Nie wszystko, co wygląda na neutralne, takie jest w rzeczywistości. Czasem firmowe zasady, choć wydają się sprawiedliwe, mocniej uderzają w konkretne grupy pracowników. I właśnie wtedy mówimy o dyskryminacji pośredniej.
Dyskryminacja pośrednia w pracy to zjawisko, które bywa trudne do wychwycenia, bo nikt nie mówi tego wprost. Ale jeżeli czujesz, iż jakaś polityka w pracy działa niekorzystnie na ciebie lub twoich kolegów, warto się temu przyjrzeć. Im więcej wiemy o takich mechanizmach, tym łatwiej je zauważyć i reagować.
O co chodzi, gdy mówi się o dyskryminacji pośredniej?
Dyskryminacja pośrednia w pracy to nie jawne wykluczenie, tylko efekt działań, które z pozoru są równe dla wszystkich. W praktyce jednak tworzą gorsze warunki dla części pracowników.
Przykład? Zasady ubioru w pracy. jeżeli nie uwzględniają różnic kulturowych, mogą ograniczać osoby wywodzące się z innych tradycji.
Co powinieneś wiedzieć o prawie i ukrytej dyskryminacji?
Zgodnie z polskim prawem, jeżeli jakiś przepis stawia daną grupę w trudniejszej sytuacji niż inne, to masz do czynienia z dyskryminacją pośrednią. Nieważne, czy zachowanie to było celowe.
Specjaliści podkreślają, iż trzeba, abyś patrzył nie tylko na intencje, ale też na realne skutki działania. jeżeli jakaś praktyka powoduje nierówności, warto ją przeanalizować i zmienić, zanim pojawią się konsekwencje prawne, albo po prostu straci się zaufanie pracowników.
Jak powstaje dyskryminacja pośrednia w pracy?
Wiele firm i ludzi nie zdaje sobie sprawy, iż stosowane przez nie procedury mogą faworyzować jednych, a utrudniać życie innym. Może chodzić o sposób oceny, premie albo samą strukturę zatrudnienia. jeżeli te elementy nie są dobrze przemyślane, mogą z czasem stworzyć układ, w którym część pracowników zawsze będzie miała pod górkę. Sprawdź, jak najczęściej pojawia się dyskryminacja pośrednia w pracy.
- Ocena pracownika, czyli gdzie czai się nierówność?
Jeśli w firmie nie ma jasnych, mierzalnych kryteriów oceny, może dochodzić do nieświadomego faworyzowania pewnych osób. Na przykład tych, które są bardziej „widoczne” lub pasują do przyjętego wzorca. Dobrze przemyślany system ocen pomaga uniknąć takich błędów. Warto zadbać o to, by każdy wiedział, na jakiej podstawie jest oceniany i iż jego wysiłek naprawdę się liczy. - Premie, mogą być nagrodą czy barierą
Systemy premiowania często uzależniają gratyfikacje od dostępności, np. za pracę w nadgodzinach. Problem w tym, iż nie każdy może sobie na to pozwolić. Osoby opiekujące się dziećmi albo bliskimi mają z góry mniejsze szanse na dodatkowe pieniądze. Dlatego dobry system premiowy powinien być elastyczny tak, by każdy miał szansę na uznanie swojej pracy, niezależnie od sytuacji osobistej. - Czy warunki zatrudnienia są naprawdę równe?
Elastyczny grafik, praca zmianowa, hybrydowa, to wszystko brzmi jak nowoczesne podejście. Ale nie zawsze dostęp do tych udogodnień mają wszyscy. Czasem niższe stanowiska nie mogą korzystać z tych samych przywilejów, co wyższe. jeżeli chcesz pracować w miejscu, które traktuje ludzi uczciwie, ważne jest, żeby te zasady były otwarte i sprawiedliwe dla wszystkich, nie tylko dla wybranych.
Gdzie najłatwiej zauważyć pośrednią dyskryminację?
Czasem problem widać dopiero wtedy, gdy ktoś odważy się o nim powiedzieć. A czasem, kiedy przyjrzysz się bliżej sytuacjom, które wydają się „normalne”. Dyskryminacja pośrednia w pracy pojawia się np. w sytuacjach:
- Pełny etat jako jedyna droga awansu
Nie każdy może pracować na 100% etatu, ale to nie znaczy, iż jego praca jest mniej warta. jeżeli firma premiuje tylko tych, którzy są zawsze dostępni, łatwo pominąć utalentowane osoby na część etatu. - Awans według stażu, a nie kompetencji
Jeśli liczy się tylko liczba lat w firmie, młodsze osoby – choćby bardzo zdolne – zostają w cieniu. To demotywujące i niesprawiedliwe. - Brak elastyczności w urlopach
Nie każdemu pasują ustawowe święta. Dobrze, jeżeli pracodawca daje możliwość wyboru dni wolnych, wtedy każdy może świętować to, co dla niego ważne.
Jakie są skutki dyskryminacji pośredniej?
Jeśli takie sytuacje się powtarzają, nie tylko pracownicy cierpią, firma też może na tym stracić. Poznaj, jak działa ten mechanizm.
- Spadek motywacji
Trudno się angażować, gdy czujesz się pomijany. A brak motywacji to niższa efektywność, mniej pomysłów i większe ryzyko odejścia z pracy. - Słabszy wizerunek firmy
Firmy, które nie dbają o równość, tracą w oczach klientów i kandydatów do pracy. W dobie Internetu jedno złe doświadczenie może gwałtownie obiec cały świat. - Wysoka rotacja pracowników
Ludzie odchodzą tam, gdzie czują się docenieni. A każda zmiana pracownika to dla firmy spore koszty: rekrutacji, wdrożenia, szkoleń, przestoju.
Jak możesz działać, gdy zauważysz problem dyskryminacji pośredniej?
Jeśli widzisz, iż coś w pracy nie działa sprawiedliwie, warto działać. I nie musisz tego robić sam.
- Zgłaszanie nieprawidłowości
Dobrze, jeżeli w firmie istnieje jasny sposób na zgłoszenie problemu, bez strachu, iż spotkają cię konsekwencje. - Mediacje – spokojniejsza droga do rozwiązania
Zamiast od razu iść do sądu, warto spróbować mediacji. Pomaga to znaleźć kompromis i zachować dobre relacje. - Wsparcie instytucji zewnętrznych
Rzecznik Praw Obywatelskich i inne instytucje mogą pomóc – prawnie, psychologicznie, a choćby interweniować. - Edukacja zmienia najwięcej
Szkolenia z różnorodności i równości naprawdę mają sens. Im więcej wiesz, tym łatwiej ci zrozumieć, gdzie kończy się neutralność, a zaczyna wykluczenie.
Jak prawo w Polsce chroni cię przed dyskryminacją pośrednią?
Nie jesteś sam, prawo stoi po twojej stronie. Ustawa o równym traktowaniu oraz przepisy Kodeksu Pracy jasno mówią, iż dyskryminacja – również ta ukryta – jest zabroniona. Ale sama litera prawa nie wystarczy. Wszystko zależy od tego, jak te przepisy są stosowane w codziennym życiu. Dlatego warto byś znał swoje prawa i nie bał się z nich korzystać.
Kiedy dyskryminacja nie jest oczywista? Różnice, które warto znać
Dyskryminacja bezpośrednia to coś, co widzisz gołym okiem. Ale ta pośrednia działa w tle i często trudno ją dostrzec. Wymaga dokładnego przyjrzenia się zasadom i efektom, jakie przynoszą. Dlatego tak ważne jest, żebyś jako pracownik, lider czy pracodawca regularnie weryfikował procedury. Czasem wystarczy drobna zmiana, żeby zlikwidować dużą niesprawiedliwość.
