1 października tego roku system kaucyjny w Polsce wejdzie w życie. Pierwotnie miał on obowiązywać od stycznia 2025, jednak po interwencjach przedsiębiorców przesunięto datę. W ostatnich tygodniach o systemie kaucyjnym jest szczególnie głośno – ale o jego założeniach wiadomo było od 2021 roku. Już wtedy uwzględniono, które jednostki handlowe i w jakim zakresie miałyby w tym systemie uczestniczyć. W 2022 roku powstał projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, który skierowano do Rady Ministrów. Utknął on jednak na rok. Prace parlamentarne rozpoczęły się w połowie 2023 roku.
Jednak dopiero w 2024 roku zainteresowanie systemem kaucyjnym diametralnie wzrosło. Miało to związek z rozpoczęciem drugich konsultacji publicznych. Jak przekazał w „Kwadransie z farmacją” Piotr Mazurek, ekspert Konfederacji Lewiatan ds. gospodarki obrotu zamkniętego, postulowano wtedy o wyłączenie niektórych miejsc z systemu. Wśród nich były apteki, sklepy budowlane, drogerie, sklepy meblowe. Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie przychyliło się do tych próśb.
Czy każda apteka musi przystąpić do systemu?
Przepisy nie pozostawiają złudzeń – każda jednostka handlowa, która sprzedaje napoje w opakowaniach objętych kaucją, ma obowiązek uczestniczyć w systemie kaucyjnym.
– Apteki będą musiały do systemu przystąpić, chociażby na zasadzie takiej, żeby podpisać umowę z operatorem i naliczać kaucję na te opakowania – mówił w „Kwadransie” Mazurek.
Taka apteka dolicza 50 groszy do każdej butelki plastikowej o pojemności do 3 litrów i puszki do pojemności 1 litra oraz złotówkę do każdej butelki szklanej wielokrotnego użytku do 1,5 litra. To wiąże się z wprowadzeniem odpowiedniej ewidencji tych opakowań oraz z podpisaniem umowy z operatorem – jednym lub kilkoma. Aktualnie dostępnych jest 7 operatorów, a kontakty do nich znajdują się na stronie MKiŚ. Do tego dochodzi integracja z systemem kasowym i odpowiednie przeszkolenie personelu.
– Wiem, iż to jest skomplikowane w przypadku sklepów, a w przypadku aptek może być jeszcze bardziej – podkreślił Piotr Mazurek.
Co z butelkami po piwie?
Jeśli chodzi o zwroty opakowań, to tutaj obowiązuje warunek 200 m2 powierzchni sprzedaży, czyli w przypadku aptek 200 m2 izby ekspedycyjnej. Wyznaczenie wielkości tej powierzchni w praktyce może nie być prostą sprawą ze względu na układ niektórych lokali apteki. Ponadto od reguły tej istnieje wyjątek.
– o ile w danej placówce sprzedawany jest produkt objęty systemem kaucyjnym w butelce szklanej wielokrotnego użytku, to bez względu na powierzchnię sprzedaży taka jednostka musi umożliwić klientom zwrócenie takiego opakowania – tłumaczył zaproszony ekspert.
W warunkach aptecznych takim opakowaniem będzie szklana butelka po wodzie mineralnej. Apteki sprzedające takie produkty będą więc zobowiązane odbierać od klienta-pacjenta również butelki po piwie.
– Myślę, iż apteki będą robiły wszystko, żeby pod taki obowiązek nie podpaść – twierdzi Mazurek.
Jak mus, to mus… ale może da się wybrnąć?
– Wydaje się, iż objęcie obowiązkiem w tym zakresie również aptek to typowy przykład legislacyjny strzelania z armaty do muchy – skomentował gość „Kzf”.
Ekspert Konfederacji Lewiatan wyjaśnił, iż istnieje co najmniej kilka rozwiązań, z których apteki mogą skorzystać, by uczestnictwo w systemie kaucyjnym było mniej uciążliwe. Jednym z nich jest postawienie w lokalu apteki tzw. zwrotomatu czy recyklomatu, gdzie można będzie zostawić puste opakowania. Kolejne to wyłączenie części asortymentu ze sprzedaży. Jest też możliwość zorganizowania zbiórki poza lokalem aptecznym – na przykład jeden punkt zbiórki dla galerii handlowej.
– Wydaje mi się, iż najlepszym rozwiązaniem – oczywiście poza wyłączeniem aptek i suplementów diety – byłaby jasna informacja od Ministerstwa Klimatu i Środowiska, jak apteki mają się do tego systemu przygotować. Bo mam wrażenie, iż apteki są zrównane z tymi wszystkimi sklepami spożywczymi – ocenił Piotr Mazurek.
Jeśli producent nie wprowadzi do systemu, to apteki nie mają obowiązków
Warto mieć świadomość, iż system kaucyjny najmocniej dotyka producentów danych opakowań. jeżeli nie spełnią oni wymaganej 77% zbiórki swoich opakowań, to zapłacą karę w postaci opłaty produktowej. W tym roku jest ona bardzo niska, ale będzie rosnąć z każdym kolejnym rokiem. To producent decyduje, czy przystąpi do systemu kaucyjnego, czy nie. Może on wprowadzać na rynek produkty w tych opakowaniach i płacić karę. Wtedy apteki nie mają wobec takich produktów obowiązków kaucyjnych – bo opakowania nie będą w systemie.
– W krajach ościennych widzieliśmy takie przykłady, gdzie producenci przechodzili z pierwotnych opakowań na opakowania trochę inne tylko po to, żeby w te systemy się nie łapać. Ale im dłużej ten system kaucyjny będzie działał, tym ten proceder mniej będzie się opłacał – mówił ekspert.
Czy będą kary dla aptek?
Prawo nie przewiduje wyjątków w kwestii odpowiedzialności jednostek handlowych dotyczącej systemu kaucyjnego. jeżeli apteka nie wywiąże się ze swoich obowiązków, będzie mogła być ukarana. Kary dla jednostki handlowej nie będą symboliczne – to kwoty od 20 tysięcy aż do pół miliona złotych. Mogą być nałożone również wtedy, gdy apteka nie będzie informowała pacjenta, iż jest w niej pobierana kaucja.
Organami kontrolującymi przestrzeganie systemu kaucyjnego będą prawdopodobnie inspekcja handlowa lub wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Czy będą mieć wystarczające moce przerobowe, by kontrolować również apteki? Czas pokaże.
©MGR.FARM
