Czy zakaz reklamy aptek wciąż w Polsce obowiązuje?

Aktualne zamieszanie wokół zakazu reklamy aptek to konsekwencje Wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 19 czerwca br., który stwierdza, iż obowiązujący w Polsce przepis w tym zakresie jest niezgodny z prawem unijnym.

Przepis ten okazał się kontrowersyjny dla organów UE i został oceniony przez TSUE jako wykraczający poza to, co jest konieczne do ochrony zdrowia publicznego oraz niezależności zawodowej farmaceutów. TSUE wskazał, iż istnieją mniej restrykcyjne środki regulujące reklamę aptek, które mogłyby być stosowane zamiast całkowitego zakazu zawartego w art. 94a.

Gościem programu „Kwadrans z farmacją” była Pani Mecenas Paulina Muszyńska-Deleżyńska, radca prawny z kancelarii Fairfield, która podsumowała aktualny stan prawny i najnowsze doniesienia w sprawie zakazu reklamy aptek w Polsce.

Prawo unijne ponad prawem polskim

Jak tłumaczy Pani Mecenas, wyrok TSUE doprowadził w naszym kraju do sytuacji, w której przepis nie został uchylony, czyli teoretycznie wciąż obowiązuje, ale w praktyce organy prawne i sądy nie powinny się do niego stosować.

– Obecnie widzimy, iż sądy zaczęły niemal natychmiastowo stosować nowe prawo, czyli nowe wytyczne Trybunału – wyjaśnia nasz ekspert – Prawo unijne w porządku prawnym stoi wyżej od prawa polskiego, więc gdy zaobserwowano niezgodność zakazu aptek obowiązującego w Polsce w stosunku do przepisów unijnych to TSUE stwierdził, iż tego przepisu po prostu nie można już stosować.

• Czytaj również: Sądy wznawiają i cofają wyroki dotyczące reklamy aptek

Na dzień dzisiejszy w każdej konkretnej zgłoszonej sprawie sądy muszą przyjrzeć się na nowo, czy przepis zakazu reklamy w Ustawie Prawo Farmaceutyczne nie narusza prawa unijnego.

– Jak spojrzymy na praktykę ostatnich miesięcy, to wyraźnie widzimy, iż sądy uchylają wszystkie dotychczasowe decyzje GIF-u, czy to w postępowaniach w takim normalnym trybie, które po prostu trafiły na ten etap rozpoznania sądowego już po wyroku Trybunału, czy też w postępowaniach nadzwyczajnych, tak zwanych wznowieniowych, gdzie właściciele aptek zwrócili się o ponowną weryfikację zasadności nałożenia kar za reklamę apteki – mówi Pani mecenas.

Zielone światło dla przedsiębiorców?

Pani Mecenas Paulina Muszyńska-Deleżyńska wyraziła zdanie, iż liczba umorzonych postępowań prawnych dotyczących naruszeń zakazu reklamy będzie rosła. Jak dodaje, jednym ze skutków decyzji Trybunału Sprawiedliwości UE jest to, iż przedsiębiorcy, którzy działają na rynku aptecznym, dostali sygnał, iż zakaz reklamy aptek nie jest egzekwowany. Czy przedsiębiorcy mogą już zatem bez żadnych ograniczeń prowadzić swoje działania marketingowe?

– Zalecałabym jednak ostrożność. Pamiętajmy o tym, iż sąd orzekając w każdej sprawie ma swobodę decyzyjności. Według mnie, o ile przedsiębiorca, kolokwialnie mówiąc, po prostu pójdzie za daleko w swojej reklamie i wykroczy choćby poza to, co Trybunał stwierdził w swoim orzeczeniu, to sąd również przyzna, iż ta reklama idzie za daleko – radzi pani prawnik.

Decyzja TSUE ma otworzyć farmaceutom drogę do informowania o swoich usługach

Jaki tłumaczy pani mecenas, zakaz reklamy aptek został zakwestionowany ze względu na to, iż nie uwzględniał możliwości reklamowania przez farmaceutów swoich usług. Wyjaśnia, iż jako społeczeństwo informacyjne mamy prawo reklamować swoje usługi m.in. w Internecie, a zakaz reklamy aptek w dotychczasowej formie uniemożliwiał farmaceutom zamieszczenia informacji na temat swojej oferty i pełnionych przez nich usług.

Ponadto w Trybunale Europejskim uznano, iż zakaz obowiązujący w Polsce w praktyce wcale nie przyczynia się realizacji celu, jakim jest zapobieganie nadmiernemu spożyciu leków. Według argumentacji polityków unijnych cel ten można osiągnąć mniej rygorystycznymi środkami – należy wprowadzić takie zasady prowadzenia reklamy, które będą zgodne z zasadami etyki farmaceutów i które będą uwzględniały zasady racjonalnego użycia leków.

• Czytaj również: Zwrot w sprawie kar za naruszenie zakazu reklamy aptek

Gość programu wyjaśniła również, iż w UE wyraźnie podkreślono, iż zakaz reklamy w Polsce został mocno wypaczony przez nadmierne interpretacje organów kontrolujących.

– Dobrze wiemy, iż interpretacja organów była bardzo rygorystyczna i adekwatnie wszystko, co nie było stricte wskazaniem lokalizacji i godziny pracy apteki, było uznawane za niezgodne z prawem – informuje pani Mecenas.

Niektóre sieci aptek idą o krok dalej…

W rozmowie przywołana została sytuacja z ostatnich tygodni, w której jedna z sieci aptek poinformowała, iż program lojalności, który de facto był uważany do tej pory za reklamę aptek, będzie obejmował również apteki, a nie tak jak dotychczas – tylko drogerie. Pani Mecenas zaznaczyła, iż takie sytuacje jasno wskazują, iż w tej chwili jesteśmy na etapie przejściowym.

• Czytaj również: Zbieranie punktów wraca do aptek? Kontrowersyjny krok znanej sieci…

– Myślę, iż ta firma poszła o krok dalej, jest to odważny ruch. Natomiast mnie on nie dziwi. Sytuacja w której jesteśmy i niepewność co do przepisów stymuluje tego typu pomysły. To jest po prostu zachęta, żeby sprawdzać, na ile można sobie pozwolić w praktyce. Jest to dla mnie naturalna konsekwencja wyroku TSUE i naturalna konsekwencja tego, iż będziemy na pewno przez jakiś czas czekać na pojawienie się nowych, doprecyzowanych przepisów – tłumaczy Pani Mecenas.

Czy dotychczasowy zakaz reklamy aptek zostanie uchylony? Projekt w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów

Pod koniec sierpnia w wykazie prac programowych i legislacyjnych Rady Ministrów pojawiła się zapowiedź projektu mającego zmienić przepis zakazu reklamy w Prawie Farmaceutycznym. Pojawiła się też informacja, iż do końca tego roku projekt ten ma zostać zatwierdzony przez Radę Ministrów. Z tego co zostało opublikowane na dzień dzisiejszy, wynika, iż ma dostać uchylony dotychczasowy zakaz reklamy aptek i zostaną określone nowe zasady prowadzenia tych reklam.

– Patrząc na to, co zostało wpisane do projektu, widzimy, iż na pewno dojdzie do poluzowania obecnego zakazu reklamy – oświadcza pani prawnik.

Nowe zasady reklamy aptek i trzykrotnie wyższe kary za ich nieprzestrzeganie

Według gościa naszej redakcji fakt, iż przepisy staną się mniej restrykcyjne nie oznacza, iż przedsiębiorcy będą mogli pozwolić sobie na działania nieetyczne i zachęcające do stosowania większej ilości leków czy suplementów diety, niż to konieczne. Nowe przepisy mają uwzględniać zasady etyki farmaceutycznej zgodnie z uchwałą NIA. Co istotne, przy jednoczesnym poszerzeniu możliwości reklamy, ustawodawca planuje zaktualizować wysokość kar za prowadzenie reklam, które nie będą spełniały narzuconych standardów – kary mają być trzykrotnie wyższe.

Kiedy realnie można spodziewać się uregulowania przepisów?

Na pytanie, czy jesteśmy w stanie ocenić kiedy przepisy zmieniające aktualny zakaz reklamy aptek może wejść w życie, Pani Mecenas, odpowiedziała, iż ze względu na nieprzewidywalność przebiegu procesu legislacyjnego jest to bardzo trudne do określenia.

• Czytaj również: Nowy zakaz reklamy aptek. Jest już projekt!

– Projekt zapowiedziano na czwarty kwartał 2025 roku – wyjaśnia – myślę, iż pojawi się on bliżej końca roku. Moim zdaniem, nie wymaga on długiego okresu dostosowywania, wielu poprawek i zmian. To jest po prostu zmiana podejścia i generalnie zmiana na plus dla swobody działalności gospodarczej. Także jakbym miała strzelać jakiś termin, to powiedziałabym, iż być może na wiosnę możemy się spodziewać nowych przepisów. Ale wciąż jest to trochę wróżenie z fusów…

Kodeks Etyki Farmaceuty a reklama aptek

W rozmowie poruszono również temat etyki i Kodeksu Etyki Farmaceuty RP przyjęty uchwałą Krajowego Zjazdu Aptekarzy, przygotowany przez Naczelną Izbę Aptekarską. W Kodeksie tym jest zapis o zakazie reklamowania przez farmaceutę produktów leczniczych, wyrobów medycznych, ale także swojej działalności i aptek.

Pani Mecenas twierdzi, iż nowe zasady mają być zgodne z kodeksem etyki zawodowej. Nie wszystko jednak wydaje się tak jasne…

– To jest bardzo interesująca kwestia, bo ten kodeks mówi o tym, iż farmaceuta nie powinien reklamować ani siebie, ani prowadzonej przez siebie działalności. Zobaczymy, jak do tego podejdzie ustawodawca, bo gdyby spojrzeć tak szeroko na te zasady, to można by się zastanawiać, czy one też nie są przypadkiem niezgodne z prawem Unii. Taka uchwała, jak ta uchwała Naczelnej Izby Aptekarskiej, też musiałaby być zgodna z prawem unijnym – mówi Pani Mecenas. – Myślę, iż każdy farmaceuta, pomimo nowych przepisów, będzie musiał rozważyć, czy propozycja zmian jest dla niego zgodna z zasadami etyki, czy też nie.

©MGR.FARM