Eksperci są zgodni – smog, który wdychamy prowadzi do rozwoju groźnych chorób, a jedną z nich może być rak płuca. Dotychczasowe ustalenia wskazują na silny związek pomiędzy ekspozycją na zanieczyszczone powietrze, a występowaniem negatywnych skutków zdrowotnych, w tym zwiększonym ryzykiem rozwoju niektórych nowotworów.
Polska jest „czerwonym punktem” na mapie Europy i należy do państw o wysokim stopniu zanieczyszczenia powietrza substancjami szkodliwymi dla zdrowia człowieka i środowiska. Nie dziwi fakt, iż temat zanieczyszczenia powietrza stał się przedmiotem publicznej dyskusji. Coraz więcej osób zadaje sobie pytanie o szkodliwość smogu, jego wpływ na zdrowie oraz związek pomiędzy smogiem, a rosnącą liczbą nowych przypadków raka.
Według wyliczeń – choćby 8% wszystkich zachorowań na nowotwory płuca może mieć swoją genezę w ekspozycji na smog. Z danych raportu Polskiej Izby Ekologii wynika, iż każdego roku – ze względu na zły stan powietrza – umiera w w naszym kraju blisko kilkadziesiąt tysięcy osób rocznie.
W Polsce wzmożone epizody smogowe najczęściej obserwuje się zimą, kiedy panują warunki utrudniające rozpraszanie się zanieczyszczeń powietrza, a ludzie palą w piecach. Przekroczone normy zanieczyszczenia powietrza odciskają się piętnem na naszym zdrowiu.
Wpływ smogu na zdrowie
Chociaż rozwój cywilizacji – w sposób nieunikniony – prowadzi do degradacji środowiska i zanieczyszczenia wody, gleby oraz powietrza, to jak wskazują eksperci, właśnie jakoś powietrza ma szczególnie silny wpływ na nasze zdrowie oraz środowisko naturalne.
Największe źródło emisji zanieczyszczeń do powietrza stanowi spalanie paliw. Zdecydowana większość całkowitej emisji groźnego pyłu, tlenku węgla, dwutlenku węgla, WWA, dioksyn, furanów i sadzy pochodzi właśnie ze źródeł spalania paliw.
Smog to nienaturalne zjawisko atmosferyczne, które jest efektem współwystępowania zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz naturalnych zjawisk atmosferycznych takich jak mgła, wilgoć, braku przewietrzania i wiatru.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza jest nieunikniona i wiąże się m.in. z przemysłem, naszym codziennym życiem, komunikacją czy transportem. Jak tłumaczą eksperci gwałtowne spadek jakości powietrza w naszym kraju w ostatnich latach oraz nasilenie się zjawiska smogu wiążą się głównie z tzw. niską emisją. To pojęcie dotyczy głównie indywidualnych gospodarstw domowych, lokalnych kotłowni małej mocy oraz budynków użyteczności publicznej.
To właśnie emisja dużej liczby zanieczyszczeń z niskich kominów przyczynia się do kumulacji pyłów w powietrzu w obszarach gęsto zamieszanych, a w konsekwencji – do powstawania zjawiska smogu.
Jak walczyć ze smogiem? Nie ma jednej recepty: należy inwestować w energię słoneczną, rezygnować z aut na rzecz transportu publicznego oraz dbać o lepsze izolowanie domów.
Za najbardziej niebezpieczne dla naszego zdrowia uznaje się pyły zawieszone o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrona (PM2,5), które zawierają w swoim składzie metale takie jak arsen, nikiel, kadm, ołów, glin, węglowodory aromatyczne oraz różne związki węgla. Pyły posiadają łatwość głębokiej penetracji do dróg oddechowych, gdzie wywołują miejscowo wielotorową odpowiedź zapalną oraz stymulują rozwój procesów degeneracyjnych w tkance płucnej.
Z czasem, w wyniku trwałej ekspozycji na zanieczyszczone powietrze oraz smog w organizmie dochodzi do rozwoju bezobjawowego i systemowego stanu zapalnego oraz aktywacji układowego stresu oksydacyjnego. Procesy te mogą prowadzić do negatywnych zmian w narządach odległych.
Zanieczyszczenie powietrza a nowotwory
W ostatnim czasie w czasopiśmie Cancer przedstawiono wyniki badania w ramach którego naukowcy z Ottawy przeanalizowali częstość oraz rozmieszczenie zachorowań na ostrą białaczkę szpikową w Kanadzie w latach 1992-2010. W tym czasie odnotowano ponad 18 tysięcy zachorowań na ten nowotwór.
Zauważono, iż pięć przemysłowych miast w Ontario ma zdecydowanie wyższy wskaźnik zachorowalności na ostrą białaczkę szpikową w porównaniu do pozostałych rejonów Kanady. Największą zachorowalność odnotowano w jednej z dzielnic miasta Sarnia – jej mieszkańcy mieli trzykrotnie wyższe ryzyko zachorowania w porównaniu ze średnią krajową.
Ten niepokojący wynik powiązano z zanieczyszczeniem powietrza spowodowanym przez miejscową rafinerię. Naukowcy podkreślają, iż większa zachorowalność na ostrą białaczkę szpikową w przemysłowych miastach wiąże się najprawdopodobniej z gorszą jakością powietrza w tych miastach, choć zagadnienie to wymaga dalszych badań.
Dowiedziono natomiast, iż zanieczyszczenie powietrza jest jednym z najważniejszych szkodliwych czynników środowiskowych wpływających na rozwój i funkcjonowanie układu oddechowego. Ten negatywny wpływ zaczyna się już na etapie życia płodowego.
Eksperci podejrzewają, iż oddychanie zanieczyszczonym powietrzem i smog wpływają negatywnie nie tylko na zachorowalność na raka płuca, ale również wiążą się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju białaczki, raka piersi, mózgu i wątroby. realizowane są badania epidemiologiczne, które mają dostarczyć twardych dowodów.
Wskazuje się również na związek między zanieczyszczeniem powietrza, a możliwością wystąpienia astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Zanieczyszczone powietrze w istotny sposób zwiększa zapadalność na infekcje dróg oddechowych, w tym zapalenie płuc, w szczególności u dzieci i osób starszych. Istnieje bogata literatura dokumentująca wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ krążenia.
Jak informuje stateofglobalair.org – w związku z zanieczyszczeniem powietrza przewidywany średni czas życia dziś narodzonego dziecka będzie krótszy o ok. 20 miesięcy. W krajach południowej Azji (Pakistanie czy Bangladeszu) efekt ten może być jeszcze wyraźniejszy i wynieść 30 miesięcy. W skali świata zanieczyszczenie powietrza jest piątą przyczyną zgonów, wyprzedzając wypadki samochodowe i malarię.
W 2017 roku odnotowano blisko 5 milionów zgonów wynikających z oddychania zanieczyszczonym powietrzem i bezpośrednio spowodowanych nowotworami płuc, udarami, zawałami serca czy cukrzycą typu II. Głównym źródłem zanieczyszczeń wewnątrz pomieszczeń są piece węglowe lub stosowanie drewna jako opału. Za skażenie zewnętrzne odpowiadają samochody, przemysł i elektrownie węglowe.
Szybki wzrost i większa częstość oddechów czynią z dzieci grupę bardziej wrażliwą na zanieczyszczenia. Oddychanie skażonym powietrzem powiązano u dzieci z ryzykiem zaburzenia rozwoju mózgu, ograniczeniem pojemności oddechowej płuc czy rozwojem astmy.
Czy smog powoduje raka płuca?
Rak płuca jest w tej chwili najczęstszym nowotworem na świecie (około 1,8 miliona zachorowań rocznie). Najważniejszym czynnikiem ryzyka raka płuca jest aktywne palenie tytoniu. Do innych czynników ryzyka wystąpienia choroby należą: bierne palenie, narażenie na promieniowanie jonizujące oraz ekspozycja zawodowa na azbest i niektóre metale (nikiel, arsen, kadm, ołów).
Według Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem lista substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym obejmuje również spaliny Diesla, radon, chlorometyl, chlorek winylu i wielopierścieniowe aromatyczne związki (węglowodory).
Zwiększenie ryzyka rozwoju raka płuca przypisuje się niektórym chorobom układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylica, zwłóknienie płuc). Zdaniem ekspertów – również narażenie na zanieczyszczenia powietrze i smog mają związek ze wzrostem ryzyka występowania nowotworów, przede wszystkim raka płuca.
Pył zawieszony (aerozole atmosferyczne o średnicy nie większej niż 2,5 μm) został sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako substancję o udowodnionym działaniu rakotwórczym.
Według danych Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska – każdego roku w naszym kraju z powodu narażenia na powszechnie występujące zjawisko zanieczyszczenia powietrza przedwcześnie umiera ponad 40 tysięcy osób.
Zanieczyszczenie powietrza i smog przyczyną raka płuc
Podczas kongresu World Conference on Lung Cancer (WCLC) w 2021 roku przedstawiono wyniki analizy przeprowadzonej przez International Association for the Study of Lung Cancer (IASLC). Wykazała ona, iż zanieczyszczenie powietrza odpowiada za 14,1% wszystkich zgonów z powodu raka płuca i jest drugim najczęstszym czynnikiem etiologicznym ryzyka rozwoju tego nowotworu, ustępując miejsca tylko paleniu tytoniu.
Wskaźnik umieralności chorych na raka płuca spowodowanego zanieczyszczeniem powietrza wyniósł w 2019 roku wśród osób w wieku 50-69 lat 36,88/100 tys. w Serbii, 27,97/100 tys. w Polsce, 24,63/100 tys. w Chinach, 19,71/100 tys. w Mongolii i 19,2/100 tys. w Turcji.
Zanieczyszczenie powietrza jest drugą przyczyną zgonów z powodu raka płuc.
W powyższych krajach o najgorszych wynikach głównymi źródłami zanieczyszczeń był transport, gotowanie oraz pozyskiwanie energii. Odsetek energii pochodzącej z węgla wynosi w Serbii 70%, w Polsce 74%, w Chinach 65%, w Mongolii 80%, w Turcji 35% i zaledwie 9% w Stanach Zjednoczonych, gdzie zanieczyszczenie powietrza odpowiada za niecałe 5% zgonów z powodu raka płuca.
