddech. Ale co dalej?

To zależy od tego, z czym się zmagamy i w jakim jesteśmy stanie psychicznym.

Jeżeli problem spowodowany jest trudną sytuacją życiową, np. rozwodem czy wypadkiem, warto skorzystać z pomocy psychologicznej, aby odnaleźć w sobie zasoby do poradzenia sobie z nim. o ile problem jest głębszy (np. dotyczący przewlekłego PTSD, zaburzeń osobowości czy depresji), warto, po ustabilizowaniu emocji, podjąć dalszą psychoterapię. Psychoterapia w nagłych przypadkach to nie leczenie objawów, ale leczenie przyczyn.

A interwencja jest jak opatrzenie rany przed zabiegiem – nie zastępuje całościowego procesu leczenia, ale jest jego niezbędnym elementem i punktem wyjścia do tego, byśmy mogli dużo łatwiej poradzić sobie na późniejszych etapach.

Kryzys psychiczny – co robić, kiedy nie wiadomo, co robić?

Po pierwsze: nie zostawaj z tym sam. Kryzys psychiczny to nie słabość – to sygnał, iż Twoja psychika walczy o przetrwanie. Tak jak ciało dostaje gorączki, kiedy walczy z infekcją – tak psychika reaguje kryzysem, gdy przeciążenie staje się zbyt duże.

Po drugie: nie czekaj, aż minie samo. To nie deszcz. To ulewa, która może zalać Cię całkowicie, jeżeli nie schronisz się pod dachem.

Po trzecie: skorzystaj z interwencji psychologicznej. Nie oznacza to, iż jesteś wariatem, tylko człowiekiem, który znalazł się w sytuacji przekraczającej jego zasoby. A proszenie o pomoc nie jest oznaką porażki – skoro nie każdy potrafi się na to zdobyć, to jest to oznaka odwagi, prawda?

Osoby często zgłaszają się po pomoc psychologiczną, kiedy realizowane są już od dawna w głębokim kryzysie, czasem choćby powiązanym z chorobami psychicznymi, takimi jak zaburzenia lękowe czy depresja. Nie udawaj się po pomoc dopiero wtedy, kiedy pojawią się choroby psychiczne spowodowane wyczerpaniem emocjonalnym. Zapobiegaj, zamiast leczyć. Proś o pomoc w wyniku decyzji, a nie z konieczności. Sięgaj po interwencję, kiedy tylko zajdzie taka potrzeba.

Podsumowanie

Interwencja kryzysowa to szybka, skoncentrowana forma pomocy w sytuacjach, które przerastają codzienne sposoby radzenia sobie z nimi. Nie musi być ona ostatnią deską ratunku – może być pierwszym krokiem ku lepszemu. jeżeli czujesz, iż coś pęka – nie czekaj, aż rozpadnie się wszystko. Są ludzie, którzy potrafią Ci pomóc. I są narzędzia, które działają.

Zadbaj o siebie i skorzystaj z pomocy. Nikt inny nie przeżyje tego życia za Ciebie.