Czy chory na Alzheimera wie, iż jest chory?

Choroba Alzheimera to postępujące schorzenie neurodegeneracyjne, które prowadzi do stopniowej utraty pamięci, funkcji poznawczych i samodzielności. Dla wielu bliskich osób chorych na Alzheimera jednym z najbardziej nurtujących pytań jest: czy chory na Alzheimera wie, iż jest chory? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna i zależy od wielu czynników, takich jak etap choroby, osobowość pacjenta oraz to, jakie mechanizmy obronne uruchamia jego psychika. Niestety nie został narazie wymyślony skuteczny lek na Alzheimera.

W artykule wyjaśniamy, jak wygląda świadomość choroby u osób dotkniętych Alzheimerem, na czym polega mechanizm anosognozji oraz jak bliscy mogą wspierać chorego w codziennym funkcjonowaniu.

Czy chory na Alzheimera wie, iż jest chory?

Wczesne objawy choroby Alzheimera są często zauważalne dla otoczenia, zanim sam chory je sobie uświadomi. W pierwszym etapie choroby, kiedy pojawiają się łagodne zaburzenia pamięci, pacjent może mieć świadomość pogorszenia funkcji poznawczych. Wielu chorych zgłasza wówczas trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, zapominaniem ważnych dat czy imion bliskich osób. W tym okresie pojawia się niepokój, smutek lub frustracja związana ze spadkiem sprawności umysłowej.

Jednak w miarę postępu choroby świadomość problemów zazwyczaj zanika. Dzieje się tak, ponieważ choroba uszkadza obszary mózgu odpowiedzialne nie tylko za pamięć, ale również za zdolność oceny własnego stanu i krytycznego myślenia. W rezultacie chory nie zdaje sobie sprawy z głębokości i rozległości swoich problemów poznawczych.

Anosognozja – dlaczego chory nie dostrzega swojej choroby?

Brak świadomości choroby u osób z Alzheimerem określany jest fachowo mianem anosognozji. To zjawisko polegające na niezdolności do dostrzeżenia własnych deficytów poznawczych lub ruchowych.

Anosognozja w przebiegu choroby Alzheimera wynika z uszkodzenia konkretnych struktur mózgowych, takich jak:

• płat ciemieniowy – odpowiedzialny za samoświadomość;
• kora przedczołowa – odpowiadająca za procesy planowania i krytycznej oceny sytuacji;
• płat skroniowy – związany z pamięcią i orientacją w rzeczywistości.

W efekcie chory nie jest w stanie dostrzec swoich ograniczeń, zaprzecza objawom choroby, a choćby może reagować złością lub agresją na próby zwrócenia mu uwagi na zmiany w zachowaniu.

Czy świadomość choroby zależy od etapu Alzheimera?

Świadomość choroby u pacjentów z Alzheimerem zmienia się w zależności od stadium schorzenia:

Wczesny etap

W początkowej fazie choroby pacjent często ma świadomość pojawiających się problemów z pamięcią, koncentracją lub orientacją. Może doświadczać frustracji, lęku lub depresji z powodu utraty kontroli nad swoim życiem.

Umiarkowany etap

W miarę postępu choroby świadomość problemów stopniowo zanika. Chory może zaprzeczać oczywistym faktom, nie rozumieć, dlaczego potrzebuje pomocy, lub racjonalizować swoje zachowanie.

Zaawansowany etap

W późnym stadium Alzheimera świadomość własnej choroby całkowicie zanika. Pacjent traci zdolność rozpoznawania bliskich osób, zapomina swoje imię, nie rozumie, gdzie się znajduje, a niekiedy nie potrafi choćby mówić. Wtedy też pacjent chory na Alzheimera przestaje chodzić.

Dlaczego chory na Alzheimera nie przyznaje się do problemów?

Często bliscy chorego zauważają, iż osoba dotknięta Alzheimerem zaprzecza chorobie lub twierdzi, iż nic jej nie dolega. Wynika to nie tylko z anosognozji, ale także z:

• Mechanizmów obronnych psychiki – takich jak wyparcie, racjonalizacja czy minimalizowanie problemów.
• Strachu i wstydu – związanych z utratą sprawności umysłowej.
• Chęci zachowania godności – chory nie chce być postrzegany jako osoba „chora” lub „niesamodzielna”.

Jak rozmawiać z chorym na Alzheimera?

Jeżeli opiekujesz się osobą z chorobą Alzheimera, ważne jest, aby dostosować komunikację do jej stanu. Pamiętaj o kilku zasadach:

• Nie konfrontuj chorego z rzeczywistością na siłę – próby uświadomienia mu choroby mogą wywołać lęk, złość lub agresję.
• Nie krytykuj i nie poprawiaj – unikaj mówienia „przecież mówiłem Ci już to” lub „znowu zapomniałeś”.
• Wykazuj cierpliwość i empatię – wspieraj chorego, zamiast wymagać od niego świadomości choroby.
• Skupiaj się na teraźniejszości i pozytywnych emocjach – nie wracaj do tego, czego chory nie pamięta.

Wsparcie dla bliskich osób chorych na Alzheimera

Brak świadomości choroby u osoby z Alzheimerem jest ogromnym wyzwaniem dla bliskich. Opieka nad chorym wymaga nie tylko fizycznego zaangażowania, ale także odporności psychicznej.

Dlatego ważne jest, aby opiekunowie:

• korzystali ze wsparcia psychologicznego,
• dołączyli do grup wsparcia dla rodzin osób z demencją,
• dbali o własny dobrostan psychiczny i fizyczny.

Bezpłatna konsultacja – wsparcie i dobór specjalisty

Jeżeli opiekujesz się osobą chorą na Alzheimera lub podejrzewasz chorobę u bliskiej osoby i zastanawiasz się, czy psychoterapia może pomóc w tej sytuacji – zapraszamy do skorzystania z bezpłatnej konsultacji w PsychoCare.

Podczas takiej rozmowy:

• Wysłuchamy Twojej historii i trudności, z którymi się mierzysz.
• Pomożemy ocenić, jaka forma pomocy psychologicznej będzie najbardziej odpowiednia w Twojej sytuacji.
• Odpowiemy na Twoje pytania dotyczące choroby Alzheimera i możliwości wsparcia dla Ciebie lub Twoich bliskich.
• Zaproponujemy odpowiedniego specjalistę, który może towarzyszyć Ci lub Twojej rodzinie w procesie leczenia i radzenia sobie z wyzwaniami związanymi z chorobą.

Bezpłatna konsultacja nie zobowiązuje Cię do podjęcia terapii. To bezpieczna przestrzeń, w której możesz dowiedzieć się, jak wygląda proces wsparcia psychologicznego i czy może on pomóc w Twojej sytuacji.

Aby umówić się na darmową konsultację, skontaktuj się z nami telefonicznie lub poprzez formularz kontaktowy na stronie PsychoCare. Jesteśmy tutaj, by pomóc Ci zadbać o siebie i swoich bliskich.

Bibliografia

1. Reisberg B., Ferris S.H., de Leon M.J. i wsp. (1982). The Global Deterioration Scale for assessment of primary degenerative dementia. American Journal of Psychiatry, 139(9): 1136-1139.
2. Folstein M.F., Folstein S.E., McHugh P.R. (1975). „Mini-Mental State”. A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatric Research, 12: 189–198.
3. Sobów T., Nagata K., Sikorska B. i wsp. (2001). Choroba Alzheimera. Aktualności Neurologiczne, 2: 89–120.
4. Aarsland D., Cummings J.L., Yenner G. et al. (1996). Relationships of aggressive behaviour to other neuropsychiatric symptoms in patients with Alzheimer’s disease. American Journal of Psychiatry, 153: 243-247.
5. Winblad B. et al. (2016). Defeating Alzheimer’s disease and other dementias: a priority for European science and society. The Lancet Neurology, 15(5): 455–532.